Qëndrimi dhe kontributi Franko-Gjerman në operacionin “Forca aleate” (24 mars - 20 qershor 1999)

Autorët

  • Miftar Kurti

DOI:

https://doi.org/10.62609/ks.v48i48.3727

Abstrakti

Organizata e Atlantikut të Veriut (NATO), e cila u themelua më 4 prill 1949, në pesëdhjetë vjetorin e themelimit të saj, mori një vendim politik që të ndërmarrë një operacion ushtarak dhe humanitar, që njihet me emrin Operacioni “Forca Aleate”, i cili rezultoi me çlirimin e Kosovës në qershor të vitit 1999. Ky operacion filloi më 24 mars dhe përfundoi më 20 qershor të vitit 1999. Vendimin për këtë operacion e morën 19 shtetet anëtare të kësaj organizate. Mirëpo, dy nga pesë kontribuuesit më të mëdhenj ishin Franca dhe Gjermania. Pjesëmarrja në një operacion luftarak e këtyre dy shteteve si partnerë të barabartë, për herë të parë pas Luftës së Dytë Botërore, përbën një risi, shënon një ndryshim të madh në raportet e këtyre dy shteteve, por jo vetëm. Rezultat i kontributit të tyre u ndërpre spastrimi etnik i Kosovës nga Serbia, u ndërpre një katastrofë humanitare, u çlirua Kosova, mirëpo edhe shtetet në fjalë arritën qëllimet e tyre politike dhe strategjike, duke u faktorizuar edhe më shumë në aspektin ushtarak, politik dhe strategjik. Se kur filloi angazhimi i këtyre dy shteteve për zgjidhjen e krizës së Kosovës, cili ishte qëndrimi dhe kontributi i tyre politik, diplomatik, ushtarak dhe humanitar, cila ishte kostoja që ato mbuluan gjatë këtij operacioni; se cilat ishin arsyet e veprimit të tyre ushtarak dhe humanitar në luftën e Kosovës, se çfarë fituan duke u vu në mbrojtje të Kosovës etj., janë çështje që përbëjnë fokusin e këtij punimi. Për t’i dhënë formë dhe përmbajtje punimit, si referenca kam përdorur dokumente arkivore (elektronike dhe fizike) të deklasifikuara, kam shfrytëzuar libra dhe artikuj shkencorë të botuar nëpër revista shkencore e gazeta prestigjioze botërore.

Fjalët kyçe:

NATO, Kosova, Franca, Gjermania, Operacioni “Forca Aleate” etj.

Shkarkimet

Download data is not yet available.

References

  1. Know Your NATO 1949-1959 (North AtlanticTreaty Organization), p.1 (https://archives.nato.int/uploads/r/null/1/3/137350/0067_Knoë_your_NATO_1949-1959_ENG.pdf, qasja 28.09.2023.)

  2. https://www.nato.int/cps/en/natohq/declassified_139339.htm, qasja 25.08.2023

  3. Karta e Atlantikut"-Deklarata e Parimeve e lëshuar nga Presidenti i Shteteve të Bashkuara dhe Kryeministri i Mbretërisë së Bashkuar (14 gusht 1941)

  4. (The Atlantic Charter'-Declaration of Principles issued by the President of the United States and the Prime Minister of the United Kingdom, 14 Aug. 1941, Last updated: 02 Jul. 2018 13:58. (https://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_16912.htm?,

  5. qasja 1.09.2023)); Neni 51 i Kartës së Kombeve të Bashkuara (28 tetor 1945) (Article 51 of the Charter of the United Nations, 24 Oct. 1945, Last updated: 01 Oct. 2009 15:42 (https://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_16937.htm?,

  6. qasja 1.09.2023) 3 “The Brussels Treaty”-Treaty of Economic, Social and Cultural Collaboration and Collective Self-Defence 17 Mar. 1948 , Last updated: 01 Oct. 2009 15:31 (https://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_17072.htm?,

  7. qasja 1.09.2023); "Traktati i Brukselit"-Traktati i Bashkëpunimit Ekonomik, Social dhe Kulturor dhe vetëmbrojtjes Kolektive (17 mars 1948) (“The Brussels Treaty”-Treaty of Economic, Social and Cultural Collaboration and Collective Self-Defence 17 Mar. 1948, Last updated: 01 Oct. 2009 15:31 (https://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_17072.htm?,

  8. qasja 1.09.2023) si dhe Rezoluta 239 e Senatit Amerikan-Kongresi i 80-të, Sesioni i 2-të - (“Rezoluta Vandenberg”), 11 qershor 1948 (U.S. Senate Resolution 239, 80th Congress, 2nd Session - (“The Vandenberg Resolution”), 11 Jun. 1948, Last updated: 01 Oct. 2009 16:24 (https://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_17054.htm?,

