Shteti i Dardanisë
Abstrakti
Mbretëria dardane doli në skenën historike në shek. IV p.e.r. dhe u bë një prej faktorëve relevantë politikë dhe ushtarakë në Evropën Juglindore gjatë shekujve III-I p.e.r. Shteti i Dardanisë, duke i bërë sfidë dominimit romak për një kohë të gjatë, ra nën pushtetin e Perandorisë Romake dhe në vitin 44 iu bashkangjit Provincës së Mezisë së Epërme (Moesia Superior). Mëvetësia e dikurshme, që krijoi identitetin dardan dhe rezistenca e vazhdueshme bënë që në vitin 279 të krijohet njësia e vëçantë administrative-politike romake, Provinca e Dardanisë.Shkarkimet
References
-
Herod., Historiae IV 49.
-
Në Kosovë janë hulumtuar vendbanimet kodrinore në Gadime të Epër, Hisar dhe Kosterc të Therandës (Suharekës), Veletin, Bardh të Madh (Bellaçec), Cemicë, Duboc, Pidiq, Kulinë tek Teneshdolli, Artanë (Novobërdë) etj. dhe janë evidentuar mbi 130 të tjera,
-
Janë hulumtuar tumat në Shirokë, Dibiçak, Romajë, Rogovë, Porodime Përçetë (Përçevë), Llashtishtë (Llashticë) etj.
-
E. Shukriu, Dardania paraurbane, Dukagjini, Pejë, 1996, 99.
-
F Papazoglu, Srednjebalkanska plemena u predrimsko doba, Centar za Balkanološka Ispitivanja, Sarajevo, 1969, 103.
-
Appianus, Historiae Romana 4. Illyrice 2.
-
E.Shukriu, v.c., T. LIII.
-
Plinius, Naturalis Historiae XXXIII 3,12.
-
M. Parović-Pešikan, Grčka mahaira i problem krivih mačeva, Godišnjak Centra za Balkanološka Ispitivanja 18, Sarajevo 1982,42.
-
J.G. Droysen, Das dardanische Fiirstentum, Kleine Schriften zur alten Geschichte I, 1893, 87 e tutje. Ngjashëm e shohin edhe studiuesit bashkëkohor: S. Islami, S. Anamali, M. Korkuti, F. Prendi, Les Illyriens, Academie des Sciences de la RPS d'Albanie, Tiranë
-
, 173-192; E. Shukriu, Aspekte të historisë politike të Mbretërisë së Dardanisë, Buletin i Fakultetit Filozofik XXIV, Prishtinë 1996, 19-24.
-
E. Čerškov, Rimljani na Kosovu i Metohiji, Arheološko Društvo Jugoslavije, Beograd, 1969, 19.
-
D. Zippel, Die romische Herschaft in Illyrien bis auf Augustus, Leipzig, 1877.
-
C. Schutt, Untersuschungen zur Geschichte der alten Illyreir, Breslau, 1920; M.Holleaux, Rome, la Grece et les monarchies hellenistiques, Paris 1921; Les Romains en Illyrie, Etudes d'epigraphie et d'histoire Greques, Tom. IV, Paris 1952, 81; Les Romains en Illyrie, Cambridge Ancient History VII 1928, ch.XXVI, 822-857; C. Patsch, Die Herzegowina einst und jetszt, Wien, 1928; M.Fluss, Real Encyclopedy Suppl.V. 1931 s.v. Illyiroi; D.
-
Mustilli, La conquista romana della sponda orientale adriatica, Napoli 1941; A. Gitti, Ricerche della storia illirica, sulle origini e i caratteri della monarchia di Agrone, Historia 2, 1935; La politica dei re Illiri e la Grecia, Milano 1936, 7-14; F. Papazoglu, Ilirska i Dardanska kraljevina, Iliri i Albanci, Srpska Akademija Nauka i Umetnosti, XXXIX, Beograd, 1988, 162.
-
E. Shukriu, Dardania paraurbane, Dukagjini, Pejë, 1996.
-
Livius, Ad urbe condita XL, 57 6: Popull në lufië të përhershme me Maqedoninë.
-
E. Shukriu, Aspekte të historisë politike të Mbretërisë së Dardanisë, Buletin i Fakultetit Filozofik XXIV, Prishtinë 1996, 19-25.
-
F. Papazoglu, v.c., 337.
-
Polyaen IV, 12, 13.
-
Oferta e tillë e mbretit dardan (dardanus rex) dëshmon se është fjala për një organizim politik dhe ushtarak në krye me mbretin.
-
Iustinus, Historiarum Philippicarum XXIV 9, 11.
-
Diodori, Excerpt. Hoeschel. 495-497.
