Ndotja e ajrit nga automjetet në kryqëzimet urbane dhe rreziqet shëndetësore (Rast studimi)

Autorët

  • Asllan Hajderi
  • Gerti Dajci

Abstrakti

Studimi ka për qëllim të analizojë burimet kryesore të ndotjes së ajrit të shkaktuar nga automjetet dhe rëndësinë që ato kanë për shëndetin e njeriut. Ato që kanë ndikim më të madh janë grimcat PM, oksidet e azotit, monoksidi i karbonit, dioksidi i karbonit dhe ozoni, të cilat në varësi të koncetrimit në ajër shkaktojnë sëmundje të frymëmarjes, të zemrës, dëmtime të sistemit nervor qëndror, kancer të mushkërive dhe helmim. Nga të dhënat e OBSH, rezulton se nga grimcat PM dhe oksidet e azotit, në vitin 2020 në Shqipëri janë shkaktuar përkatësisht 3600 dhe 330 vdekje të parakohëshme. Për vlerësimin e ndotjes së ajrit kemi marrë një rast studimi të llogaritjes së sasisë së ndotjes nga automjetet në një kryqëzim në qytetin e Tiranës, ku rezulton se niveli i ndotjes nga emetimet e oksidi karbonit , oksidet e azotit dhje hidrokarburet dhe grimcave PM shkon në 2.1 ton/ ditë, kurse sasia e dioksidit të karbonit e cliruar shkon në 360 ton/ditë. Me futjen në qarkullim 5 % automjete elektrike ose hibride me prize, përfitojmë një ulje të ndotjes me 23% dhe të dioksidit të karbonit me 16%. Në fund është diskutuar mbi rugët për reduktimin e ndotjes së ajrit, ku përvec automjeteve elektrike dhe hibride me prizë, janë forcimi i kontrollit teknik për ndotjen duke përdorur kontrollin në rugë me aparaturat në distancë, e cila pakëson ndotjen deri në 2 herë, si dhe përdorimi i karburanteve biodiesel, karburanteve alternative Fisher-Tropsch dhe e-diesel.

Fjalët kyçe:

Ndotja e ajrit nga automjetet, kryqëzim urban, rreziqet shëndetësore, reduktimi i ndotjes se ajrit.

Shkarkimet

Download data is not yet available.

References

  1. EEA Report Activity no. 3 (2022 ) Human health and the environment for year 2022 https://www.eionet.europa.eu/etcs/all-etc-reports

  2. ETC-HE Report 2023/2 Status report of air quality in Europe for year 2022, using validated and up-to-date data. https://www.eionet.europa.eu/etcs/etc-he

  3. Health impacts of air pollution in Europe, 2022 . https://www.eea.europa.eu/publications/air-quality-in-europe-2022/health-impacts-of-air-pollution

  4. U.S.Environmental Protection Agency, Technical assistance document for the reporting of daily air quality – the air quality index (aqi), 2020. URL: https://www.airnow.gov/sites/default/files/2020-05/aqi-technical-assistance-document-sept2018.pdf

  5. ETC-HE Report 2022/10 Health Risk Assessment of Air Pollution and the Impact of the New WHO Guidelines. https://www.eionet.europa.eu/etcs/etc-he/products/etc-he-products/etc-hereports/etc-he-report-2022-10-health-risk-assessment-of-air-pollution-and-the-impact-of-thenew-who-guidelines

  6. Ministry of Envinronment, (2012) Report for Environment Condition in Albania for year 2011, Tirana 2012. www.qbz.gov.al/botime/fletore_zyrtare/2012/PDF-2012/167-2012.pdf

  7. Raporti Vjetor i Cilësisë së Ajrit, Tirana 2012 Laboratori i Monitorimit të Ajrit, Instituti i Shëndetit Publik, Tiranë, Mars 2013

  8. Hajderi A., Bozo L.( 2024) “Health risks from air pollution from vehicles in the city of Tirana “Engineering Applications” V3 (1), p. 68-77 Mersin Turqiye. http://publish.mersin.edu.tr/index.php/ades

  9. Raport i vitit 2017, ISHP http://www.ishp.gov.al/wp-content/uploads/2015/04/Te-dhenat-ecilesise-se-ajrit-gazet-nga-st.-autom.-viti-2017.pdf

