Tipologjia e ndërtimit të shtëpisë në trevën e Përmetit

Abstrakti

Në këtë punim fokusi drejtohet në tipologjinë e ndërtimit të shtëpisë1, vendit ku jeton familja, të cilës i kushtohet një vëmendje e veçantë në mënyrën e jetesës dhe është një tregues i rëndësishëm në kulturën e një populli. Ajo së bashku me veshjen dhe ushqimin e ndjek njeriun si bashkudhëtare në jetën e tij nga dita e parë që vjen në jetë deri sa ai përcillet për në “banesën e fundit”. E parë në këtë këndvështrim për studiues të ndryshëm, antropologë/ etnologë shtëpia mbetet dëshmi historike dhe kulturore, për çdo popull dhe merr kuptime të shumëfishta. Ndryshimet metaforike të ‘shtëpisë ka[në] krijuar konceptin e kulturës si një artefakt shpirtëror, përmes së cilës njeriu rritet, edukohet, krijon dhe krijohet’ (Canolli 2018). Dëshmitë historike e kulturore, të arritura në ditët tona e që datojnë shumë herët, tregojnë për një larmishmëri të madhe në gjinitë e trashëgimisë sonë të ndërtimit. Ndërtimet e fortifikuara, të kultit (pagan, kristian e islamik), ato inxhinierike (ura, çezma, rrugë) arkitektura e ndërtimit të banesës dhe dekoracioni i tyre, në të gjithë territoret shqiptare2, gjatë rrugëtimit të zhvillimit historik nxjerrin në dukje vlera kulturore me rëndësi studimore. Për realizimin e këtij punimi janë shfrytëzuar ekspeditat e zhvilluara në terren në trevën e Përmetit, një hapësirë territoriale e shtrirë në të dyja anët e rrjedhjes së lumit Vjosë. Në klasifikimin tipologjik të shtëpisë luajnë rol faktorë të shumtë të cilët ndikojnë në ndërtimin e saj. Ndonëse tipi i shtëpisë elbasanase është më i përhapur në të gjithë trevën, duke u nisur nga karakteri individual i ndërtimit të shtëpisë në krahina të ndryshme vihen re edhe tipe të tjera banimi. Këtu do të veçojmë tre tipe ndërtesash: me një kthinë, tipit koblarë3 dhe me dy kate me qemer.