-
S. Mami, Shteti ilir, vendi dhe roli i tij në botën mesdhetare, Studime ilire, Prishtinë, 1978.
-
Polybius. Historiae II, 6, 5 e 6. *>4
-
NJë Plesë e Peonisë u përfshi në Dardani në vitet 239-229.
-
FPapazoglu, v.c., 117.
-
Polybius, v.c., XXVII 33 1; Iustinus, v.c,. XXIX 4 5.
-
Në kuadër të relacioneve të mëtejme ndërshtetërore duhet parë edhe martesën dinastike të Etutës, vajzës së mbretit dardan Monunit, me mbretin ilir Gencin: Polib.XXIX 13; 5; Liv XLIV 30,4.
-
Takimi midis Batos dardan, udhëheqësve ilir Pleuratit e Eminandrit dhe konsulit romak Sulpicie Galba u zhvillua në afërsi të Durrësit.
-
Territoret bastarne gjendeshin në veri Danubit.
-
Liv. XL 57, 5-9: Levërdi e dyfishtë nga kjo do të lindte, nga njera anë, nëse zhduken dardanët, këtyre armiqëve të mllefosur të përhershëm të Maqedonisë...kurse nga ana tjetër do të mund të dërgonte bastarnët në Itali që ta shkretonin atë posa të linin në Dardani gratë dhe fëmijët e tyre.
-
Polybius, XXV 6.
-
Appianus, Illyrica, 187.
-
Polybius, XXIX 13, 5; Livius, XLIV 30, 4.
-
Cas. Dio fr.101 2.
-
App. 1 1 1,5.
-
-6 App. Mith. 55.
-
Gran. Lie. XXXV p.27.
-
Front., Stratagematon, IV, 42.
-
Ushtarët e legjionit kryengritës i detyroi të dilnin të zbërthyer dhe të paarmatosur, i vuri të prisnin kashtë dhe ua hoqi flamurin dhe emrin, pastaj i shpërndau në legjionet e tiera-Front, IV, 42. J
-
Rufus Festus, Breviarum gestarum populi romani III, VIII.
-
A minianus Marcellinus, Res gestae, XXIX 5, 22.
-
Cicero, Oratio Pro P.Sextio 43, 93.
-
Caesaris, Belli civilis III4, 6.
-
Ap.Emph. V 75, 320.
-
Strabonis, v.c, VII c. 313, c. 316.
-
Plinius, v.c. III, 36 29.
-
I njëjti XXIV 4, 11.
-
Veget.epit. r.mil. II 1,2.
-
Livius, v.c., XXV 25, 3; XL 4, 7-10; XLI 19,7.
-
Livius, XXX?43, 1.
-
I njëjti, XXXI43, 1.
-
Caesar, Belli civilis m 4, 6.
-
E. Shukriu, v.c., 23.
-
Polyaen IV, 12 3.
-
Diod., Excerpt. Hoeschel. 495-497.
-
Polyb., Historiae XXV 6.
-
I njëjti, XXIX 13, 5; Liv. XLIV 30, 4.
-
Cic. Pro Sest. 43, 93.
-
Caesar, Bellum civilae, III 4,6.
-
Agathard., fr.17.
-
Athenaeus, Deipnosophiste VI 103, 272d.
-
Iustinianus, v.c., XXIX 4.5.
-
M.T.Varronis, De re rustica II, 1.
-
Plinius, v.c. XXXIII 3, 12.
-
J.M.F.May, The coniage of Damastion and the lesser coinages of the Illyro-Paenonian region, London 1939, 120.
-
F.Papazoglu, Plemena... 398.
-
E njëjta, Ilirska i Dardanska kraljevina. Iliri i Albanci, SANU, Beograd 1989, 43.
-
Strabonos, Geographica VII 1, 5.
-
Livius, v.c., XXVI 25, 3.
-
F. Papazoglu, Srednjebalkanska..., 188.
-
Livius, v.c., XXV 25, 3; XL 4, 7-10; XLI 19, 7.
-
I njëjti, XLI 19,7-10.
-
Ptolemaeus, Geographia, III 9, 4.
-
E. Shukriu, Aspekte të historisë..., 107; I. Mikulčić, Skopje so okolnite tvrdini, Skopje 1982, 32.
-
B. Gabričević, Solami koncept duše u religiji ilira, Studije i članci o religijama i kultovima antičkog svijeta, Split 1987, 24.
-
D. Sergejevski, Iz problematike ilirske umjetnosti, Centar za Balkonološka Istraživanja 1, Sarajevo 1965, 120-121; A. Stipčević, Iliri, Školska Knjiga, Zagreb 1974,217.
-
Strabonis, v.c., VII7.