  10. Raport i vitit 2018, KLSH http://citizens-channel.com/wp-content/uploads /2018/02/203 _ vendim_cilesia_e_ajrit_203_ date_291220173800-1.pdf

  11. Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME), 2020. Global Burden of Disease Study 2019 (GBD 2019) Results

  12. Raporti i gjendjes se mjedisit per vitin 2020; https://www.akm.gov.al/ asset/rgjm_ 2020.pdf

  13. Ligji Nr 8897 dt.16 .5. 2002, Mbi Mbrojtjen e Ajrit nga Ndotja, modifikuar prej ligjit Nr.10 266, dt. 15.4.2010 Per disa ndryshime dhe shtesa ne ligjin Nr 8897 dt.16.05.2002.

  14. Vendimi i Këshillit të Ministrave të RSH Nr. 803 dt 04.12.2003 “Mbi miratimin e normave të cilësisë së ajrit” https://akm.gov.al/ova_doc/vendimi-i-keshillit-te-ministave-nr-803-date-4-12-2003-per-miratimin-e-normave-te-cilesise-se-ajrit/

  15. Udhëzim nr. 12 dt 15.06.2010 i MPPT dhe MMPA. Disa ndryshime në udhëzimin nr 6527, dt 24.12.2004 “Mbi vlerat e lejueshme të elementëve ndotës të ajrit në mjedis nga emisionet e gazeve dhe zhurmat shkaktuara nga automjetet rugore dhe metodat e kontrollit të tyre” Fletore

  16. zyrtare nr 88 dt 14.7.2010. https://qbz.gov.al/search;q=Udhezim%20nr%2012%20%20dt%20 15.6.2010

  17. Hajderi A., Gjevori Sh.(2012) “Case Study for the Reduction of Environmental Pollution in urban areas from Vehicles in Albania” Revista: IJENS ( IJMME) , V.12 issue 6, 2012, p. 23-27,ISSN 2077-124X IF=0.985.

  18. Hajderi A., Bozo L. (2014) “Air pollution from vehicles and their effect on human health in the city of Tirana”, International Journal of Engineering Science and Innovative Technology (IJESIT) ISSN: 2319-5967 Vol. 3, Issue 3, p.41-47 May.

  19. Regulation (EC) no 443/2009 of the European Parliament and of the council 443/2009;http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2009:140:0001 :0015:EN:PDF

  20. Monitorimi dhe minimizimi i ndotjes se ajrit, sfidaeqeverise shqiptare qe su be asnjehere realitet https://portavendore.al/2021/11/15/ monitorimi-dhe-minimizimi-i-ndotjes-se-ajrit-sfidae-qeverise- shqiptare-qe-su-be-asnjehere-realitet/

  21. Raport i gjendjes se mjedisit 2018 http://www.akm.gov.al/assets/raporti-i-gjendjes-ne-mjedis-2018.pdf

  22. Raport mbi cilesinë e ajrit Urban (2023) nga Co-plan, Green-Al. https://milieukontakt.org/ëp-content/uploads/2023/07/Raport-mbi-cilesine-e-ajrit-urban.pdf

  23. Hajderi A., Bozo L. Basholli F.( 2023) The impact of alternative fuels to diesel in reducing pollution from vehicles” 8th Advanced Engineering Days,. 8 Decembery 2023, ISBN: 978-605-72800-7-7, p.60-63; Mersin, Turqiye.

  24. Raport i “Grenn Lungs” 2020; https://greenlungs.al/index.php?lng= en%E2%80%99

  25. Raport i “Grenn Lungs” 2021 https://albanianpost.com/green-lungs-ndotja-e-tiranes-u-heq-184-dite-jete-qytetareve/

Downloads

Botuar

2024-11-24

Si të citoni

Hajderi, A., & Dajci, G. (2024). Ndotja e ajrit nga automjetet në kryqëzimet urbane dhe rreziqet shëndetësore (Rast studimi). Optime, (1), 373–383. Retrieved from https://albanica.al/optime/article/view/5899

Numri

Seksioni

Articles

Artikujt më të lexuar nga i njëjti autor