Etnografia e të folurit për lidhjen e fejesës në traditën shqiptare: formulësimet, urimet, përshëndetjet
Abstrakti
Etnografia e të folurit është një këndvështrim interesant i shprehjeve, të paraqitura si standard gjuhësor, me ngarkesë domethënëse emocionale linguistike, të përdorura në momente të caktuara, përfshirë edhe jetën rituale. Ajo shqyrton e hulumton në aspektin sociolinguistik shprehje e mënyra të thëni, të cilat kanë një bosht të caktuar etnografik dhe paraqesin interes për larminë e variacioneve gjuhësore të shpalosura tradicionalisht në këto ceremoni. Këtë synon edhe materiali i paraqitur në këtë studim lidhur me etnografinë e të folurit në traditën gojore shqiptare gjatë lidhjes së fejesës, duke u përqendruar në fjalët e urta, urimet, përshëndetjet, formulësimet e gatshme, të kthyera në rutinë zakonore dhe domosdoshmëri të natyrshme shoqëruese. Studimi ndalet edhe në ciklin e këngëve të fejesës, të cilat aplikohen të lidhura ngushtë me zakonet që kanë të bëjnë me momentin e dhënies së fjalës, me shenjat e fejesës, me mënyrat e njohura të të shprehurit në ceremoninë përkatëse dhe dhuratat e bëra me këtë rast.
Fjalët kyçe:
etnografi e të folurit, këngë, shprehje, ceremoniShkarkimet
References
-
Berisha, Kolë. 2013. Përreth sofrave. Lezhë: Gjergj Fishta.
-
Bardhoshi, Nebi. 2015. Antropologji e Kanunit. Tiranë: Pika pa sipërfaqe.
-
Brisku, Bahri. 2012. Këngë popullore të shqiptarëve në Mal të Zi. Ulqin: Rozafa. Çapaliku, Alfred, Miaser Dibra dhe Shpresa Rama. 2006. Paralele folklorike
-
ndërkufitare. Shkodër: Camaj-Pipa.
-
Çaushi, Abedin. 1974. “Martesa në qytetin e Elbasanit”. Etnografia shqiptare 5: 231- 256.
-
Çoçaj, Nexhat. 2012. Hasi.Enciklopedi etnokulturore IV. Durrës: Pavarësia.
-
Dibra, Miaser. 2017. Këngë dasme, Antologji. Tiranë: Akademia e Studimeve
-
Albanologjike.
-
Dibra, Miaser. 2016a. “Disa aspekte të psikologjisë popullore për fejesën
-
tradicionale ndër
-
shqiptarë, pasqyruar në krijimtarinë gojore”. Gjurmime albanologjike 46: 90 – 112. Dibra, Miaser. 2016b. “Fjalënusja në krijimtarinë gojore tradicionale.” Kultura
-
popullore 1-2: 47 – 77.
-
Dibra, Miaser. 2004. Ceremoniali i dasmës në qytetin e Shkodrës. Tiranë: Akademia e
-
Shkencave.
-
Doçi, Pal. 1996. Vetëqeverisja e Mirditës, Tiranë: Botime Enciklopedike. Dojaka, Abaz. 1983. Dasma në Shqipëri, Tiranë: 8 Nëntori.
-
Durham Edith. 1998. Brenga e Ballkanit. Tiranë: Argeta-LMG.
-
Elezi, Ismet. 2002. E drejta zakonore e Labërisë. Tiranë: Toena.
-
Elezi, Ismet. 2006. Kanuni i Labërisë, Tiranë: Toena.
-
Fetahu, Petrit. 2003. Studime folklorike dibrane. Dibër e Madhe: Dibra.
-
Halili, Lindita. 2012. Ceremoniali i dasmës lumjane. Shkodër: Fiorentina. Hasluck, Margaret. 2005. Kanuni-Ligji i pashkruar shqiptar. Lezhë: Lisitan. Ilia, Frano. 1993. Kanuni i Skënderbeut. Milot: Rosa.
-
Çetta, Anton, përg. Këngë dasme. 1980. Prishtinë: Instituti Albanologjik. Krasniqi, Mark. 1991. Nga gurra e traditës. Prishtinë: Zëri.
-
Krasniqi, Mark, përg. 1987. Rugova: monografi etnografike. Prishtinë: Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës.
-
Kodra, Vitore. 2013. Dasma në Dukagjin. Shkodër: Camaj-Pipa.
-
Kujxhia, Gjon. 1943. Valle Kombëtare, Dasmë Shkodrane. Firenze: Il cenacolo. Lirika Popullore 4, 1990. Tiranë: Akademia e Shkencave.
-
Memia, Myftar. 1962. “Dasma në Malësinë e Gjakovës”. Etnografia shqiptare 1: 276-307.
-
Mitrushi, Llambrini. 1972. “Dasma në lalët e Myzeqesë” Etnografia shqiptare 4: 175-217.