  9. qasja 1.09.2023). Sipas dokumenteve sekrete të deklasifikuara të NATO-s, Traktati i Atlantikut të Veriut u nënshkrua në Uashington më 4 prill 1949 nga 12 ministrat e Punëve të Jashtme të 12 shteteve themeluese të NATO-s. Shtetet themeluese të NATO-s dhe nënshkruesit e Traktatit ishin: Belgjika (nënshkrues ishte M. Paul-Henri Spaak), Kanadaja (Z. Lester B. Pearson), Danimarka (Z. Gustav Rasmussen), Franca (M. Robert Schuman), Islanda (Z. Bjarni Benediktsson), Italia (Konti Carlo Sforza), Luksemburgu (M. Joseph Bech), Holanda (Dr. DU Stikker), Norvegjia (Z. Halvard M. Lange), Portugalia (Dr. Jose Caerio da Matta), Mbretëria e Bashkuar (Z. Ernest Bevin) dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës (Z. Dean Acheson).

  10. (https://www.nato.int/cps/en/natohq/declassified_137725.htm,qasja25.08.2023; https://www.nato.int/archives/1st5years/, qasja 30.08.2023).Traktati hyri në fuqi më 24 gusht 1949, pas ratifikimit nga vendet përkatëse, sipas kësaj radhitje: Mbretëria e Bashkuar (7 qershor), Belgjika 16 qershor, Luksemburgu (27 qershor), Norvegjia (8 korrik), SHBA (25 korrik), Islanda (1 gusht), Kandaja (3 gusht 1949), Holanda (12 gusht), Danimarka, Franca, Italia dhe Portugalia e ratifikojnë më 24 gusht 1949).

  11. (https://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/pdf_history/20161212_E1-Activation_Treaty.pdf, qasja 1.09.2023.)

  12. https://www.nato.int/cps/en/natohq/declassified_136211.htm, qasja 1.08.2023.

  13. https://www.nato.int/cps/en/natohq/declassified_136212.htm, qasja 31.08.2023.

  14. https://www.nato.int/cps/en/natohq/declassified_136214.htm, qasja 31.08.2023.

  15. https://www.nato.int/cps/en/natohq/declassified_136216.htm, qasja 31.08.2023.

  16. NATO’S HOMES-HTTPS://WWW.NATO.INT/CPS/EN/NATOHQ/DECLASSIFIED_136208.HTM, QASJA 28.08.2023.

  17. Putting the “A” in Alliance-NATO Headquarters Porte Dauphine- https://www.nato.int/cps/en/natohq/declassified_149927.htm, qasja 28.09.2023

  18. https://www.nato.int/cps/en/natohq/declassified_149927.htm, qasja 31.08.2023; https://www.nato.int/cps/en/natohq/declassified_142401.htm, qasja, 4.06.2022

  19. https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_52044.htm, qasja e fundit 28.08.2023.

  20. FRANCE AND NATO, https://www.nato.int/cps/en/natohq/declassified_160672.htm, qasja 28.08.2023.

  21. https://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/pdf_history/20161212_E1-Activation_Treaty.pdf, qasja 1.09.2023; https://otan.delegfrance.org/The-North-Atlantic-Treaty-1949, qasja 22.03.2023.

  22. https://www.nato.int/cps/en/natohq/declassified_160672.htm, qasja 28.08.2023.

  23. Maurice Vaïsse, Clémence Sebag, France and NATO: An History, Dans Politique étrangère 2009/5 (Hors série), pages 139 à 150; https://www.nato.int/cps/en/natohq/declassified_160672.htm, qasja 28.08.2023.

  24. https://www.nato.int/cps/en/natohq/declassified_160672.htm, qasja 28.08.2023

  25. Maurice Vaïsse, Clémence Sebag, France and NATO: An History, Dans Politique étrangère 2009/5 (Hors série), pages 139 à 150 ( )

  26. Intervention radiotélévisée de M. Jacques Chirac, président de la République, sur la

  27. position commune de l'union européenne relative à l'action engagée par l'Otan au Kosovo, la

  28. recherche d'une solution politique à la crise et le soutien des quinze à la proposition française

  29. que l'union européenne se voie confier par l'Onu la responsabilité d'administrer

  30. provisoirement le Kosovo après le rétablissement de la paix, paris le 21 avril 1999. Données

  31. originales téléchargées sur:https://www.elysee.fr/jacques-chirac/1999/04/21/intervention-radiotelevisee-de-m-jacques

  32. chirac-president-de-la-republique-sur-la-position-commune-de-lunion-europeenne-relative

  33. a-laction-engagee-par-lotan-au-kosovo-la-recherche-dune-solution-politique-a-la-crise-et

