Përsëritja si mjet gramatikor I shprehjes së aspektit dhe shkallës sipërore në gjuhën shqipe e parë edhe në krahasim me rumanishten : (Considérée aussi par rapport au roumain)

Emil Lafe

doi:10.62006/sf.v23i4.2598

Autorët

Emil Lafe

DOI:

https://doi.org/10.62006/sf.v23i4.2598

Abstrakti

Bëhet fjalë për përsëritjen si mjet shprehjeje të aspektit dhe zërit të lartë në shqip, e konsideruar edhe në lidhje me rumanishten. Autori dallon tre lloje përsëritjesh foljore me vlerë aspektive: Një folje -j- folje (+ folje); folje -|- alb. e, dhe roum. si + folje (-f- e, dhe, ?i -f- folje), duke shprehur aspektin durati); B folje + alb. rumin e tij. cit, kjo + folje, e cila shpreh edhe aspektin zgjatues, por në këtë rast kohëzgjatja e veprimit në kohë është më e shkurtër se në rastin e tipit A; Folja C me parashtesë — në shqipe me parashtesa për-, stër-, sh- (ç-, zh-), në rumanisht parashtesën intensive ras-, duke shprehur si vlerë themelore aspektin përsëritës. Ngjashmërinë midis ndërtimeve të mësipërme të shqipes dhe rumanishtes e kemi vënë në pah nga pikëpamja e formës, e trajtës foljore që përsëritet dhe e karakteristikës së aspektit të shprehur me anë të përsëritjes. Në pjesën për përsëritjen si mjet shprehjeje të nivelit të lartë, autori u mor me përsëritjen e mbiemrit dhe ndajfoljes, duke gjetur disa tipare të përbashkëta mes dy gjuhëve të përballura.

Shkarkimet

Download data is not yet available.

Metrics

Metrics Loading ...

