Kalaja e Irmajt

Gërmime të vitit 1960

Abstract

Ne korrik 1960, një ekspeditë arkeologjike e Universitetit Shtetéror té Tiranës bëri gërmime né vendbanimin e fortifikuar ilir të Irmajt, né rrethin e Gramshit. Né emrin Kala e Irmajt né këtë rreth, quhet një nga kodrat e bukura të malit të Sulovës, që ngrihet ne krahun e majtë të rrjedhjes se mesme të Devollit. Kodra e Kalase gjendet né juglindje të fshatit Irmaj, larg nja një orë ne këmbë. (Tab. I). Kodra ka një karakter dominues. Nga maja e saj, 979 m. mbi nivelin e detit, syri kontrollon përreth një teritor të gjerë. Nga jugu e jugperëndimi shikimi ndalet tek malet e Tomerit dhe të Shpiragut, nga perëndimi ndiqet gjarpërimi
i lumit Seman deri ne derdhjen e tij ne det. Nga veriperëndimi shikimi shtyhet deri tek kodrat e Dumresë, kurse nga verilindja dhe lindja kontrollohet një pjesê e vogël e luginës se ngushtë të Devollit, si edhe malësia e Shpatit dhe e Verçës Kodra është e fortifikuar mjaft mire nga natyra, veçanërisht ne anën lindore
ku shpati i saj ka një pjerrësi të theksuar, që shndërrohet nga juglindja deri ne një rrëpirë të pangjitshme. Pjerrësia verilindore, veriore dhe perëndimore e kodrës, pjesërisht është e shkallëzuar né tarraca diku të ngushta, diku më të gjëra, një pjesë e të cilave shfrytëzohet si tokë buke. Për të ndaluar rrëshqitjen e dherave nga këto rripa toke janë ngritur buzë tyre mure me gurë të vegjël dhe mesatarë. Ne disa vende vërehen mbeturina muresh tarracimi me blloqe të mëdhenj, që të kujtojnë për një çast një teknikë murature antike. Kudo, mbi këto parcela kodrinore, bie ne sy një numër i madh objektesh të fragmentuara të zejtarisë antike, kryesisht prej qeramike, si copa tjegtillash, pitosash, enësh guzhine, enësh tavoline etj., të dala mbi siperfaqe nga lëvrimi i tokës, si edhe nga grryerja e dheut. Nuk janë të pakta edhe objektet metaliko të zbuluara kohë pas kohe nga fshatarët. Ne mes tyre vlejnë të përmenden disa monedha si përshembëll, një e Filipit II të Maqedonisë, objekti më i hershëm kronologjik
i zbuluar deri më sot ne sipërfaqen e fortifikuar të kodrës se Kalasë, monedhat e Lidhjes Epirote, të qyteteve ilire të Amantisë1 e Bylisit2, të kolonive té bregdetit tone Apo lionise dhe Dyrrahut, të Romës Rrepublikane3 etj. Ngjallin interes ne kompleksin e gjetjeve metalike edhe objektet e zbukurimit, si fibulat, varëset etj., po ashtu edhe disa figura bronxi prej të cilave ruhet vetëm
një kokë satiri. Ne mes të gjetjeve të rastit mund të përmendet edhe ndonjë vegël pune, sic janë p.sh. disa gurë bloje të tipit helenistik5