  34. le-soutien-des-quinze-a-la-p, mise à jour du 05/04/2021. Arkivi i Ministrisë së Punëve të

  35. Jashtme të Republikës së Shqipërisë (AMPJRSH), Dosja: Franca për Kosovën 1999.

  36. Déclaration de M. Lionel Jospin, Premier ministre, en réponse à une question sur la

  37. situation au Kosovo et sur les frappes aériennes de l’'OTAN sur la Serbie, à l’Assemblée

  38. nationale le 6 avril 1999. Données originales sur:

  39. https://www.vie-publique.fr/discours/177710-declarations-de-m-lionel-jospin-premier

  40. ministre-sur-la-situation-au, mise à jour du 05/04/2021; Déclarations de M. Lionel Jospin,

  41. Premier ministre, sur la situation au Kosovo, notamment les frappes de l'OTAN sur la Serbie,

  42. Paris les 26, 30 et 31 mars 1999. Données originales sur:

  43. https://www.viepublique.fr/discours/177710-declarations-de-m-lionel-jospin-premier

  44. ministre-sur-lasituation-au, mise à jour du 05/04/2021.

  45. Joshka Fisher, Vitete kuq-gjelbër, Koha, Prishtinë, 2008, f.100 (tash e tutje: FISHER 2008:100).

  46. Libération, 30/03/1999.

  47. Reliefweb 18/08/1999: Le rôle de la France dans la crise du Kosovo, Reliefëeb

  48. /08/1999. Données sur:

  49. https://reliefëeb.int/report/serbia/le-r%C3%B4le-de-la-france-dans-la-crise-du-kosovo,

  50. mise à jour du 13.04.2021.

  51. MSF (2014): Violences contre les Kosovars albanais, intervention de l’OTAN, 1998-1999, Australie: Médecins Sans Frontières, Septembre 2006 / Juin 2014, 2014. p.16.

  52. Reliefweb 18/08/1999.

  53. NATO 2001: 128.

  54. MOMTAZ, Djamchid (2000), “L’intervention d'humanité” de l’OTAN au Kosovo et la règle

  55. du non-recours à la force, Article, Revue internationale de la Croix-Rouge, 837, 31-03-2000.

  56. Données sur: https://www.icrc.org/fr/doc/resources/documents/misc/5fzg3n.htm, mise à jour

  57. du 05/04/2021.

  58. Reliefweb 18/08/1999.

  59. Sylë Ukshini, Kosova në politikën e jashtme të BE-së 1999-2007, Logos-A, Shkup, Prishtinë, Tiranë, 2008, f. 198.

  60. Akademia e Shkencave dhe e Arteve të Kosovës, Fjalori Enciklopedik i Kosovës, Prishtinë,

  61. , f. 1050, 1051; UKSHINI 2008: 201; Jacques BAUDOUIN, Lindja e një demokracie,

  62. Buzuku, Prishtinë, 2018, f.148, 149, 151, 154, 202, 210; Akademia e Shkencave e Shqipërisë,

  63. Kosova në vështrim enciklopedik, Tiranë, Botimet Toena, 1999, f. 144, 146; Sylë UKSHINI,

  64. Lufta për Kosovën, Rozafa, Prishtinë, 2008, f. 234, 235; Déclarations de M. Lionel Jospin 06/04/1999 b; Assemblée Nationale - Séance du 26/03/1999: “Situation au Kosovo.”

  65. Déclaration du Gouvernement et débat sur cette déclaration. Assemblée nationale de France

  66. - séance du 26 mars 1999, compte rendu intégral présidence de m. Laurent fabius. Données

  67. originales:

  68. https://www.assemblee-nationale.fr/11/cri/html/19990203.asp#02969 f. 2968-2987, mise à

  69. jour du 05/04/2021; Reliefweb 18/08/1999.

  70. Akademia e Shkencave dhe e Arteve të Kosovës, Fjalori Enciklopedik i Kosovës, Vëllimi I, Prishtinë, 2018, f.1050-1051.

  71. Déclarations de M. Lionel Jospin 06/04/1999 b; Reliefweb 18/08/1999.

  72. Le Monde, 30/03/1999, f. 17; AMPJRSH, Dosja: Franca për Kosovën 1999.

  73. Le Monde, 25/03/1999, f. 1; BAUDOUIN 2018: 230.

  74. https://www.vie-publique.fr/discours/183194-declaration-de-m-lionel-jospin-premier-ministre-en-reponse-des-ques, qasja 5.04.1999.

