Gjurmë te kulturës se hershme shqiptare në Mat
Abstract
Megjithëse në Mat nuk janë bërë gërmime arkeologjike në varrezat e hershme mesjetare, ekspeditat informative dhe zbulimet e rastit tregojnë se krahina e Matit, ashtu si për kulturën ilire1), edhe për kulturën e hershme shqiptare paraqet një interes të madh, qoftë për nga shtrirja e gjurmëve të kësaj të fundit, ashtu edhe për pasurinë e inventant. Gjurmë të kulturës se hershme shqiptare janë zbuluar edhe në disa kala,
qyteza e vendbanime të Matit, si ne Bruç, Shkopet, Petralbë, Gërujë, Rrypë Arbë, Suç, Macukull. Në këtë artikull nuk do të ndalemi rreth këtyre vendbanimeve, por do të flasim kryesisht mbi zbulimin e katër varreve të mesjetës së herthme në Klos, Arbër, Derja» dhe Urzall. Varret në fjalë duke përfshirë edhe atë
të Klosit që u zbulua në një tumë ilire, të gjithë janë zbulhne të rastit. Gjetje të kësaj natyre në Mat ka pasur edhe në Rrërnull, Laç-Bruç, Dukagjin dhe në Shkopet.
Downloads
References
-
S. Islami, H. Ceka, F. Prendi, S. Anamali, Zbulime të kulturës ilire në luginën e Matit, BSHSH, 1955, 1. f. 110-138; S. Islami-H. Ceka, Të dhëna të reja mbi lashtësinë ilire në territorin e Shqipërisë, K.I.S.A. (15-21 nendor 1962) Tirane 1965, f. 451-455; D. Kurti, Një qytet i lashtë ilir
-
në Mat, S.H., 1967, 1 ; f. 183-187; D. Kurti, Gjetje arkeologjike në Mat, Materiale të sesionit arkeologjik, Tirane 1968, f. 93-105; S. Islami, Kalaja ilire e Xibërit, K. U.S.A., Tirane 1969,. veli. II. f. 315-319.
-
S. Anamali, Mbi kulturën e her shme shqiptare, Ilirët dhe gjeneza e shqiptarëve Tirane 1969,. f. 196; Po ai në S.H. 1969, 2, f. 165.
-
S. Anamali — F. Prendi, Vazhdimësia e kulturës ilire në kulturën e her shme mesjetare shqiptarer K.I.S.A., Tirane 1965, f. 470.
-
S. Anamali, Mbi kulturën. . . f. 159.
-
D. Komata, Disa tipare të qeramikës mesjetare në Shqipëri, Ilirët dhe gjeneza e shqiptarëve Tirane 1969, fig. 1, Varrin e Arbës ai e cilëson të Laç-Bruçit.
-
S. Anamali, Vep. cit., f. 163. Varrin e Arbës ai e citon të Dukagjinit. Në fakt varri është zbuluar afër fortesës së Arbës që deri në shek. XVII mbante këtë emër. Më vonë u quajt Mesuç, dhe sot është lag je e Dukagjinit, por vendi ku u zbulua varri, ndodhet në kufi midis katundeve Rremull, Prell e Dukagjin.
-
S. Anamali .— F. Prendi, Vep. cit. f. 473.
-
S. Anamali — H. Spahiu, Varreza e hershme mesjetare e Krujës, B.U.SH.T., SH.SH., 1963 2, f. 3-67, Tab. VI 12, është dhënë edhe ojnoheja e Klosit. Në kumtesën tonë për çdo krahasim do të kemi parasysh këtë studim monografik.
-
D. Komata, Vep. e cit., Shenimi nr. 8, Tab. X, 3, boton ojnohenë e Arbës
-
S. Anamali, Mbi kulturën. . . shen. 2, Tab. I, nr. 32-37, 41-53, dhe D. Komata, Gjurmime në varrezën e Shurdhahut, S.H., 1967, 1, Tab. V, nr. 4
-
S. Anamali, H. Spahiu, Vep. e eli. fig. 14, nr. 2.
-
Po aty, fig. 19 f. 54.
-
Në Macukull, tek toponimi Murest, ku ka gjurmë banimi të periudhës se vonë antike e të mes jetés se hershme, banorët kanë hasur varre të periudhës se fundit, Në Shkopet, tek Sh. Mëhilli, përveç të tjerave u gjet një sopatë. Ndërsa në Rrëmull, tek fisi Like, një fibul bronxi e sende tjera që të gjitha kanë humbur.
-
S. Anamali — Muzafer Korkuti, Ilirët dhe gjeneza e shqiptarëve në dritën e kërkimeve arkeologjike shqiptare, Ilirët dhe gjeneza e shqiptarëve, Tirane 1969, f. 11-40.
-
S. Anamali, Mbi kulturën. . . Shënimi nr. 2.
-
Gjurmë të tilla kemi zbuluar për Matin në Kalanë ilire të Xibrit, në bazilikën e Rrypës, në
-
Përroin e Çelikut afër vendbanimit të shek. I-III e. sonë, të Burrelit, Murest Macukull dhe në vende pa gjurmë banimi si në Martanesh, toponimet Farka në Balgjaj e Masdejë, Përroi i Farkës Zall Gjoçaj, Gryka e Zabelit Baz, Qafa e Ahit Karicë, Ara e Xheprenit, Zalli Xheprenit dhe Farka German; në Mirditë Farka e Xhadhijve, Gurët e Xhadhijve, Farka e Malthit,
-
Maja e Kamshit. Ndërsa në Kuidegi Gjegjan Kukës në vendburimin e bakërit janë gjetur galeri deri 100 metra thellësi, kurse në Pobreg tek Lama e Priftit mbeturina të punimit metaleve. Plaku 120 vjeçar Shaban Mica tregon se deri rreth vitit 1912 bartnin mineral me kuaj dhe e tregtonin në Prizren.
