Shëimime për fjalën dhe togfjalëshin

Xhevat Lloshi

doi:10.62006/sf.v23i4.2603

Autorët

Xhevat Lloshi

DOI:

https://doi.org/10.62006/sf.v23i4.2603

Abstrakti

Në rrymën e gjerë të studimeve tona për strukturën gramatikore dhe leksikore të shqipes së sotme meritojnë vemendje edhe punimet mbi togfjalëshat e qëndrneshërn/idhe frazeolog-iikë. Trajtimi deri në kohët e fundit i çështjeve të frazeologjisë shqipe nga autorë të ndry- shëm dhe fjalorët, krahas vlerësimit të rezultateve të arritura, është dhënë në një vështrim të përgjithshëm nga J. Thomaj *, prandaj do të ndalemi në artikujt e botuar këta 3-4 vjetët e fundit

Shkarkimet

Download data is not yet available.

Metrics

Metrics Loading ...

References

J. Thomaj, Problème të frazeologjisë së gjuhës shqipe, në "Studime Filolo- gjike», 1964 Nr. 2, f. 69-81. Për lehtësi citimi më tej po e shënojmë me numrin I.
Dy artikujt e botuar në vëllimin «Konferenca e parë e Studimeve albanolo- gjike» T. 1965 nga J. Thomaj «Vëzhgime mbi frazeologjizmat e gjuhës shqipe- f. 168-175 dhe M. Çeliku, Togje foljore leksikisht të kufizueme në shqipen e sotme f. 232-240 nuk do të citohen këtu, pasi m ateriali i tyre përsëritet në punim et e tjera.
M. I. Çeliku, Togfjalësha të qëndrueshëm foljorë në shqipen e sotme (sipas materialeve të të folmeve të Shqipnisë së mesme), në «Bui. i Univ. Shtet. të Tiranës. Seria Shk. Shoq.- 1962. Nr. 2, f. 209. Për lehtësi citimi më tej po e shënojmë
me numrin I.
Nga një vështrim paraprak del se në shqipen em rat që tregojnë një tutë
qëniesh e sendesh, mbi bazën e këtij tipari të brendshëm semantik, përdoren si ndajfolje (natyrisht me shkallë të ndryshme ngurtësimi në këtë funksion, sipas nevojës për nocionin përkatës në gjuhë). Hyjnë këtu: a) tok, kapicë, stivë, pilë etj.; b) grumbull (e ka edhe Fjalori i gjuhës shqipe), tufë (është gjithashtu), kope etj. Veç tyre edhe: c) varg, rresht (janë në Fjalorin e gjuhës shqipe), radhë, karvan etj. Për të njejtat arësye semantike përmendim edhe: d) lëmsh, thés, shakull, deng (e ka Fjalori i gjuhës shqipe) etj. Dhe sic është_e-4igishm&-në ,sem antikë. em rat
O që tregojnë një njësi të veçantë nga njera anë (tipari semantik antonja^ me të parin) , dhe në kuptim kolektiv ose në shumës me përsëritje për të'Shënûsr'përsëri një tërësi specifike (tipari semantik sinonim me të parin), p.sh. e) copë, çikë; f) copa-copa
(copë), fije-fije (fije), çika-çika (çikë), fletë-fletë etj.
Fjalor i gjuhës shqipe, Instituti i Shkencave, Sekcioni i gjuhës e i letërsisë, Tiranë, 1954. Do të jepet kudo me këtë shkurtim.
«Konferenca e parë e Studimeve Albanologjike» T. 1965, f. 363.
M. Çeliku, art. cit. I, f. 194.
M. Çeliku, art. cit. I, f. 197.
M. Çeliku, art. cit. I, f. 201.
M. Çeliku, art. cit. f.197.
M. Çeliku, po aty, f. 198.
M. Çeliku, po aty, f. 196. 13) Po aty, f. 203.
Po aty, E. 200.
M. Çeliku, art. cit. I, f. 128.
M. Domi, M orfologia historike e shqipes, konspekte leksionesh, T. 1961,
f. 68-70. Shih gjithashtu E. Çabej, Hyrje në historinë e gjuhës shqipe, T. 1960 (dispencë), E. 81.
M. Çeliku, art. cit. I, f. 205.
J. Thomaj, Problème të strukturës formale dhe të klasifikimit të frazeolo- gjizmave të gjuhës shqipe, në «Studime Fiiologjike», 1964, Nr. 3, f. 55-72. Për lehtësi citimi më tej po e shënojmë me numrin II.