  75. https://www.vie-publique.fr/discours/177710-declarations-de-m-lionel-jospin-premier-ministre-sur-la-situation-au, Qasja, 4.04.2021. 36 Assemblée Nationale - Séance du 04/12/1999 : N° 2022. Raport i Informacionit nga

  76. Komisioni i Mbrojtjes Kombëtare dhe Forcave të Armatosura në Asamblenë Kombëtare

  77. prezantuar nga MM Paul QUILÈS dhe François LAMY, 15 dhjetor 1999, Données originales

  78. sur: https://www.assemblee-nationale.fr/legislatures/11/pdf/rap-info/i2022.pdf, mise à jour du 13.04.2021; Déclaration de M. Lionel Jospin, Premier ministre, en réponse à des questions

  79. sur la situation au Kosovo, notamment les dimensions militaire, humanitaire et diplomatique

  80. de l’engagement des Alliés après quatre semaines de conflit, à l’Assemblée nationale le 13

  81. avril 1999. Données originales sur:

  82. https://www.vie-publique.fr/discours/183194-declaration-de-m-lionel-jospin-premier ministre-en-reponse-des-ques, mise à jour du 05/04/2021.

  83. Reliefweb 18/08/2000: Action Humanitaire des Armées Françaises au profit des réfugiés

  84. Kosovars, Reliefweb 05/08/2000. Données sur:

  85. https://reliefweb.int/report/albania/action-humanitaire-des-arm%C3%A9es

  86. fran%C3%A7aises-au-profit-des-r%C3%A9fugi%C3%A9s-kosovars, mise à jour du

  87. 04.2021; VILLEPIN, Xavier de, (1999): Les premiers enseignements de l'opération "force

  88. alliée" en Yougoslavie: quels enjeux diplomatiques et militaires ?. Rapport d'information n°

  89. (1998-1999) de M. Xavier de VILLEPIN, fait au nom de la commission des affaires

  90. étrangères, déposé le 30 juin 1999. Données sur:

  91. https://www.senat.fr/rap/r98-464/r98-464_mono.html. Mise à jour du 13/04/2021.

  92. Déclaration de M. Lionel Jospin, 13/04/1999. 39 Assemblée Nationale-Séance du 01/07/1999: N° 1775.- Raport i Informacionit de M.

  93. Jean-Michel Boucheron, déposé en application de l'article 146 du Règlement par la

  94. commission des finances, sur le coût de la participation de la France aux opérations menées

  95. en vue du règlement de la crise au Kosovo. Données originales sur:

  96. https://www.assemblee-nationale.fr/legislatures/11/pdf/rap-info/i1775.pdf, mise à jour du

  97. 04.2021.

  98. Reliefweb 18/08/2000.

  99. Déclaration de M. Lionel Jospin, Premier ministre, en réponse à des questions sur la

  100. situation au Kosovo, notamment le règlement politique de la crise, l’aide engagée en faveur

  101. des réfugiés en Albanie et en Macédoine et la mobilisation de l’Union européenne dans le

  102. cadre de la reconstruction et du développement des Etats de la région, au Sénat le 15 avril

  103. Données originales sur:

  104. https://www.vie-publique.fr/discours/185349-declaration-de-m-lionel-jospin-premier

  105. ministre-en-reponse-des-ques, mise à jour du 05/04/2021.

  106. Reliefweb 18/08/2000.

  107. Assemblée Nationale - Séance du 01/07/1999.

  108. Arkivi i Ministrisë së Punëve të Jashtme të Republikës së Shqipërisë (AMPJRSH), Fondi: MPJ, Kosova-Franca, Viti 1999, Vol.6, Dosja: Franca për Kosovën (qëndrime, shtyp e ndihma)

  109. Assemblée Nationale - Séance du 04/12/1999.

  110. https://www.assemblee-nationale.fr/rap-info/i1775.asp, qasja 13.04.2021

  111. Déclaration de M. Lionel Jospin, 13/04/1999.

  112. https://www.assemblee-nationale.fr/rap-info/i1775.asp, qasja 13.04.2021. 49 By Dana Priest Staff Writer, France Played Skeptic on Kosovo Attacks, Washington Post, Monday, September 20, 1999; Page A1.

  113. Maurice Vaïsse, Clémence Sebag, France and NATO: An History, Dans Politique étrangère 2009/5 (Hors série), pages 139 à 150; https://www.nato.int/cps/en/natohq/declassified_160672.htm, qasja 28.08.2023.

  114. By Dana Priest Staff Writer, France Played Skeptic on Kosovo Attacks, Washington Post, Monday, September 20, 1999; Page A1.

  115. Discours de m. Jacques Chirac, président de la république française, sur les enjeux de la

  116. négociation pour l’avenir de la paix en europe et l'objectif d'un accord entre les belligérants

  117. serbes et kosovars sur l’autonomie substantielle du kosovo, rambouillet le 6 février 1998(9).