References

R. O. Shor i N. S. Çemodanov, Vvedenie v jazykovedenie, Moskva. 1945, t. 109.
A. A. Reformatskij, Vvedenie v jazykoznanie, Moskva, 1960, f. 232 v.: R. O. Shor i N. S. Çemodanov, po aty.
R.A. Aganin, Povtory i adnorodnye parnye soçetania v sovremennom tureckom jazyke, Moskva, 1959, 131 f.
A. A. Reformatskuj, vep. vit. f. 231.
Hermann Güntert, Gundfragen der Sprachwissenschaft, Leipzig, 1925, i. 84.
Hans Jensen, Der steigernde Vergleich und sein sprachlicher Ausdruck. «Indogermanische Forschungen- LU, f. 111.
Hans Jensen, art. cit. f. 110 v.
A. A. Reformatskij, vep. cit. f. 225.
Përsëritja e një fjale, për t’u dalluar nga përsëritja e një rrënje ose e një teme quhet edhe reduplikacion (shih J. Marouzeau, Lexique de la terminologie linguistique, Paris, 1961, f. 196).
Kohët e fundit ka dalë një studim interesant për fjalët me reduplikacion të inglishtes: Nils Thun, Reduplicative Words in English. A Study of Formations of the Types Tick-tick, Hurly-burly and Schilly-schally. Uppsala, 1963, 347 f. Shqipja është gjithashtu mjaft e pasur me fjalë të këtij tipi, por mungon ende një mbledhje e plotë e tyre e një studim për to.
Max Lambertz, Zur albanischen Umgangssprache, «Lingua Posnaniensis», 7, 1959, f. 85-144.
Kostaq Cipo, Gramatika Shqipe, Tiranë 1949, f. 77, 118, 181.
Kostaq Cipo, Sintaksa, Tiranë, 1952, f. 24, 25, 44, 52.
Stefan Prifti, Sintaksa e Gjuhës Shqipe I, Tiranë 1959, f. 61, 17 v.
Shaban Demiraj. Morfologjia e gjuhës së sotme shqipe II, Tirane 1961. f. 202, 225 v, 265 v.
Aleksandër Xhuvani, Origjina dhe formimi i ndajfoljeve në shqipet, -Buletin i Institutit të Shkencavct», III Nr. 2 1949. f. 69 v.
Shih p.sh. S. Floqi, Skicë e së folmes së Dangëllisë, -Buletin i USHT. seria Shk. Shoq.» 3, 1958 f. 114 v.; J. Thomaj, E folmja e katundit Seman, po aty, 4 1961. f. 137 v.; M. I. Çeliku, Vërejtje mbi të folmen e Dumresë, po aty, 3, 1963, f. 232.
M. I. Çeliku, Disa togje foljore në shqipen e sotme, -Buletin i USHT, seria Shk. Shoq.» 1, 1963, f. 170-176.
J. Byck, La répétition en roumain, in -Buletin Linguistique», II 1934.
V. Gutu-Romalo, Repetifia, procedeu sintactic de exprimare a aspectului in limba romina, in SCL. Anul XI, 3, 1960 f. 485-493.
Academia RPR. Gramntica limbii romine II, f. 407-417.
Më gjerë për aspektin në gjuhën shqipe shih: K. Cipo, Sintaksa f. 49-58.
V. Gutu-Romalo, art. cit. f. 486 v.
S. Floqi, art. cit. f. 114 v.
M. I. Çeliku, Disa togje foljore... f. 162.
M. I. Çeliku, art. cit. f. 161.
S. Floqi, art. cit. f. 114.
M. I. Çeliku, art. cit. f. 175.
V. Guiu-Romalo, art. cit. f. 486.
V. Gutu-Romalo, art. cit. t. 486.
Nga urdhërorja përsëritet vetëm trajta e vetës së dytë njëjës, por me kuptimin e të tria vetave si për njëjësin ashtu dhe për shumësin: folë e folë rnezi ja mbusha (mbushëm) mendjen; puno, puno, por s’po nxjerr (nxirrni) gjë në dritë; ec e ec e zuri (i zuri) nata në një pyll etj.
K. Cipo, Gramatika f. 118.
V. Guiu-Romalo, art. cit. t. 486.
Në gjuhën shqipe përemri çë, që i përgjigjet rum. ce, nuk përdoret edhe me vlerën e ndajfoljes sa, prandaj përsëritja folje + ç’ + folje asnjëherë nuk ka në shqipen të njëjtën vlerë me përsëritjen folje + sa + folje, por ka vlera të tjera. që ndryshojnë sipas kuptim it leksikor të foljes së përsëritur.
V. Gutu-Romalo, art. cit. f. 487.
S. Floqi, art. cit. 114 y.
S. Prifti, Sintaksa e Gjuhës Shqipe II. Tiranë, 1962 f. 139.
Më poshtë ai shton: «Në këto raste përcaktimi paraqitet fort i përgjith- shëm, jo i caktuar, aqë sa duket sikur eklipsohet krejt. Po aty.
S. Floqi, art. cit. t. 114.
Në gjuhën shqipe ka edhe të tjera përsëritje të këtij lloji, p.sh. — jÇ’bën aty? — (Se) ç’bëj unë, ty s’të duhet gjë! ose Bëj ç’bcj unë, ty s’të duhet gje. — Nga vete ti? (Se) nga vete unë, ti s'ke ndonjë punë ta dish! ose Vete nga vete une, ti s ke ndonjë punë ta dish! Përsëritja si m jet gram atikor 129
K. Cipo, Sintaksa, t. 52.
Aleksandër Xhuvani — Eqrem Çabej, Parashtesat e gjuhës shqipe, -Buletin për Shk. Shoq.», IV 1956, parashtesat për- f. 89, stër- t. 95, sh- f. 96, zh- f. 103.
V. Gutu-Romalo, art. cit. i. 487.
Cituar sipas V. Gutu-Romalos, art. cit. f. 487.
V. Gutu-Romalo, art. cit. f. 491.
K. Cipo, Gramatika, f. 77.
K. Cipp, Sintaksa f. 25.
K.Cipo,Sintaksa, f.25.
Ch. Berthelon, vep. cit. t. 135.
H.Jensen,art. cit. f.111v.
H. Jensen,art. cit. f. 112v.
Academia RPR, Gramatica limbii romine I, Bucureçti 1963, f. 132.
M. Lambertz, Lehrgang des Albanischen. Teil I Albanisch — Detusches Wbrterbuch, Berlin, 1954 f. 18, 201.
K. Cipo, Sintaksa f. 24.
Fjalor i Gjuhës Shqipe, Tiranë 1954, f. 244.
R. A. Aganin, vep. cit. t. 104.
Eqrem Çabej, -Rreth disa çështjeve të historisë së gjuhës shqipe» Buletin i USHT, Seria Shk. Shoq. Nr. 3 1963 f. 73.

