Zhvillimi institucional i arsimit shqip në Kosovë gjatë viteve 1945-1990

Autorët

  • Avni Rexha

DOI:

https://doi.org/10.62928/kp.v3i.6009

Abstract

Format e mësimit në gjuhën shqipe në Kosovë janë të hershme dhe ato ishin zhvilluar në varësi të rrethanave politike. Nën sundimin e Perandorisë Osmane, mësimi joformal në gjuhën shqipe, krahas mësimit fetar, ishte zhvilluar në mejtepe, xhami, teqe e kisha. Duke filluar nga luftërat ballkanike dhe deri në fillim të Luftës së Dytë Botërore, kur Kosova ishte nën sundimin jugosllav, mësimi në gjuhën shqipe ishte i ndaluar. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, fashizmi për interesa të ruajtjes së qetësisë në këto vise lejoi mësimin në gjuhën shqipe, proces që zgjati rreth tre vite. Si rezultat i këtyre rrethanave, niveli arsimor i popullsisë shqiptare në Kosovë ishte i ulët. Mësimi i organizuar dhe institucional në gjuhën shqipe në Kosovë filloi që nga viti 1945. Punimi Zhvillimi institucional i arsimit shqip në Kosovë gjatë viteve 1945-1990 shtjellon rrethanat dhe faktorët që ndikuan në fillimin e mësimit institucional, sfidat, problemet dhe rezultatet e arritura. Metodologjia e përdorur në këtë punim është e qasjes tematike-krahasuese, e mbështetur nga metodat statistikore dhe në përputhje me kronologjinë kohore. Si konkluzion del se vullneti i popullsisë shqiptare për zhvillim dhe emancipim u pasqyrua me tejkalimin e të gjitha vështirësive, qoftë politike, administrative, logjistike etj., ishte të arrijnë në themelimin e institucioneve më të larta arsimore, shkencore e kulturore, ndërsa ngritja e nivelit arsimor ndikoi në artikulimin e kërkesave të shqiptarëve të Kosovës për barazi politike dhe të drejta kombëtare.

Keywords:

arsim, autonomi, mësimdhënës, universitet, Kosovë, Jugosllavi

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Avni Rexha

Zvs. Drejtor i Departamentit të Arsimit Parauniversitar, MASHTI

References

  1. Aktuelnosti u vaspitanju i obrazovanju. (1989). Br. 1. Beograd: Republički zavod za unapređivanje vaspitanja i obrazovanja.

  2. Banac, I. (1984). The National Question in Yugoslavia (Origin, History, Politics). Cornel University Press.

  3. Bashota, S. & et al. (2012). Tempulli i Dijes: Monografi: 1970-2012. Prishtinë: Universiteti i Prishtinës.

  4. Bilandžić, D. (1979). Historija Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije. Zagreb: Školska knjiga.

  5. Bland, W. & Price, I. (1986). A tangled ueb: A History of Anglo-American Relations with Albania (1912-1955). London.

  6. Bota e Re. (1996, tetor).

  7. Bytyçi, A. (2009). Terrori shtetëror dhe gjenocidi serbo-malazez 1878-1991. Prishtinë.

  8. Çubriloviç, V. (1987). Problemi i pakicave në Jugosllavinë e Re. Zëri i Kosovës.

  9. Djilas, J. (1972). Razvoj školstva u Prištini i njenoj okolini izmedju Prvog i Drugog svetskog rata. Obeležje, III.

  10. Fletorja Zyrtare e Jugosllavisë Federale Demokratike, nr. 84/45. (1945).

  11. Fletorja Zyrtare e Krahinës Socialiste Autonome të Kosovës, Nr. 6. (1969).

  12. Gjeçovi, Xh. & et.al. (2007). Historia e Popullit Shqiptar. Tiranë: Akademia e Shkencave e Shqipërisë.

  13. Goldstain, I. (2020). Tito-Stalin Split of 1948 as a Personal Conflict. In The Tito Stalin Split 70 years after. Zagreb-Ljubljana: University of Zagreb & Ljubljana University Press.

  14. Hadri, A. (1968). Pozita dhe gjendja e Kosovës në Mbretërinë e Jugosllavisë 1918-1941. Gjurmime Albanologjike, II.

  15. Halimi, D. & et.al. (1990). Universiteti i Prishtinës, 1970/1990. Prishtinë: Universiteti i Prishtinës.

  16. Hrabak, B. (1969). Reokupacija oblasti srpske i crnogorske države s arbanaškom većinom stanovništva u jesen 1918. Godine i držanje arbanasa prema uspostavljenoj vlasti. Gjurmime Albanologjike, I.

  17. Kasumi, H. (1982). Shkollat fetare islame në Kosovë ndërmjet dy luftërave botërore. Gjurmime Albanologjike, XII.

  18. Koliqi, H. (1995). Mbijetesa e Universitetit të Prishtinës 1991-1994. Prishtinë: Universiteti i Prishtinës.

  19. Limani, R. (1986). Rrethanat politiko-shoqërore në Kosovë 1912-1918. Prishtinë: Rilindja.

  20. Lita, Q. (2014). Çështja shqiptare në RSFJ 1981-1990: (Përmbledhje punimesh dhe dokumente). Shkup: Shoqata e historianëve shqiptarë në Republikën e Maqedonisë.