J. Thomaj, Mbi mënyrën e pasqyrimit të sistemit të kuptimeve dhe përdo- rimeve të fjalëve në fjalorin shpjegues të gjuhës shqipe, në Studime Fiiologjike», 1964, Nr. 4, f. 208. Për lehtësi citimi më tej po e shënojmë me numrin III.
Megjithëse togu nuk është ekuivalent me një fjalë të vetme të fhqipes, ngurosja formale është, porse ajo lidhet me nuancime të kuptimit. ashtu si p.sh.
tek kam durim ngurosje formale lidhet me një nuancé kuptimi, lëkundet pastaj
tek shem buj të tjerë: kam durim in e të près, kam durim in e buallit; po kështu
kam shpresë përballë: kam shpresa të mëdha, e kam shpresën tek ti etj.
M. Çeliku, art. cit. I, f. 214.
M. Çeliku, po aty, î. 196.
M. Çeliku, po aty, f. 204.
Krahasimi me gjuhë të tjera kërkon gjithnjë kujdes. M. Çeliku (art. cit. I.
f. 203) shkruan: «Në nji gjuhë jo analitike këto forma analitike të fjalës kores- pondojnë me forma të thjeshta gramatikore; kujto p.sh. kuptimin që kanë kon- struktet: Ja bvdu polluçat' = un do të m arr dhe ja polluçu = un do të marr.» Rusishtja ka këtu një problem tjetër, është fjala për opozicionin e aspekteve, opo- zicion që vihet re edhe ndërm jet form ave të thjeshta të të dy aspekteve,
Shih p.sh. H.H. AMoeoBa, Uchooi.i amAuüciœü (ppaieoAomu, A. 1963.
Shih A.M. BaoKHii, AeKCHKorpa<^HHecKaH pa3paôoTKa pyccKoft pa3eo-AoriiH, M.A. 1964, f. 36.
J. Thomaj, art. cit. I, f. 87.
J. Thomaj, art. cit. II, f. 70.
J. Thomaj, art. cit. I, f. 87.
J. Thomaj, art. cit. I, f. 89.
J. Thomaj, Mbi renditi e fjalëve në strukturën e frazeologjizmave të shqi
pes, në "Studime Filologjike», 1966, Nr. 1, f. 153. Për thjeshtësi citimi më tej po e shënojmë me numrin IV.
M. Çeliku, art. cit. I, f. 200. 33) J. Thomaj, art. cit. II, f. 200. 34) J. Thomgj, art. cit. IV, f. 154. 35) J. Thomaj, art. cit. I, f. 69. 36) J. Thomaj, art. cit. I, f. 82-83.
Shih S. Floqi, Diskutim për kum tesën e e Studimeve Albanologjike». T, 1965, f. 387-388.
M.I.Çeliku, Disa togje foljorë në shqipen e sotme. (sipasmaterialevetë të folmeve të Shqipnisë së mesme) në «Bui. i Univ. Shtet. të Tiranës, Seria Shkenc. Shoq.» 1963, Nr. 1, f. 159-180. Për thjeshtësi citimi më tej po e shënojmë me numrin II.
M. Çeliku, art. cit. II, f. 165
M. Çelikut, në «Konferenca e parë
Krijimet e disa autorëve të sotëm, veçanërisht në letërsinë për fëmijë, të tipit ujkush jo gjithnjë janë me vend e të goditura.
J. Thomaj, art. cit. II, £. 57.
J. Thomaj, art. cit. I, f. 83-84. 43) J. Thomaj, po aty, f. 86.
Po aty.
Po aty. f, 84.
J.Thomaj,art. cit. IV,f.154.
Po aty, f.156. 48)J.Thomaj,art. cit. I,f.205. 49)M.Çeliku,art. cit. I,f.205.
Foljet d a l dhe n x j e r r paraqesin një konkordancë interesante semantike. Ato shprehin po atë, që herë tjetër e gjejmë brenda kufijve të një folje ose të dy
trajtave të saj, p.sh. zbres (unë vetë) dhe zbres (një tjetër), kurse dal (unë vetë)J dhe nxjerr (një tjetër). Kjo bën që të kemi edhe shembuj të tjerë si: më del shpirta — i nxjerr shpirtin, më del nami — i nxjerr namin etj. Një konkordancë e tille semantike (që mund të vihet re edhe në ndonjë rast tjetër p.sh. shkoj — çoj, hyj — fus) është për t’u marrë parasysh në trajtimin leksikografik të këtyre fjalëve.
J. Thomaj, art. cit. II, f. 56-57.
J. Thomaj, art. cit. I, f. 91.

