Aspektet ekonomike, shoqërore dhe politike të Gjilanit me rrethinë deri në vitin 1941

Abstrakti

Gjilani është një nga shtatë qendrat e mëdha të Kosovës, përkatësisht është qendër rajonale e Anamoravës, Karadakut dhe një pjese të Gallapit.

Territori i Gjilanit ka pasur një të kaluar të pasur dhe histori plot ngjarje të rëndësishme që nga periudha e Ilirisë deri në ditët e sotme. Rajoni i Gjilanit, përveç kushteve të mira për bujqësi dhe blegtori, është i pasur me miniera, minerale dhe burime ujore termale.

Popullsia më e vjetër e këtij rajoni janë dardanët, një nga fiset e mëdha të ilirëve, pasardhës të të cilëve janë shqiptarët. Që nga fundi i shekullit të 12-të, ky territor u pushtua nga dinastia serbe e Nemanjićëve, dhe në shekullin e 14-të, pas betejës së Kosovës (1389), ra nën vasalitetin osman, ndërsa në shekullin e 15-të ra nën sundimin e Perandorisë Osmane. Në të gjitha periudhat historike, popullsia shqiptare në Gjilan dhe rrethinat e tij, ngjashëm me të gjithë Kosovën, ishte absolutisht dominuese pavarësisht përpjekjeve të pushtuesve, veçanërisht atyre serbë, për kolonizim me kolonë sllavë.

Është një fakt i pakundërshtueshëm që ky rajon shqiptar ka një traditë rezistence ndaj pushtuesve të huaj. Kjo u vërtetua më së miri gjatë Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, kur popullsia e Gjilanit dhe e rrethinave të tij ishte shumë aktive, duke dhënë kështu kontributin e saj të rëndësishëm dhe duke zënë një vend të rëndësishëm në historinë e popullsisë shqiptare.