Mitrovica e Titos në Luftërat Ballkanike dhe Luftën e Parë Botërore

Abstrakti

Qyteti i Mitrovicës u çlirua nga pushtimi turk gjatë Luftës së Parë Ballkanike. Pushteti i vjetër turk u zëvendësua nga pushteti i Mbretërisë së Serbisë. Qyteti dhe rrethinat e tij fillimisht ishin pjesë e rrethit të Prishtinës, më pas të Novi Pazarit, ndërsa drejt fundit të vitit 1913 i rrethit të Zveçanit. Në fillim kishte 9354 banorë, rrethi i Mitrovicës së Kosovës kishte 54654 dhe departamenti i Zveçanit 81643 banorë. Regjimi i ri ndërmori disa masa për të ndryshuar marrëdhëniet feudale turke që ekzistonin atje, por për shkak të gjendjes së përhershme të luftës nuk arriti plotësisht.

Popullsia e Mitrovicës dhe e rrethinave të saj mori pjesë në ngjarjet e Luftës së Parë Botërore që nga fillimi i saj. Serbët, shqiptarët dhe turqit u mobilizuan dhe u dërguan fillimisht në frontin kundër Austro-Hungarisë, më vonë edhe kundër Bullgarisë. Në vitin 1915, ushtria serbe u detyrua të tërhiqej në territorin e Kosovës, ku u zhvilluan luftime shumë të ashpra në hapësirën e rrethit të Mitrovicës. Pas disa ditësh luftime në qasjet veriore dhe perëndimore të qytetit, armiku detyroi Ushtrinë e Parë serbe të tërhiqej drejt Drenicës dhe pushtoi qytetin me rrethinat e tij më 24 nëntor 1915. Mitrovica dhe rrethinat e saj iu caktuan Austro-Hungarisë, e cila formoi departamentin e Mitrovicës nga kjo pjesë e pushtuar e Kosovës.

Situata nën pushtim ishte shumë e vështirë, veçanërisht për popullsinë serbe. Pushtuesi lejoi rivendosjen e marrëdhënieve feudale dhe ndoqi një politikë demagogike ndaj shqiptarëve, duke i trajtuar ata si "çlirimtarët" dhe "miqtë" e tyre.

Pushtuesi ushtronte terror ndaj popullit serb përmes masakrave, plaçkitjeve dhe deportimeve masive. Kjo shkaktoi organizimin e rezistencës së armatosur në luginën e Ibrit, në malet e Rogoznës dhe Kopaonikut. U përgatit një kryengritje e përgjithshme me në krye Kosta Vojinoviqin. Mitrovica dhe rrethinat e saj u çliruan nga pushtimi austro-hungarez më 12 tetor 1918.