References

J. Thomaj, Problème të frazeologjisë së gjuhës shqipe, në "Studime Filolo- gjike», 1964 Nr. 2, f. 69-81. Për lehtësi citimi më tej po e shënojmë me numrin I.

Dy artikujt e botuar në vëllimin «Konferenca e parë e Studimeve albanolo- gjike» T. 1965 nga J. Thomaj «Vëzhgime mbi frazeologjizmat e gjuhës shqipe- f. 168-175 dhe M. Çeliku, Togje foljore leksikisht të kufizueme në shqipen e sotme f. 232-240 nuk do të citohen këtu, pasi m ateriali i tyre përsëritet në punim et e tjera.

M. I. Çeliku, Togfjalësha të qëndrueshëm foljorë në shqipen e sotme (sipas materialeve të të folmeve të Shqipnisë së mesme), në «Bui. i Univ. Shtet. të Tiranës. Seria Shk. Shoq.- 1962. Nr. 2, f. 209. Për lehtësi citimi më tej po e shënojmë

me numrin I.

Nga një vështrim paraprak del se në shqipen em rat që tregojnë një tutë

qëniesh e sendesh, mbi bazën e këtij tipari të brendshëm semantik, përdoren si ndajfolje (natyrisht me shkallë të ndryshme ngurtësimi në këtë funksion, sipas nevojës për nocionin përkatës në gjuhë). Hyjnë këtu: a) tok, kapicë, stivë, pilë etj.; b) grumbull (e ka edhe Fjalori i gjuhës shqipe), tufë (është gjithashtu), kope etj. Veç tyre edhe: c) varg, rresht (janë në Fjalorin e gjuhës shqipe), radhë, karvan etj. Për të njejtat arësye semantike përmendim edhe: d) lëmsh, thés, shakull, deng (e ka Fjalori i gjuhës shqipe) etj. Dhe sic është_e-4igishm&-në ,sem antikë. em rat

O që tregojnë një njësi të veçantë nga njera anë (tipari semantik antonja^ me të parin) , dhe në kuptim kolektiv ose në shumës me përsëritje për të'Shënûsr'përsëri një tërësi specifike (tipari semantik sinonim me të parin), p.sh. e) copë, çikë; f) copa-copa

(copë), fije-fije (fije), çika-çika (çikë), fletë-fletë etj.

Fjalor i gjuhës shqipe, Instituti i Shkencave, Sekcioni i gjuhës e i letërsisë, Tiranë, 1954. Do të jepet kudo me këtë shkurtim.

«Konferenca e parë e Studimeve Albanologjike» T. 1965, f. 363.

M. Çeliku, art. cit. I, f. 194.

M. Çeliku, art. cit. I, f. 197.

M. Çeliku, art. cit. I, f. 201.

M. Çeliku, art. cit. f.197.

M. Çeliku, po aty, f. 198.

M. Çeliku, po aty, f. 196. 13) Po aty, f. 203.

Po aty, E. 200.

M. Çeliku, art. cit. I, f. 128.

M. Domi, M orfologia historike e shqipes, konspekte leksionesh, T. 1961,

f. 68-70. Shih gjithashtu E. Çabej, Hyrje në historinë e gjuhës shqipe, T. 1960 (dispencë), E. 81.

M. Çeliku, art. cit. I, f. 205.

J. Thomaj, Problème të strukturës formale dhe të klasifikimit të frazeolo- gjizmave të gjuhës shqipe, në «Studime Fiiologjike», 1964, Nr. 3, f. 55-72. Për lehtësi citimi më tej po e shënojmë me numrin II.

J. Thomaj, Mbi mënyrën e pasqyrimit të sistemit të kuptimeve dhe përdo- rimeve të fjalëve në fjalorin shpjegues të gjuhës shqipe, në Studime Fiiologjike», 1964, Nr. 4, f. 208. Për lehtësi citimi më tej po e shënojmë me numrin III.