References

R. O. Shor i N. S. Çemodanov, Vvedenie v jazykovedenie, Moskva. 1945, t. 109.

A. A. Reformatskij, Vvedenie v jazykoznanie, Moskva, 1960, f. 232 v.: R. O. Shor i N. S. Çemodanov, po aty.

R.A. Aganin, Povtory i adnorodnye parnye soçetania v sovremennom tureckom jazyke, Moskva, 1959, 131 f.

A. A. Reformatskuj, vep. vit. f. 231.

Hermann Güntert, Gundfragen der Sprachwissenschaft, Leipzig, 1925, i. 84.

Hans Jensen, Der steigernde Vergleich und sein sprachlicher Ausdruck. «Indogermanische Forschungen- LU, f. 111.

Hans Jensen, art. cit. f. 110 v.

A. A. Reformatskij, vep. cit. f. 225.

Përsëritja e një fjale, për t’u dalluar nga përsëritja e një rrënje ose e një teme quhet edhe reduplikacion (shih J. Marouzeau, Lexique de la terminologie linguistique, Paris, 1961, f. 196).

Kohët e fundit ka dalë një studim interesant për fjalët me reduplikacion të inglishtes: Nils Thun, Reduplicative Words in English. A Study of Formations of the Types Tick-tick, Hurly-burly and Schilly-schally. Uppsala, 1963, 347 f. Shqipja është gjithashtu mjaft e pasur me fjalë të këtij tipi, por mungon ende një mbledhje e plotë e tyre e një studim për to.

Max Lambertz, Zur albanischen Umgangssprache, «Lingua Posnaniensis», 7, 1959, f. 85-144.

Kostaq Cipo, Gramatika Shqipe, Tiranë 1949, f. 77, 118, 181.

Kostaq Cipo, Sintaksa, Tiranë, 1952, f. 24, 25, 44, 52.

Stefan Prifti, Sintaksa e Gjuhës Shqipe I, Tiranë 1959, f. 61, 17 v.

Shaban Demiraj. Morfologjia e gjuhës së sotme shqipe II, Tirane 1961. f. 202, 225 v, 265 v.

Aleksandër Xhuvani, Origjina dhe formimi i ndajfoljeve në shqipet, -Buletin i Institutit të Shkencavct», III Nr. 2 1949. f. 69 v.

Shih p.sh. S. Floqi, Skicë e së folmes së Dangëllisë, -Buletin i USHT. seria Shk. Shoq.» 3, 1958 f. 114 v.; J. Thomaj, E folmja e katundit Seman, po aty, 4 1961. f. 137 v.; M. I. Çeliku, Vërejtje mbi të folmen e Dumresë, po aty, 3, 1963, f. 232.

M. I. Çeliku, Disa togje foljore në shqipen e sotme, -Buletin i USHT, seria Shk. Shoq.» 1, 1963, f. 170-176.

J. Byck, La répétition en roumain, in -Buletin Linguistique», II 1934.

V. Gutu-Romalo, Repetifia, procedeu sintactic de exprimare a aspectului in limba romina, in SCL. Anul XI, 3, 1960 f. 485-493.

Academia RPR. Gramntica limbii romine II, f. 407-417.

Më gjerë për aspektin në gjuhën shqipe shih: K. Cipo, Sintaksa f. 49-58.