  118. Publie le 6 february 1999, Données originales téléchargées sur:

  119. https://www.elysee.fr/jacques-chirac/1999/02/06/discours-de-m-jacques-chirac-president-de-la-republique-francaise-sur-les-enjeux-de-la-negociation-pour-lavenir-de-la-paix-en-europe-et-lobjectif-dun-accord-entre-les-belligerants-serbes-et-kosovars-sur-lautonomie-substantielle-du-kosovo-rambouil,

  120. mise à jour du 05/04/2021»; Déclaration de m. Jacques Chirac, président de la république

  121. française, sur les raisons de la décision d'une action militaire de l'otan en serbie et au kosovo,

  122. berlin le 24 mars 1999, Données originales téléchargées sur:

  123. https://www.elysee.fr/jacques-chirac/1999/03/24/declaration-de-m-jacques-chirac-president-de-la-republique-sur-les-raisons-de-la-decision-dune-action-militaire-de-lotan-en-serbie-et-au-kosovo-berlin-le-24-mars-1999,

  124. mise à jour du 05/04/2021; Déclaration de M. Lionel Jospin, 27/04/1999: Déclaration du

  125. Gouvernement sur la situation au Kosovo, N° 1542, a l’Assemblée Nationale. Enregistré à la

  126. Présidence de l’Assemblée nationale le 27 avril 1999. Données originales sur:

  127. https://www.assemblee-nationale.fr/dg/dg1542.asp, mise à jour du 05/04/2021; AMPJRSH,

  128. Dosja: Franca për Kosovën 1999; MILO, Paskal, (2009). Ditari i një ministri të jashtëm-

  129. Konflikti i Kosovës (1997-2001). Tiranë: Botimet Toena, 2009, f.211; Déclarations de M.

  130. Hubert Védrine 1999: Conflit Kosovo: liste des rapports et discours par date du plus récent

  131. au plus ancien. Données originales:

  132. https://www.vie-publique.fr/ressources/mots-cles/conflit-kosovo?page=17, mise à jour du

  133. /04/2021.

  134. Déclarations de M. Hubert Védrine 1999; Déclaration de M. Alain Richard, ministre de la

  135. défense, sur l’engagement des forces aériennes françaises dans le conflit du Kosovo, Mont-

  136. de-Marsan le 16 avril 1999. Données sur:

  137. https://www.vie-publique.fr/discours/184626-declaration-de-m-alain-richard-ministre-de-la-defense-sur-lengagemen

  138. mise à jour du 05/04/2021; Déclaration de M. Alain Richard, ministre de la défense, sur les

  139. missions et compétences des médecins militaires dans le cadre de la réorganisation de

  140. l’armée, Paris le 27 avril 1999. Données originales: https://www.vie-publique.fr/discours/183162-declaration-de-m-alain-richard-ministre-de-la-defense-sur-les-mission mise à jour du 05/04/2021.

  141. BAUDOUIN 2018: 14, 203

  142. Fehmi BAFTIU, Kosova krizë ndërkombëtare, Çlirimi, Prishtinë, 2011, f.201, 281, 286, 287.

  143. Par Nicolas PÉLISSIER, L’INFORMATION EN GUERRE: LES MÉDIAS FRANÇAIS ET LE CONFLIT DU KOSOVO, /pdf/p.207-223, qasja 29.06.2023; Éric Maigret, « Le conflit du Kosovo du côté des opinions », Questions de communication [En ligne], 1 | 2002, mis en ligne le 01 mars 2002, consulté le 01 mai 2019;URL:http://journals.openedition.org/questionsdecommunication/6497;DOI:10.4000/questionsdecommunication.6497, qasja 29.06.2023; Renaud de La Brosse, La couverture médiatique de la guerre du Kosovo ou le journalisme impossible, Les Cahiers du journalisme n o 7 - Juin 2000, p.196-210/pdf, qasja 29.06.2023.

  144. Le Monde, 15/02/1999; Le Monde, 20/02/1999; Le Monde, 22/02/1999; Le Monde, 24/02/1999; Le Monde, 25/02/1999; Le Monde, 20/03/1999; Le Monde, 25/03/1999; Le Monde, 26/03/1999; Le Monde, 27/03/1999; Le Monde, 28-29/03/1999; Le Monde, 30/03//1999; Le Monde, 2/04/1999; Le Monde, 3/04/1999; Le Monde, 4-5/04/1999; Le Monde, 6/04/1999; Le Monde, 7/04/1999; Le Monde, 10/04/1999; Le Monde, 11-12/04/1999; Le Monde, 13/04/1999; Le Monde, 15/04/1999; Le Monde, 22/04/1999; Le Monde, 9-10/05/1999; Le Monde, 14/05/1999; Le Monde, 16-17/05/1999; Le Monde, 20/05/1999; Le Monde, 29/05/1999; Le Monde, 5/06/1999; Le Monde, 12/06/1999.