Megjithëse togu nuk është ekuivalent me një fjalë të vetme të fhqipes, ngurosja formale është, porse ajo lidhet me nuancime të kuptimit. ashtu si p.sh.

tek kam durim ngurosje formale lidhet me një nuancé kuptimi, lëkundet pastaj

tek shem buj të tjerë: kam durim in e të près, kam durim in e buallit; po kështu

kam shpresë përballë: kam shpresa të mëdha, e kam shpresën tek ti etj.

M. Çeliku, art. cit. I, f. 214.

M. Çeliku, po aty, î. 196.

M. Çeliku, po aty, f. 204.

Krahasimi me gjuhë të tjera kërkon gjithnjë kujdes. M. Çeliku (art. cit. I.

f. 203) shkruan: «Në nji gjuhë jo analitike këto forma analitike të fjalës kores- pondojnë me forma të thjeshta gramatikore; kujto p.sh. kuptimin që kanë kon- struktet: Ja bvdu polluçat' = un do të m arr dhe ja polluçu = un do të marr.» Rusishtja ka këtu një problem tjetër, është fjala për opozicionin e aspekteve, opo- zicion që vihet re edhe ndërm jet form ave të thjeshta të të dy aspekteve,

Shih p.sh. H.H. AMoeoBa, Uchooi.i amAuüciœü (ppaieoAomu, A. 1963.

Shih A.M. BaoKHii, AeKCHKorpa<^HHecKaH pa3paôoTKa pyccKoft pa3eo-AoriiH, M.A. 1964, f. 36.

J. Thomaj, art. cit. I, f. 87.

J. Thomaj, art. cit. II, f. 70.

J. Thomaj, art. cit. I, f. 87.

J. Thomaj, art. cit. I, f. 89.

J. Thomaj, Mbi renditi e fjalëve në strukturën e frazeologjizmave të shqi

pes, në "Studime Filologjike», 1966, Nr. 1, f. 153. Për thjeshtësi citimi më tej po e shënojmë me numrin IV.

M. Çeliku, art. cit. I, f. 200. 33) J. Thomaj, art. cit. II, f. 200. 34) J. Thomgj, art. cit. IV, f. 154. 35) J. Thomaj, art. cit. I, f. 69. 36) J. Thomaj, art. cit. I, f. 82-83.

Shih S. Floqi, Diskutim për kum tesën e e Studimeve Albanologjike». T, 1965, f. 387-388.

M.I.Çeliku, Disa togje foljorë në shqipen e sotme. (sipasmaterialevetë të folmeve të Shqipnisë së mesme) në «Bui. i Univ. Shtet. të Tiranës, Seria Shkenc. Shoq.» 1963, Nr. 1, f. 159-180. Për thjeshtësi citimi më tej po e shënojmë me numrin II.

M. Çeliku, art. cit. II, f. 165

M. Çelikut, në «Konferenca e parë

Krijimet e disa autorëve të sotëm, veçanërisht në letërsinë për fëmijë, të tipit ujkush jo gjithnjë janë me vend e të goditura.

J. Thomaj, art. cit. II, £. 57.

J. Thomaj, art. cit. I, f. 83-84. 43) J. Thomaj, po aty, f. 86.

Po aty.

Po aty. f, 84.

J.Thomaj,art. cit. IV,f.154.

Po aty, f.156. 48)J.Thomaj,art. cit. I,f.205. 49)M.Çeliku,art. cit. I,f.205.

Foljet d a l dhe n x j e r r paraqesin një konkordancë interesante semantike. Ato shprehin po atë, që herë tjetër e gjejmë brenda kufijve të një folje ose të dy

trajtave të saj, p.sh. zbres (unë vetë) dhe zbres (një tjetër), kurse dal (unë vetë)J dhe nxjerr (një tjetër). Kjo bën që të kemi edhe shembuj të tjerë si: më del shpirta — i nxjerr shpirtin, më del nami — i nxjerr namin etj. Një konkordancë e tille semantike (që mund të vihet re edhe në ndonjë rast tjetër p.sh. shkoj — çoj, hyj — fus) është për t’u marrë parasysh në trajtimin leksikografik të këtyre fjalëve.

J. Thomaj, art. cit. II, f. 56-57.

J. Thomaj, art. cit. I, f. 91.