V. Gutu-Romalo, art. cit. f. 486 v.

S. Floqi, art. cit. f. 114 v.

M. I. Çeliku, Disa togje foljore... f. 162.

M. I. Çeliku, art. cit. f. 161.

S. Floqi, art. cit. f. 114.

M. I. Çeliku, art. cit. f. 175.

V. Guiu-Romalo, art. cit. f. 486.

V. Gutu-Romalo, art. cit. t. 486.

Nga urdhërorja përsëritet vetëm trajta e vetës së dytë njëjës, por me kuptimin e të tria vetave si për njëjësin ashtu dhe për shumësin: folë e folë rnezi ja mbusha (mbushëm) mendjen; puno, puno, por s’po nxjerr (nxirrni) gjë në dritë; ec e ec e zuri (i zuri) nata në një pyll etj.

K. Cipo, Gramatika f. 118.

V. Guiu-Romalo, art. cit. t. 486.

Në gjuhën shqipe përemri çë, që i përgjigjet rum. ce, nuk përdoret edhe me vlerën e ndajfoljes sa, prandaj përsëritja folje + ç’ + folje asnjëherë nuk ka në shqipen të njëjtën vlerë me përsëritjen folje + sa + folje, por ka vlera të tjera. që ndryshojnë sipas kuptim it leksikor të foljes së përsëritur.

V. Gutu-Romalo, art. cit. f. 487.

S. Floqi, art. cit. 114 y.

S. Prifti, Sintaksa e Gjuhës Shqipe II. Tiranë, 1962 f. 139.

Më poshtë ai shton: «Në këto raste përcaktimi paraqitet fort i përgjith- shëm, jo i caktuar, aqë sa duket sikur eklipsohet krejt. Po aty.

S. Floqi, art. cit. t. 114.

Në gjuhën shqipe ka edhe të tjera përsëritje të këtij lloji, p.sh. — jÇ’bën aty? — (Se) ç’bëj unë, ty s’të duhet gjë! ose Bëj ç’bcj unë, ty s’të duhet gje. — Nga vete ti? (Se) nga vete unë, ti s'ke ndonjë punë ta dish! ose Vete nga vete une, ti s ke ndonjë punë ta dish! Përsëritja si m jet gram atikor 129

K. Cipo, Sintaksa, t. 52.

Aleksandër Xhuvani — Eqrem Çabej, Parashtesat e gjuhës shqipe, -Buletin për Shk. Shoq.», IV 1956, parashtesat për- f. 89, stër- t. 95, sh- f. 96, zh- f. 103.

V. Gutu-Romalo, art. cit. i. 487.

Cituar sipas V. Gutu-Romalos, art. cit. f. 487.

V. Gutu-Romalo, art. cit. f. 491.

K. Cipo, Gramatika, f. 77.

K. Cipp, Sintaksa f. 25.

K.Cipo,Sintaksa, f.25.

Ch. Berthelon, vep. cit. t. 135.

H.Jensen,art. cit. f.111v.

H. Jensen,art. cit. f. 112v.

Academia RPR, Gramatica limbii romine I, Bucureçti 1963, f. 132.

M. Lambertz, Lehrgang des Albanischen. Teil I Albanisch — Detusches Wbrterbuch, Berlin, 1954 f. 18, 201.

K. Cipo, Sintaksa f. 24.

Fjalor i Gjuhës Shqipe, Tiranë 1954, f. 244.

R. A. Aganin, vep. cit. t. 104.

Eqrem Çabej, -Rreth disa çështjeve të historisë së gjuhës shqipe» Buletin i USHT, Seria Shk. Shoq. Nr. 3 1963 f. 73.

Përsëritja si mjet gramatikor I shprehjes së aspektit dhe shkallës sipërore në gjuhën shqipe e parë edhe në krahasim me rumanishten

(Considérée aussi par rapport au roumain)

Autorët

DOI:

Abstrakti

Shkarkimet

Metrics

References

References

Downloads

Botuar

Si të citoni

Numri

Seksioni

Licensa

Artikujt më të lexuar nga i njëjti autor

rrethprojektit

Rreth revistës

mostviewed

Language

Informacion

Numri më i fundit

Keywords