Tekste të vjetra arbëreshe

Abstrakti

Është e njohur se studimi i gjithanëshëm e një gjuhe është i lidhur ngushtë me gjurmimet e djalekteve, që paraqiten në atë gjuhë. Shumë herë bile djalektet e periferisë dhe ato jashtë shtetit ashtu të papërpunuara janë shumë me rëndësi jo vetëm për arësye të fjalorit të tyre, por edhe për strukturën gramatikore e sintaksore e forma tjera arkaike që nuk gjënden në gjuhën zyrtare. Këto forma janë të vlef- shme sidomos për pasurimin e zhvillimin e gjuhës së shkruar.
Fatkeqësisht studimet mbi djalektet e gjuhës shqipe jashtë Shqi- përisë janë pakë (1). Ndoshta këtë e pëngoi mosbotimi i lëndës gju- hësore serioze të përshtatur. Ata që botuan, p.sh., tekste greko-shqiptare nuk sqarojnë gjithënjë perpikërisht ku i kanë mbledhur, ose duke i mbledhur nga vende të ndryshme, i botuan me mjaft gabime ose pa kritere drejt-shkrimesh të caktuara (2).
Shumë tekste italo-shqiptare nuk përfaqësojnë gjithënjë djalektet lokale italo-shqiptare, sepse shkrimtarët, kryesisht poetë, nuk janë bazuar gjithmonë në thesarin e fjalorit të fshatit të tyre, por kanë përdoruar dhe fjalë shqipe të cilat ose ata vetë i formonin ose i sjellin drejtpërdrejt nga gjuha e përgjithshme e folur dhe e shkruar në 'Shqipën. Si shëmbull vlejnë veprat e fundit të Zef Sqirojt.
Edhe nga Kalabria ku flitet një farë tipi gjuhësor toskë, kemi shumë pakë tekste të të folurit popullor (3).