-
Dh.S. Shuteriqi, Një mbishkrim i Arbërit, S.H., 1967, 3, f. 149.
-
D. Kurti, Mbi disa trashëgime të kulturës ilire në Mat, Ilirët dhe gjeneza e shqiptarëve, Tirane, 1969, f. 149-152.
-
H. Spahiu, Disa stoli metalike të ditëve tona me tipare të trashëguara nga kultura e hershme shqiptare, K.II.S.A., veli. Il, Tirane 1969, f. 247-270.
References
S. Islami, H. Ceka, F. Prendi, S. Anamali, Zbulime të kulturës ilire në luginën e Matit, BSHSH, 1955, 1. f. 110-138; S. Islami-H. Ceka, Të dhëna të reja mbi lashtësinë ilire në territorin e Shqipërisë, K.I.S.A. (15-21 nendor 1962) Tirane 1965, f. 451-455; D. Kurti, Një qytet i lashtë ilir
në Mat, S.H., 1967, 1 ; f. 183-187; D. Kurti, Gjetje arkeologjike në Mat, Materiale të sesionit arkeologjik, Tirane 1968, f. 93-105; S. Islami, Kalaja ilire e Xibërit, K. U.S.A., Tirane 1969,. veli. II. f. 315-319.
S. Anamali, Mbi kulturën e her shme shqiptare, Ilirët dhe gjeneza e shqiptarëve Tirane 1969,. f. 196; Po ai në S.H. 1969, 2, f. 165.
S. Anamali — F. Prendi, Vazhdimësia e kulturës ilire në kulturën e her shme mesjetare shqiptarer K.I.S.A., Tirane 1965, f. 470.
S. Anamali, Mbi kulturën. . . f. 159.
D. Komata, Disa tipare të qeramikës mesjetare në Shqipëri, Ilirët dhe gjeneza e shqiptarëve Tirane 1969, fig. 1, Varrin e Arbës ai e cilëson të Laç-Bruçit.
S. Anamali, Vep. cit., f. 163. Varrin e Arbës ai e citon të Dukagjinit. Në fakt varri është zbuluar afër fortesës së Arbës që deri në shek. XVII mbante këtë emër. Më vonë u quajt Mesuç, dhe sot është lag je e Dukagjinit, por vendi ku u zbulua varri, ndodhet në kufi midis katundeve Rremull, Prell e Dukagjin.
S. Anamali .— F. Prendi, Vep. cit. f. 473.
S. Anamali — H. Spahiu, Varreza e hershme mesjetare e Krujës, B.U.SH.T., SH.SH., 1963 2, f. 3-67, Tab. VI 12, është dhënë edhe ojnoheja e Klosit. Në kumtesën tonë për çdo krahasim do të kemi parasysh këtë studim monografik.
D. Komata, Vep. e cit., Shenimi nr. 8, Tab. X, 3, boton ojnohenë e Arbës
S. Anamali, Mbi kulturën. . . shen. 2, Tab. I, nr. 32-37, 41-53, dhe D. Komata, Gjurmime në varrezën e Shurdhahut, S.H., 1967, 1, Tab. V, nr. 4
S. Anamali, H. Spahiu, Vep. e eli. fig. 14, nr. 2.
Po aty, fig. 19 f. 54.
Në Macukull, tek toponimi Murest, ku ka gjurmë banimi të periudhës se vonë antike e të mes jetés se hershme, banorët kanë hasur varre të periudhës se fundit, Në Shkopet, tek Sh. Mëhilli, përveç të tjerave u gjet një sopatë. Ndërsa në Rrëmull, tek fisi Like, një fibul bronxi e sende tjera që të gjitha kanë humbur.
S. Anamali — Muzafer Korkuti, Ilirët dhe gjeneza e shqiptarëve në dritën e kërkimeve arkeologjike shqiptare, Ilirët dhe gjeneza e shqiptarëve, Tirane 1969, f. 11-40.
S. Anamali, Mbi kulturën. . . Shënimi nr. 2.
Gjurmë të tilla kemi zbuluar për Matin në Kalanë ilire të Xibrit, në bazilikën e Rrypës, në
Përroin e Çelikut afër vendbanimit të shek. I-III e. sonë, të Burrelit, Murest Macukull dhe në vende pa gjurmë banimi si në Martanesh, toponimet Farka në Balgjaj e Masdejë, Përroi i Farkës Zall Gjoçaj, Gryka e Zabelit Baz, Qafa e Ahit Karicë, Ara e Xheprenit, Zalli Xheprenit dhe Farka German; në Mirditë Farka e Xhadhijve, Gurët e Xhadhijve, Farka e Malthit,
Maja e Kamshit. Ndërsa në Kuidegi Gjegjan Kukës në vendburimin e bakërit janë gjetur galeri deri 100 metra thellësi, kurse në Pobreg tek Lama e Priftit mbeturina të punimit metaleve. Plaku 120 vjeçar Shaban Mica tregon se deri rreth vitit 1912 bartnin mineral me kuaj dhe e tregtonin në Prizren.
Dh.S. Shuteriqi, Një mbishkrim i Arbërit, S.H., 1967, 3, f. 149.
D. Kurti, Mbi disa trashëgime të kulturës ilire në Mat, Ilirët dhe gjeneza e shqiptarëve, Tirane, 1969, f. 149-152.
H. Spahiu, Disa stoli metalike të ditëve tona me tipare të trashëguara nga kultura e hershme shqiptare, K.II.S.A., veli. Il, Tirane 1969, f. 247-270.
Albanian
English
