“Nga gurra e traditës te gurra e kritikës”: aspekte të mendimit etnologjik të Mark Krasniqit
Abstrakti
Në këtë ese do të shqyrtohet mendimi etnologjik i Mark Krasniqit, duke interpretuar disa nga aspektet kryesore të veprës së tij, të shkruar gjatë periudhës jugosllave (1945-1990), në kontekst të argumenteve, teorizimeve, qasjeve dhe metodologjisë së tij. Duke shqyrtuar veprat përkatëse dhe kontekstin e etnologjisë jugosllave në përgjithësi, eseja mëton të nënvizojë se mendimi i Krasniqit shquhet nga këto tri veçori: interpretimi i kulturës shqiptare në kontekst të arealit kulturor kombëtar të shqiptarëve, kritika ndaj trashëgimisë së etnologjisë serbe të shkollës cvijiqiane dhe përvetësimi i kornizës diskursive marksiste si pozitë teorike dominante në kontekst të sistemit politik jugosllav. Nga kjo analizë, synojmë të nxjerrim në pah faktin se etnologjia e Kosovës ka zhvilluar një furrik specifik albanologjik, duke afirmuar identitetin shqiptar të Kosovës në kontekst të mozaikut kulturor shqiptar dhe, njëkohësisht, duke kritikuar trashëgiminë cvijiqiane.
Fjalët kyçe:
Mark Krasniqi, etnologjia e Kosovës, etnologjia gjatë komunizmit, tradita cvijiqiane, antropologjia shqiptareShkarkimet
References
Backer, Berit. 2003. Behind Stone Walls: changing Household Organization among the Albanians of Kosova. Pejë: Dukagjini.
Bardhoshi, Nebi dhe Arsim Canolli. 2020. “Kosova antropologjike”. Në Kosova antropologjike, përgatitur nga Nebi Bardhoshi dhe Arsim Canolli: 7-50, Tiranë: Akademia e Studimeve Albanologjike.
Bardhoshi, Nebi. 2013. “Ethnography of Law in Dictatorial Situation”. Në The Anthropological Field on the Margins of Europe 1945- 1991, përgatitur nga Aleksandar Bošković dhe Chris Hann:175-189. Berlin: Lit Verlag.
Bardhoshi, Nebi; Olsi Lelaj. 2018. Etnografi në diktaturë: dija, shteti, holokausti ynë, Tiranë: Akademia e Shkencave e Shqipërisë
Bašić, Ivana. 2016. “Jovan Cvijić’s Psychological Characteristics of Southern Slavs and “Ethnopsychology” në 150th Anniversary of Jovan Cvijić’s Birth , përgatitur nga Vodojko Jović dhe Anna M. Petrović, Belgrade: Serbian Academy of Sciences and Arts, 663-679.
Boehm, Christopher. 1984. Blood Revenge: Anthropology of Feuding in Monenegro and Other Societies. Lawrence: University Pressof Kansas.
Bošković, Aleksandar. 2010. “Anthropology in Unlikely Places: Yugoslav Ethnology Between the Past and the Future”, në Other People's Anthropologies: Ethnographic Practice on the Margins, përgatitur nga Aleksandar Bošković, 156-168, London: Berghan Books.
Bracewell, Wendy. 2012. “Eating Up Yugoslavia: Cookbooks and Consumption in Socialist Yugoslavia”, në Communism Unwrapped: Consumption in Cold War Eastern Europe, përgatitur nga Paul Bren dhe Mary Neuburger, 169-191, Oxford: Oxford University Press.
Canolli, Arsim. 2016. Premisa antropologjike. Prishtinë, Cuneus Čapo, Jasna; Valentina Gulin Zrnić. 2017. “Grounding Contemporary Croatian Cultural Anthropology in Its Own Ethnology”, në European Anthropologies, përgatitur nga Andres Barrera-Gonzales, Monika Heintz dhe Anna Horolets, 230-249, New York & Oxford: Berghahn Books.
Clark, Howard. 2000. Civil Resistance in Kosovo. London: Pluto Press.
Čolović, Ivan. 1997. Politika simbola. Ogledi o političkoj antropologiji. Beograd: B92.
Čolović, Ivan. 2017. Smrt na Kosovu Polju: Istorija kosovskog mita, Beograd: Biblioteka XX vek.
Çapo, Jasna. 1991. “Croatian ethnology, the Science of Peoples or the Science of culture?”, Studia Ethnologica Croatica, 3: 17-25.
Denitch, Bogdan, 2011. “Yugoslavia: the practical critique of ideological Marxism” në Anthropology: Ancestors and Heirs, përgatitur nga Stanely Diamond, 431-454, Hague: Muton Publishers
Duijzings, Herr. 2001. Religion and Politics of Identity in Kosovo, London: Hurst&Co.
Gonzáles, Pablo Alonzo. 2018. Cuban Cultural Heritage: a rebel past for a revolutionary nation, Florida: University of Florida Press.