  145. Libération 12/03/1999; Libération 25/03/1999; Libération 27/03/1999; Libération 29/03/1999; Libération 30/03/1999; Libération 05/04/1999; Libération 14/04/1999; Libération 04/06/1999.

  146. Le Figaro, 20/04/1999; Le Parisien, 22/03/1999; Le Parisien, 22/04/1999.

  147. AMPJRSH 1999.

  148. Libération, 12 mars 1999: « Sauvez le Kosovo ».; MSF 2014: 81-82.

  149. https://www.ifop.com/wp-content/uploads/2018/03/556-1-document_file.pdf , qasja 21.09.2023.

  150. https://www.ipsos.com/fr-fr/la-guerre-en-yougoslavie-les-francais-pris-par-le-doute, Qasja 21.09.2023.

  151. AMPJRSH 1999, Dosja: Franca për Kosovën 1999.

  152. CRS Report for Congress, NATO Burdensharing and Kosovo: A Preliminary Report, January 3, 2000.

  153. Le Parisien, 11/06/1999.

  154. Assemblée Nationale - Séance du 01/07/1999.

  155. GERMANY AND NATO,https://www.nato.int/cps/en/natohq/declassified_185912.htm, qasja 28.08.2023.

  156. By Judith Michel, Konrad Adenauer unterzeichnet die Beitrittsurkunde zur NATO (https://www.kas.de/en/web/geschichte-der-cdu/calendar-detail/-/content/beitritt-der-bundesrepublik-deutschland-zur-nato, qasja 22.09.2023).

  157. https://www.nato.int/cps/en/natohq/declassified_185912.htm, qasja 28.08.2023

  158. James PETTIFER, Ushtria Çlirimtare e Kosovës, Onufri,Tiranë, 2013, f.186, 190.

  159. Reliefweb 18/08/1999.

  160. The legacy of Kosovo: German politics and policies in the Ballkans, Wolfgang-Uwe Friedrich editor, GERMAN ISSUES, 22, American Institute for Contemporary German Studies The Johns Hopkins University.PDF, p.

  161. Franziska Krämer, Die Politik Deutschlands in der Kosovofrage, WeltTrends Thesis | 4, Universitätsverlag Potsdam, p.82-89.

  162. Ibid.

  163. Ibid.

  164. The legacy of Kosovo: German politics and policies in the Ballkans, Wolfgang-Uwe Friedrich editor, GERMAN ISSUES, 22, American Institute for Contemporary German Studies The Johns Hopkins University.PDF, p.22.

  165. Sylë Ukshini, Kosova në politikën e jashtme të BE-së 1991-2007, Logos 2008, Shkup, Prishtinë, Tiranë, f.218-221.

  166. Krause, J. (2000). Deutschland und die Kosovo-Krise. In J. Reuter, & K. Clewing (Hrsg.), Der Kosovo Konflikt: Ursachen, Verlauf, Perspektiven (S. 395-416). Klagenfurt: Wieser. https://nbn-resolving.org/urn:nbn:de:0168- ssoar-217238.

  167. Franziska Krämer, Die Politik Deutschlands in der Kosovofrage, WeltTrends Thesis | 4, Universitätsverlag Potsdam, p.82-89.

  168. Erklärung von Bundeskanzler Gerhard Schröder zur Lage im Kosovo am 24. März 1999: Bulletin 13-99, 30. März 1999/PDF/https://www.bundesregierung.de/breg-de/service/bulletin/erklaerung-von-bundeskanzler-gerhard-schroeder-807814, qasja 28.03.2022.

  169. Rede von Bundeskanzler Gerhard Schröder im Rahmen der Haushaltsdebatte zum Haushaltsgesetz 1999 und zum Kosovo-Konflikt vor dem Deutschen Bundestag am 5. Mai 1999 in Bonn: Bulletin 26-99, 6. Mai1999/PDF/-https://www.bundesregierung.de/breg-de/service/bulletin/rede-von-bundeskanzler-gerhard-schroeder-807938, qasja 28.03.2022

  170. Regierungserklärung von Bundeskanzler Gerhard Schröder zu den Ergebnissen des Europäischen Rates am 3./4. Juni 1999 in Köln und Stand der Friedensbemühungen im Kosovo-Konflikt vor dem Deutschen Bundestag am 8. Juni 1999 in Bonn: Bulletin 37-99, 10. Juni 1999/PDF-https://www.bundesregierung.de/breg-de/service/bulletin/regierungserklaerung-von-bundeskanzler-gerhard-schroeder-782414, qasja 28.03.2022

  171. Sylë Ukshini (ed.), Lufta për Kosovën, Rozafa, Prishtinë, 2008, f.78

  172. Joshka Fisher, Vitet kuq-gjelbër, Koha, 2008, f.99.

  173. Hering Robin & Stahl Bernhard, 2022. “From Kosovo Rush to Mass Atrocities’ Hush. German Debates since Unification,” Comparative Southeast European Studies, De Gruyter, vol. 70(2), pages 246-266, June., qasja 23.01.2023.