  21. Lleshi, Q. (1987). Normalja e Gjakovës, themelimi dhe brezi i saj i parë (1946-1948). Gjakovë.

  22. Makmillan, M. (2006). Paris 1919 gjashtë muaj që ndryshuan botën. Tiranë: Plejad.

  23. Malcolm, N. (2011). Kosova – Një histori e shkurtër. Prishtinë: Koha.

  24. Meta, B. & et.al. (2002). Historia e shqiptarëve gjatë shekulli XX. Tiranë: Akademia e Studime Albanologjike, Instituti i Gjuhësisë.

  25. Milanović, V. (1990). Universitet u Pristini u mrezi velikoalbanske strategije. Pristina: Jedinstvo.

  26. Myzyri, H. (2001). Historia e Shqipërisë dhe e shqiptarëve. Prizren.

  27. Ndreca, M. (2001). 87 vjet terror dhe gjenocid shtetëror (1912-1999). Prishtinë.

  28. Nushi, P. (1978). Zhvillimi i arsimit dhe shkollave shqipe në Krahinën Socialiste Autonome të Kosovës (1945-1975). Seminari mbi kulturën shqiptare për të huaj. Prishtinë.

  29. Pataki S. (1953). Opca Pedagogija. Zagreb.

  30. Prifti, K. & et.al. (2002a). Historia e Popullit Shqiptar. Vëllimi I, Tiranë: Akademia e Shkencave e Shqipërisë.

  31. Prifti, K. & et.al. (2002b). Historia e Popullit Shqiptar. Vëllimi II, Tiranë: Akademia e Shkencave e Shqipërisë.

  32. Prifti, K. & et.al. (2007). Historia e Popullit Shqiptar. Vëllimi III, Tiranë: Akademia e Shkencave e Shqipërisë.

  33. Rama, F. (2005). Dukuri arsimore gjatë Luftës së Dytë Botërore në Shqipëri. Tiranë: Argeta LMG.

  34. Ramaj, A. & et.al. (1998). Shkolla e Lartë Pedagogjike, Përmbledhje Punimesh (1958-1998). Prishtinë: Universiteti i Prishtinës.

  35. Reuter, J. & Clewing, K. (2000). Der Kosovo Konflikt Ursachen—Verlauf—Perspektiven. Klagenfurt.

  36. Rexhepagiq, J. (1979). Shkollat në Mitrovicë dhe rrethinë gjatë viteve të okupacionit 1941-1944. Mitrovicë.

  37. Rexhepagiq, J. & et al. (2005). Universiteti i Prishtinës, 1970-2005. Prishtinë: Universiteti i Prishtinës.

  38. Rexhepagiq, J., Vokrri A., & Veseli, A. (1998). Shkolla Normale “Sami Frashëri” 1941-1944. Prishtinë.

  39. Rexhepi, F. (1998). 30 vjet të Institutit të Historisë në Prishtinë (1967-1997). Prishtinë: Instituti i Historisë.

  40. Rilindja. (1947, shkurt).

  41. Rothchild, J. (2004). Evropa Qendrore dhe Lindore midis dy Luftërave Botërore. Tiranë: Dituria.

  42. Schwartz, S. (2006). Kosova: Prejardhja e një lufte. Prishtinë: Rrokullia.

  43. Shatri, B. (2006). Arsimi fillor në Kosovë në shek. XX: sfida, dëshmi fakte. Prishtinë: Libri Shkollor.

  44. Shatri, B. (2010). Arsimi Shqip në Kosovë 1990-1999. Prishtinë: Libri Shkollor.

  45. Shaw, J. S. (2006). Historia e Perandorisë Osmane dhe e Turqisë Moderne. Tiranë: Jehon Study Center.

  46. Shkëndija. (1997), Prishtinë

  47. Stavrianos, L. S. (2002). Balkans since 1453 (With a new introduction by Traian Stoianovich). London: Hurst & Company.

  48. Syla, S. (2018). Marrëdhëniet Kosovë-Shqipëri në vitet 1970. Studime Historike, 3–4.

  49. Thaçi, V. H. (2016). Drenica epiqendra e lëvizjes nacional demokratike shqiptare. Prishtinë: Trend.

  50. Ukaj Kojçini S. (2006). Zhvillimi i arsimit në Kosovë 1945-1952. Prishtinë: Instituti i Historisë.

  51. Vickers, M. (2004). Midis serbëve dhe shqiptarëve: Një histori e shkurtër. Tiranë: Toena.

  52. Службени Гласник Социјалистичке Републике Србије, број 33. (1990).

Downloads

Published

2025-03-25

How to Cite

Rexha, A. (2025). Zhvillimi institucional i arsimit shqip në Kosovë gjatë viteve 1945-1990. Kërkime Pedagogjike, 15(3), 11–30. https://doi.org/10.62928/kp.v3i.6009

Numër

Vëll. 15 No. 3 (2024): Kërkime pedagogjike

Section

Artikuj

License

Copyright (c) 2024 Instituti Pedagogjik i Kosovës