-
Shkurtaj, Gjovalin. 2010. Etnografia e të folurit të shqipes. Tiranë: Morava. Shqefni, Mimoza. 2011. Dasma tradicionale dibrane. Tiranë: Geer.
-
Tirta, Mark. 2003. Etnologjia e shqiptarëve. Tiranë: Geer.
-
Uçi, Alfred. 1989. Estetika.Tiranë: SHBLU.
-
Vaqarri, Sabina. 2014. Rite e zakone të dasmës tradicionale tiranase, Tiranë: Iceberg. Xhagolli, Agron, Miaser Dibra, Afërdita Onuzi, Albana Velianj, Shefqet Hoxha, Shaban Sinani, Ariana Seiti, Jaho Brahaj. 2010. Klasifikimi dhe digjitalizimi i prozës dhe poezisë popullore shqiptare. Tiranë: Qendra e Studimeve Albanologjike.
References
Berisha, Kolë. 2013. Përreth sofrave. Lezhë: Gjergj Fishta.
Bardhoshi, Nebi. 2015. Antropologji e Kanunit. Tiranë: Pika pa sipërfaqe.
Brisku, Bahri. 2012. Këngë popullore të shqiptarëve në Mal të Zi. Ulqin: Rozafa. Çapaliku, Alfred, Miaser Dibra dhe Shpresa Rama. 2006. Paralele folklorike
ndërkufitare. Shkodër: Camaj-Pipa.
Çaushi, Abedin. 1974. “Martesa në qytetin e Elbasanit”. Etnografia shqiptare 5: 231- 256.
Çoçaj, Nexhat. 2012. Hasi.Enciklopedi etnokulturore IV. Durrës: Pavarësia.
Dibra, Miaser. 2017. Këngë dasme, Antologji. Tiranë: Akademia e Studimeve
Albanologjike.
Dibra, Miaser. 2016a. “Disa aspekte të psikologjisë popullore për fejesën
tradicionale ndër
shqiptarë, pasqyruar në krijimtarinë gojore”. Gjurmime albanologjike 46: 90 – 112. Dibra, Miaser. 2016b. “Fjalënusja në krijimtarinë gojore tradicionale.” Kultura
popullore 1-2: 47 – 77.
Dibra, Miaser. 2004. Ceremoniali i dasmës në qytetin e Shkodrës. Tiranë: Akademia e
Shkencave.
Doçi, Pal. 1996. Vetëqeverisja e Mirditës, Tiranë: Botime Enciklopedike. Dojaka, Abaz. 1983. Dasma në Shqipëri, Tiranë: 8 Nëntori.
Durham Edith. 1998. Brenga e Ballkanit. Tiranë: Argeta-LMG.
Elezi, Ismet. 2002. E drejta zakonore e Labërisë. Tiranë: Toena.
Elezi, Ismet. 2006. Kanuni i Labërisë, Tiranë: Toena.
Fetahu, Petrit. 2003. Studime folklorike dibrane. Dibër e Madhe: Dibra.
Halili, Lindita. 2012. Ceremoniali i dasmës lumjane. Shkodër: Fiorentina. Hasluck, Margaret. 2005. Kanuni-Ligji i pashkruar shqiptar. Lezhë: Lisitan. Ilia, Frano. 1993. Kanuni i Skënderbeut. Milot: Rosa.
Çetta, Anton, përg. Këngë dasme. 1980. Prishtinë: Instituti Albanologjik. Krasniqi, Mark. 1991. Nga gurra e traditës. Prishtinë: Zëri.
Krasniqi, Mark, përg. 1987. Rugova: monografi etnografike. Prishtinë: Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës.
Kodra, Vitore. 2013. Dasma në Dukagjin. Shkodër: Camaj-Pipa.
Kujxhia, Gjon. 1943. Valle Kombëtare, Dasmë Shkodrane. Firenze: Il cenacolo. Lirika Popullore 4, 1990. Tiranë: Akademia e Shkencave.
Memia, Myftar. 1962. “Dasma në Malësinë e Gjakovës”. Etnografia shqiptare 1: 276-307.
Mitrushi, Llambrini. 1972. “Dasma në lalët e Myzeqesë” Etnografia shqiptare 4: 175-217.
Shkurtaj, Gjovalin. 2010. Etnografia e të folurit të shqipes. Tiranë: Morava. Shqefni, Mimoza. 2011. Dasma tradicionale dibrane. Tiranë: Geer.
Tirta, Mark. 2003. Etnologjia e shqiptarëve. Tiranë: Geer.
Uçi, Alfred. 1989. Estetika.Tiranë: SHBLU.
Vaqarri, Sabina. 2014. Rite e zakone të dasmës tradicionale tiranase, Tiranë: Iceberg. Xhagolli, Agron, Miaser Dibra, Afërdita Onuzi, Albana Velianj, Shefqet Hoxha, Shaban Sinani, Ariana Seiti, Jaho Brahaj. 2010. Klasifikimi dhe digjitalizimi i prozës dhe poezisë popullore shqiptare. Tiranë: Qendra e Studimeve Albanologjike.