  174. https://www.tagesspiegel.de/politik/mehrheit-der-deutschen-fur-nato-schlag-594925.html, qasja 19.09.2023.

  175. Walter Spindler, Der Beitrag der Bundesëehr zur Beëältigung des Kosovo Konflikts Ein Element des internationalen Krisenmanagements im ehemaligen Jugoslaëien, https://docplayer.org/37273280-Der-beitrag-der-bundesëehr-zur-bewaeltigung-des-kosovo-konflikts-ein-element-des-internationalen-krisenmanagements-im-ehemaligen-jugoslawien-1.html#google_vignette, qasja 20.06.2023.

  176. Franziska Krämer, Die Politik Deutschlands in der Kosovofrage, Welt Trends Thesis | 4, Universitätsverlag Potsdam, p.82-89.

  177. CRS Report for Congress, Kosovo: International Reactions to NATO Air Strikes, Karen Donfried (coordinator) Specialist in European Affairs Foreign Affairs, Defense, and Trade Division, Updated April 21, 1999, Received through the CRS Web, p-2-16

  178. TURNING POINT: OPERATION ALLIED FORCE AND THE ALLURE OF AIR POWER A thesis presented to the Faculty of the U.S. Army Command and General Staff College in partial fulfillment of the requirements for the degree Master of Military art and Science Art of War Scholars by Robert H.Gregory, maj, U.S. ARMY B.S., United States Military Academy, West Point, Neë York, 2003 M.A., Naval Postgraduate School, Monterey, California, 2008 Fort Leavenëorth, Kansas 2014-01, p.47.48.49.

  179. Walter Spindler, Der Beitrag der Bundeswehr zur Beëältigung des KosovoKonflikts Ein Element des internationalen Krisenmanagements im ehemaligen Jugoslaëien, https://docplayer.org/37273280-Der-beitrag-der-bundeswehr-zur-bewaeltigung-des-kosovo-konflikts-ein-element-des-internationalen-krisenmanagements-im-ehemaligen-jugoslawien-1.html#google_vignette, qasja 20.06.2023

  180. The lagacy of Kosovo: German politics and policies in the Ballkans, Wolfgang-Uëe Friedrich editor, German Issues, 22, American Institute for Contemporary German Studies The Johns Hopkins University.PDF, p.34.

  181. Walter Spindler, Der Beitrag der Bundeswehr zur Beëältigung des KosovoKonflikts Ein Element des internationalen Krisenmanagements im ehemaligen Jugoslawien, https://docplayer.org/37273280-Der-beitrag-der-bundeswehr-zur-beëaeltigung-des-kosovo-konflikts-ein-element-des-internationalen-krisenmanagements-im-ehemaligen-jugoslaëien-1.html#google_vignette, qasja 20.06.2023.

  182. John E.Peters, Stuart Johnson, Nora Bensahel, Timothy Liston, Traci Williams, Europian Contributions to Operation Allied Force, Projekt AIR FORCE, RAND, 2001, p.21.

  183. Kosovo: Operation “Allied Force”, 29 APRIL 1999, Tim Youngs, Mark Oakes and Paul Boëers, International Affairs & Defence Section, Mick Hillyard, Economic Policy& Statistics Section, House of Comons Library, p.72.

  184. Goduto, Mattheë, “Analyzing Causes and Consequences of German Military Interventions: Kosovo, Afghanistan, and Iraq” (2018). Master’s Theses and Capstones. 1227. https://scholars.unh.edu/thesis/1227, pdf, p.15, 16, 17, 18, 19, 21,22,23, 24, qasja 19.09.2023.

  185. Alliance Politics Under Unipolarity European Influence on Transatlantic Military Interventions, Dissertation zur Erlangung des Doktorgrades (Dr. rer. pol.), Freie Universität Berlin Fachbereich Politik- und Sozialëissenschaften Otto-Suhr-Institut für Politikëissenschaft, Pia Fuhrhop Berlin, März 2014, p.126, 139, 221, 226, 227.

  186. The lagacy of Kosovo: German politics and policies in the Ballkans, Wolfgang-Uwe Friedrich editor, German Issues, 22, American Institute for Contemporary German Studies The Johns Hopkins University.PDF, p. 47.