-
E. Shukriu, Dea e Dardanisë dhe mozaiku i Orfeut, Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare 14, Prishtinë 1984, 15-21; Dea e Dardanisë dhe monumentet e tjera epigrafike nga Smira, Buletin i Fakultetit Filozofik XXVI, Prishtinë, 2002; Dea dardane, ikonografia, simbolet dhe funksionet, Prishtinë 2003 (përbotim).
-
A. Jovanović, Prilog proučavanju skulptura sa Medijane, Niski Zbornik, Niš, 1980, 53. Ch. Picard, Observations archeologique en Yougoslavie, Comptes rendu de I'Academie des Inscriptions, Paris 1953, 93-94.
References
Herod., Historiae IV 49.
Në Kosovë janë hulumtuar vendbanimet kodrinore në Gadime të Epër, Hisar dhe Kosterc të Therandës (Suharekës), Veletin, Bardh të Madh (Bellaçec), Cemicë, Duboc, Pidiq, Kulinë tek Teneshdolli, Artanë (Novobërdë) etj. dhe janë evidentuar mbi 130 të tjera,
Janë hulumtuar tumat në Shirokë, Dibiçak, Romajë, Rogovë, Porodime Përçetë (Përçevë), Llashtishtë (Llashticë) etj.
E. Shukriu, Dardania paraurbane, Dukagjini, Pejë, 1996, 99.
F Papazoglu, Srednjebalkanska plemena u predrimsko doba, Centar za Balkanološka Ispitivanja, Sarajevo, 1969, 103.
Appianus, Historiae Romana 4. Illyrice 2.
E.Shukriu, v.c., T. LIII.
Plinius, Naturalis Historiae XXXIII 3,12.
M. Parović-Pešikan, Grčka mahaira i problem krivih mačeva, Godišnjak Centra za Balkanološka Ispitivanja 18, Sarajevo 1982,42.
J.G. Droysen, Das dardanische Fiirstentum, Kleine Schriften zur alten Geschichte I, 1893, 87 e tutje. Ngjashëm e shohin edhe studiuesit bashkëkohor: S. Islami, S. Anamali, M. Korkuti, F. Prendi, Les Illyriens, Academie des Sciences de la RPS d'Albanie, Tiranë
, 173-192; E. Shukriu, Aspekte të historisë politike të Mbretërisë së Dardanisë, Buletin i Fakultetit Filozofik XXIV, Prishtinë 1996, 19-24.
E. Čerškov, Rimljani na Kosovu i Metohiji, Arheološko Društvo Jugoslavije, Beograd, 1969, 19.
D. Zippel, Die romische Herschaft in Illyrien bis auf Augustus, Leipzig, 1877.
C. Schutt, Untersuschungen zur Geschichte der alten Illyreir, Breslau, 1920; M.Holleaux, Rome, la Grece et les monarchies hellenistiques, Paris 1921; Les Romains en Illyrie, Etudes d'epigraphie et d'histoire Greques, Tom. IV, Paris 1952, 81; Les Romains en Illyrie, Cambridge Ancient History VII 1928, ch.XXVI, 822-857; C. Patsch, Die Herzegowina einst und jetszt, Wien, 1928; M.Fluss, Real Encyclopedy Suppl.V. 1931 s.v. Illyiroi; D.
Mustilli, La conquista romana della sponda orientale adriatica, Napoli 1941; A. Gitti, Ricerche della storia illirica, sulle origini e i caratteri della monarchia di Agrone, Historia 2, 1935; La politica dei re Illiri e la Grecia, Milano 1936, 7-14; F. Papazoglu, Ilirska i Dardanska kraljevina, Iliri i Albanci, Srpska Akademija Nauka i Umetnosti, XXXIX, Beograd, 1988, 162.
E. Shukriu, Dardania paraurbane, Dukagjini, Pejë, 1996.
Livius, Ad urbe condita XL, 57 6: Popull në lufië të përhershme me Maqedoninë.
E. Shukriu, Aspekte të historisë politike të Mbretërisë së Dardanisë, Buletin i Fakultetit Filozofik XXIV, Prishtinë 1996, 19-25.
F. Papazoglu, v.c., 337.
Polyaen IV, 12, 13.
Oferta e tillë e mbretit dardan (dardanus rex) dëshmon se është fjala për një organizim politik dhe ushtarak në krye me mbretin.
Iustinus, Historiarum Philippicarum XXIV 9, 11.
Diodori, Excerpt. Hoeschel. 495-497.
S. Mami, Shteti ilir, vendi dhe roli i tij në botën mesdhetare, Studime ilire, Prishtinë, 1978.
Polybius. Historiae II, 6, 5 e 6. *>4
NJë Plesë e Peonisë u përfshi në Dardani në vitet 239-229.
FPapazoglu, v.c., 117.