Gradišnik, Slavec Ingrid. 2013. “Disciplinary Continuities and Breaches: contested Spaces in Slovenian Ethnology in the Socialist Era”, në The Anthropological Field on the Margins of Europe, 1945- 1991, përgatitur nga Aleksandar Bošković dhe Chris Hann, 191-222, Berlin: Lit Verlag.
Gjorgjeviç, Vladan. 2015. Shqiptarët dhe fuqitë e mëdha, Tiranë: Klubi i Poezisë.
Halpern, Joel; E.A Hammerl. 1969. “Observations on the Intellectual History of Ethnology and other Social Sciences in Yugoslavia”, Comparative Studies in Society and History, 11 (1), 17-26.
Halpern, Joel. 1970. “Milenko S. Filipovic, 1902-1969”, American Anthropologist. 42, 558-560.
Hann, Chris. 1993. “Introduction: social anthropology and socialism”, në Socialism: Ideals, ideologies and local practice, përgatitur nga Chris Hann, 1-31, London: Routledge.
Hann, Chris. 2013. “Introduction: Nations and Nationalism, Societies and Socialism, Fields and Wars”, në The Anthropological Field on the Margins of Europe, 1945- 1991, përgatitur nga Aleksandar Bošković dhe Chris Hann, 1-28,Berlin: Lit Verlag.
Hedes an, Otilia. 2008. “Doing Fieldwork in Communist Romania”, në Studying Peoples in the People’s Democracies, përgatitur nga Vintilă Mihailescu, Ilia Iliev dhe Slobodan, Naumović, 21-39, Münster and Berlin: LIT Verlag.
Hysa, Armanda. 2010. “Ethnography in Communist Albania: Nationalist Discourse and Relations with History”, Historićni seminar 8, 103-125.
Krasniqi, Mark. 1959. Posta e porositun, Prishtinë: Rilindja.
Nga gurra e traditës te gurra e kritikës... 39
Krasnići, Mark. 1963. Savreme društveno-geografske promene na Kosovu i Metohiji, Priština, Kosovski Muzej. Krasnići, Mark. 1966. Naučni rad i naučne publikacije na Kosovu i Metohije: Povodom diskusije održane 9.3 1966 u Pristini, (reagim i pabotuar, por i shpërndarë në qarqet akademike).
Krasniqi, Mark. 1975. “Arkitektura folklorike në Kosovë”, separat nga Seminari i kulturës shqiptare për të huaj, Universiteti i Prishtinës, Fakulteti Filozofik, 1, 131-144.
Krasniqi, Mark. 1977. “Krahinat etnografike të Kosovës”, Konferenca kombëtare e studimeve etnografike, 28-30 qershor 1976, Akademia e Shkencave e RPSSH, Instituti i Historisë, Sektori i Etnografisë, Tiranë, 111-120.
Krasniqi, Mark. 1979. Gjurmë e gjurmime, Prishtinë: Instituti Albanologjik i Prishtinës.
Krasniqi, Mark. 1984. Lugu i Baranit: monografi etno-gjeografike, ASHAK, Prishtinë.
Krasniqi, Mark. 1991. Nga gurra e traditës, Prishtinë: Zëri.
Krasniqi, Mark. 1981. Gjeografia ekonomike, botimi i tretë, Prishtinë: Enti i Teksteve dhe i Mjeteve Mësimore i Krahihës Socialiste Autonome të Kosovës.
Krasniqi, Mark. 1983. “Trashëgimia kulturore e popullit tonë dhe detyra jonë ndaj saj’” në Trashëgimia dhe transformimi i kulturës popullore: materiale nga sesioni shkencor, mbajtur në Prishtinë më 7-8 shtator 1979, përgatitur nga Mark Krasniqi, Ukë Xhemaj dhe Ibrahim Rugova, 5-17, Prishtinë: IAP.
Krasniqi, Mark. 1990. “Disa ndryshime bashkëkohore në traditën fshatare në Kosovë nën ndikimin e faktorëve ekonomikë”, në Studim etnografik i ndryshimeve bashkëkohore në kulturën popullore shqiptare. Material nga sesioni shkencor i mbajtur në Prishtinë më 7 dhe 8 dhjetor 1989, 297-301, Prishtinë: Instituti Albanologjik i Prishtinës.
Krasniqi, Mark. përg. 1987. Rugova: monografi etnografike, Prishtinë: ASHAK.
Krasniqi, Mark. 1992. Kosova today. Report presented to Belgian Senate, Prishtinë.
Krasniqi, Mark. 1995a. Intervista, Prishtinë: Redaksia e botimeve e Partisë Shqiptare Demokristiane.
Krasniqi, Mark. 1995b. Mbështetje shkencore dhe përpjekje letrare, Prishtinë: Redaksia e botimeve e Partisë Shqiptare Demokristiane.
Krasniqi, Mark. 1995c. Qëndrime, Prishtinë: Redaksia e botimeve e Partisë Shqiptare Demokristiane.
Krasniqi, Mark. 1995d. Reagime, Prishtinë: Redaksia e botimeve e Partisë Shqiptare Demokristiane.
Krasniqi, Mark. 1995e. Rrënjët tona etnike. Prishtinë: Redaksia e botimeve e Partisë Shqiptare Demokristiane.