  187. Walter Spindler, Der Beitrag der Bundesëehr zur Bewältigung des KosovoKonflikts Ein Element des internationalen Krisenmanagements im ehemaligen Jugoslaëien,: https://docplayer.org/37273280-Der-beitrag-der-bundeswehr-zur-bewaeltigung-des-kosovo-konflikts-ein-element-des-internationalen-krisenmanagements-im-ehemaligen-jugoslaëien-1.html#google_vignette, qasja 20.06.2023.

  188. Von Tobias Jaecker, Die deutschen Medien und der Kosovo-Krieg, 10. April 2003- http://www.jaecker.com/2003/04/die-deutschen-medien-und-der-kosovo-krieg/, qasja 22.06.2023.

  189. Heiko Biehl, Wendepunkt Kosovo? Sicherheitspolitische Einstellungen in den alten und neuen Ländern, SOWI-ARBEITSPAPIER Nr. 128, Strausberg, Mai 2001, p.2, 10, 29.

  190. The lagacy of Kosovo: German politics and policies in the Ballkans, Wolfgang-Uwe Friedrich editor, German Issues, 22, American Institute for Contemporary German Studies The Johns Hopkins University.PDF, p.46-53.

  191. CRS Report for Congress, Kosovo: International Reactions to NATO Air Strikes, Karen Donfried (coordinator) Specialist in European Affairs Foreign Affairs, Defense, and Trade Division, Updated April 21, 1999, Received through the CRS Web, p-2-16.

  192. Von Mira Beham, Wie Medien zur Kriegsrechtfertigung beitragen-https://www.friedenskooperative.de/friedensforum/artikel/ëie-medien-zur-kriegsrechtfertigung-beitragen, qasja 14.12.2022.

  193. Von Kurt Gritsch, Kosovo - ein Kreuzzug für die Menschenrechte?- https://www.friedenskooperative.de/friedensforum/artikel/kosovo-ein-kreuzzug-fuer-die-menschenrechte, qasja 27.04.2023.

  194. Bertram Scheufele, Mediale Legitimierung von Kriegen durch Rollen-Zuschreibung, M&K 53. Jahrgang 2-3/2005/pdf/, p.353, 356, 357, 358, 360, 361, 363, 366-22.

  195. Der spiegel, 13/1999, 29. März 1999; Der spiegel, 14/1999, 5. April 1999; Der spiegel, 15/1999, 12. April 1999; Der spiegel, 16/1999, 19. April 1999; Der spiegel, 17/1999, 26. April 1999; Der spiegel, 18/1999, 3. Mai 1999; Der spiegel, 23/1999, 7. Juni 1999; Der spiegel, 24/1999, 14. Juni 1999.

  196. CRS Report for Congress, NATO Burdensharing and Kosovo: A Preliminary Report, January 3, 2000, Coordinated by (name redacted) Specialist in International Relations Foreign Affairs, Defense, and Trade Division, p.6,9, 14.

  197. Goduto, Matthew, “Analyzing Causes and Consequences of German Military Interventions: Kosovo, Afghanistan, and Iraq” (2018). Master's Theses and Capstones. 1227. https://scholars.unh.edu/thesis/1227, pdf, p.15, 16, 17, 18, 19, 21,22,23, 24, qasja 19.09.2023.

  198. Walter Spindler, Der Beitrag der Bundeswehr zur Bewältigung des KosovoKonflikts Ein Element des internationalen Krisenmanagements im ehemaligen Jugoslaëien,: https://docplayer.org/37273280-Der-beitrag-der-bundeswehr-zur-beëaeltigung-des-kosovo-konflikts-ein-element-des-internationalen-krisenmanagements-im-ehemaligen-jugoslaëien-1.html#google_vignette, qasja 20.06.2023.

  199. Le Monde 12/06/1999.

  200. Walter Spindler, Der Beitrag der Bundeswehr zur Beëältigung des KosovoKonflikts Ein Element des internationalen Krisenmanagements im ehemaligen Jugoslaëien,:https://docplayer.org/37273280-Der-beitrag-der-bundeswehr-zur-beëaeltigung-des-kosovo-konflikts-ein-element-des-internationalen-krisenmanagements-im-ehemaligen-jugoslawien-1.html#google_vignette, QASJA 20.06.2023.

  201. Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Historia e popullit shqiptar, Vëllimi IV, Botimet

  202. Toena, Tiranë, 2008, f. 377.

  203. BAUDOUIN 2018: 9, 283.

Downloads

Botuar

2024-01-20

Si të citoni

Kurti, Miftar. 2024. “Qëndrimi Dhe Kontributi Franko-Gjerman Në Operacionin ‘Forca aleate’ (24 Mars - 20 Qershor 1999)”. Kosova 48 (48). Prishtinë, Kosovë:239-69. https://doi.org/10.62609/ks.v48i48.3727.

Numri

Seksioni

Artikuj