Polybius, v.c., XXVII 33 1; Iustinus, v.c,. XXIX 4 5.
Në kuadër të relacioneve të mëtejme ndërshtetërore duhet parë edhe martesën dinastike të Etutës, vajzës së mbretit dardan Monunit, me mbretin ilir Gencin: Polib.XXIX 13; 5; Liv XLIV 30,4.
Takimi midis Batos dardan, udhëheqësve ilir Pleuratit e Eminandrit dhe konsulit romak Sulpicie Galba u zhvillua në afërsi të Durrësit.
Territoret bastarne gjendeshin në veri Danubit.
Liv. XL 57, 5-9: Levërdi e dyfishtë nga kjo do të lindte, nga njera anë, nëse zhduken dardanët, këtyre armiqëve të mllefosur të përhershëm të Maqedonisë...kurse nga ana tjetër do të mund të dërgonte bastarnët në Itali që ta shkretonin atë posa të linin në Dardani gratë dhe fëmijët e tyre.
Polybius, XXV 6.
Appianus, Illyrica, 187.
Polybius, XXIX 13, 5; Livius, XLIV 30, 4.
Cas. Dio fr.101 2.
App. 1 1 1,5.
-6 App. Mith. 55.
Gran. Lie. XXXV p.27.
Front., Stratagematon, IV, 42.
Ushtarët e legjionit kryengritës i detyroi të dilnin të zbërthyer dhe të paarmatosur, i vuri të prisnin kashtë dhe ua hoqi flamurin dhe emrin, pastaj i shpërndau në legjionet e tiera-Front, IV, 42. J
Rufus Festus, Breviarum gestarum populi romani III, VIII.
A minianus Marcellinus, Res gestae, XXIX 5, 22.
Cicero, Oratio Pro P.Sextio 43, 93.
Caesaris, Belli civilis III4, 6.
Ap.Emph. V 75, 320.
Strabonis, v.c, VII c. 313, c. 316.
Plinius, v.c. III, 36 29.
I njëjti XXIV 4, 11.
Veget.epit. r.mil. II 1,2.
Livius, v.c., XXV 25, 3; XL 4, 7-10; XLI 19,7.
Livius, XXX?43, 1.
I njëjti, XXXI43, 1.
Caesar, Belli civilis m 4, 6.
E. Shukriu, v.c., 23.
Polyaen IV, 12 3.
Diod., Excerpt. Hoeschel. 495-497.
Polyb., Historiae XXV 6.
I njëjti, XXIX 13, 5; Liv. XLIV 30, 4.
Cic. Pro Sest. 43, 93.
Caesar, Bellum civilae, III 4,6.
Agathard., fr.17.
Athenaeus, Deipnosophiste VI 103, 272d.
Iustinianus, v.c., XXIX 4.5.
M.T.Varronis, De re rustica II, 1.
Plinius, v.c. XXXIII 3, 12.
J.M.F.May, The coniage of Damastion and the lesser coinages of the Illyro-Paenonian region, London 1939, 120.
F.Papazoglu, Plemena... 398.
E njëjta, Ilirska i Dardanska kraljevina. Iliri i Albanci, SANU, Beograd 1989, 43.
Strabonos, Geographica VII 1, 5.
Livius, v.c., XXVI 25, 3.
F. Papazoglu, Srednjebalkanska..., 188.
Livius, v.c., XXV 25, 3; XL 4, 7-10; XLI 19, 7.
I njëjti, XLI 19,7-10.
Ptolemaeus, Geographia, III 9, 4.
E. Shukriu, Aspekte të historisë..., 107; I. Mikulčić, Skopje so okolnite tvrdini, Skopje 1982, 32.
B. Gabričević, Solami koncept duše u religiji ilira, Studije i članci o religijama i kultovima antičkog svijeta, Split 1987, 24.
D. Sergejevski, Iz problematike ilirske umjetnosti, Centar za Balkonološka Istraživanja 1, Sarajevo 1965, 120-121; A. Stipčević, Iliri, Školska Knjiga, Zagreb 1974,217.
Strabonis, v.c., VII7.
E. Shukriu, Dea e Dardanisë dhe mozaiku i Orfeut, Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare 14, Prishtinë 1984, 15-21; Dea e Dardanisë dhe monumentet e tjera epigrafike nga Smira, Buletin i Fakultetit Filozofik XXVI, Prishtinë, 2002; Dea dardane, ikonografia, simbolet dhe funksionet, Prishtinë 2003 (përbotim).
A. Jovanović, Prilog proučavanju skulptura sa Medijane, Niski Zbornik, Niš, 1980, 53. Ch. Picard, Observations archeologique en Yougoslavie, Comptes rendu de I'Academie des Inscriptions, Paris 1953, 93-94.
English
Albanian
Srpski
Français