Krasniqi, Mark. 1997. Aspekte mitologjike: besime e bestytni, Prishtinë: Rilindja.
Krasniqi, Mark. 2002a, Rrënjët tona etnike, Prishtinë: Redaksia e botimeve e Partisë Shqiptare Demokristiane.
Krasniqi, Mark. 2002b. Përpjekje për Kosovën. Prishtinë: Redaksia e botimeve e Partisë Shqiptare Demokristiane.
Krasniqi, Mark. 2005. Mikpritja në traditën shqiptare, Prishtinë: ASHAK.
Krasniqi, Mark. 2007. Toleranca fetare në traditën shqiptare, Prishtinë: ASHAK.
Krasniqi, Mark. 2011. Besa në traditën shqiptare. Prishtinë: ASHAK.
Krasniqi, Mark. 2012. Kujtime e përjetime: shënime biografike 1920-2012. Pejë: Dukagjini. Kurtović, Larisa. 2013. “Cataloguing Tradition in a Socialist Republic: Ethnology in Bosnia-Herzegovina 1945-1990”, në The Anthropological Field on the Margins of Europe, 1945- 1991, përgatitur nga Aleksandar Bošković dhe Chris Hann, 205-340, Berlin: Lit Verlag.
Malcolm, Noel. 1998. Kosovo: a short history, Basingtoke: Macmillan. Naumović, Slobodan. 1998. “Romanticists or Double Insiders? An Essay on the Origins of Ideologised Discourse in Balkan Ethnology”, Ethnologica Balkanica, 2. Munich: Verlag, 101-120.
Naumović, Slobodan. 2008. “Brief encounters, dangerous liaisons and never-ending stories: the politics of Serbian ethnology and anthropology in the interesting times of Yugoslav socialism”, në Studying peoples in the people's democracies: socialist era anthropology in South-East Europe, përgatitur nga VintilăMihailescu, Ilia Iliev dhe Slobodan Naumović, 211-260, Berlin: LIT.
Naumović, Slobodan. 2016. “Na ramenima džinova: ogled o sudbini naučnog i primenjeno-naučnog nasleđa Jovana Cvijića u savremenoj srpskoj etnologiji i antropologiji”, Jovan Cvijić i srpska etnologija i antropologija, 9-54, Beograd: Etnografski Institut SANU.
Nga gurra e traditës te gurra e kritikës... 41
Pišev, Marko. 2013. Politička etnografija i srpska intelektualna elita u vreme stvaranja Jugoslavije 1914-1919: slučaj Jovana Cvijića. Beograd: Srpski genealoški centar – Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta.
Potkonjak, Sanja. 2013. “In Women’s Arms: Croatian Ethnology between 1945 and 1990”, në The Anthropological Field on the Margins of Europe, 1945- 1991, përgatitur nga Aleksandar Bošković dhe Chris Hann, 237-258. Berlin: Lit Verlag.
Ramet, Sabrina. 1996. “Nationalism and the ‘idiocy’ of the countryside”, Ethnic and Racial Studies, 19 (1), 70–87.
Rheubottom, David. 1971. A structural analysis of conflict and cleavage in Macedonian domestic groups, (Ph.D. dissertation), Rochester: University of Rochester.
Rihtman-Auguštin, Dunja. 2004. Ethnology, Myth and Politics: Anthropologizing Croatian Ethnology. Aldershot: Ashgate.
Ljupco R. Risteski dhe Rozita Dimova. 2013. “Between Folkore, Geography, and Ethno-Nationalism: Ethnology in Macedonia during and After Socialism” në, The Anthropological Field on the Margins of Europe, 1945- 1991, përgatitur nga Aleksandar Bošković dhe Chris Hann, 273-292, Berlin: Lit Verlag.
Roth, Klaus. 1998. “Folklore and Nationalism: The German Example and itsImplications for the Balkans”, Ethnologica Balkanica, 2. 69-78.
Rusinow, Denis. 1978. The Yugoslav Experiment 1948-1974, Berkeley: University of California Press. Sokolovskiy, Sergey. 2017. “Anthropology in Russia” në European Anthropologies, përgatitur nga AndresBarrera-Gonzales, Monika Heintz dheAnna Horolets, 85-96, New York & Oxford: Berghahn Books Valtchinova, Galia. 2004. “Folkloristic Ethnography, or Anthropology: Bulgarian Ethnology at the Crossroads”, Journal of the Society for the Anthropology of Europe 4(2): 2–18.
Vickers, Miranda. 1998. Between Serb and Albanian: History of Kosovo, New York: Columbia Unversity Press.
Yang, Shengmin. 2017. “A review of Chinese ethnology in the past hundred years and its summary in the new era”,International Journal of Anthropology and Ethnology, 1(6) 1-28.
Živković, Marko. 2011. Serbian Dreambook: National Imaginary in the Time of Milošević, Bloomington & Indianapolis: Indiana University Press.
Zukin, Sharon. 1975. Beyond Marx and Tito: Theory and Practice in Yugoslav Socialism, Cambridge: Cambridge University Press.
English
Albanian
