Diftongjet* ua/ue, ie dhe ye në të folmet e gjuhës shqipe

Jorgji Gjinari

doi:10.62006/sf.vi1.2776

Autorët

Jorgji Gjinari

DOI:

https://doi.org/10.62006/sf.vi1.2776

Abstrakti

Në këtë kumtesë do të bëjmë Objekt trajtimi tri nga diftong jet e shqipes, vetëm ata që kanë dalë nga zbërthimi i një zanoreje, e pikërisht: ua/ue-në, që ka dalë nga о-ja dhe ie-në e ye-në që kanë dalë nga e-ja. Në radhë të parë do të flasim mbi gjendjen e sotme të këtyre diftongjeve nëpër të folmet e shqipes, pastaj do të përpiqemi të shpjegojmë shkaqet fonetike të zhvillimeve jo të njëjta që muarën ato nëpër të folme të ndryshme, përafërisht që nga koha kur uo-ja u degëzua në ua/ue e gjer më sot. Do të lëmë jashtë vështrimit tonë· në këtë kumtesë fazat shumë të hershme të zhvillimit të këtyre diftongjeve, lindjen e tyre prej një zanoreje, për të cilën ka shkruar G. Majeri1, gjithashtu edhe fazat e para të uajuesë, që nga dalja e tyre prej o-së e deri tek wo-ja, me të cilat është marrë në një studim të posaçëm N. Jokli.

Shkarkimet

Download data is not yet available.

Metrics

Metrics Loading ...

References

*) Veç rasteve ku f lite t p ë r g jen d jen e sotme, në të tjera termin diftong e kemi përdorur me kuptim të padiferencuar.
G. Meyer, Albanesische Gram matik , Leipzig, 1888, f. 4, 5.
N. Jokl, Zur Geschichte des Alb. Diphtongs — ua, — ue, n ë «Indogerm, Forschungen», 49 (1931), f. 274-300, 50 (1932). f. 33-58.
Gj. Pekmezi, «Grammatik der Albanesischen Sprache», Wien, 1908.
E. Çabej, «Diftongje e grape zanoresh të shqipes», n ë «Buletin për shk. shoq.», 1958, f. 71-89 dhe «Fonetika histo rïk e e gjuhës shqipe» (dispensé), T iran ë , bot. I, 1958, bot. II, 1960.
A. Dodi, «Diftongjet e shqipes së sotme nga pikëpamja fonetike dhe fonologjike », në «Konferenca I e studimeve albanologjike 15-21 n ën to r 1962), Tiranë , 1965, f. 195-204.
K. Cipo, «Gramatika shqipe » , Tiranë , 1949.
Botuar në «Konterenca I e studimeve albanologjike» (15-21 nëntor 1962), Tiranë, 1965, f. 372-374.
G. Meyer, vep. cil., f. 4.
Termin tog zanoresh e përdorim për dy zanore që janë pranë njëra -tjetrës dhe që shqiptohen duke formuar secila rrokje mè vehte, n dryshe nga diftongu, elementët e të cilit shqiptohen së bashku në një rrokje.
Për gjendjen e sotme të diftongjeve n ë të folmet e shqipes jam m bështetur kryesisht në materiale te dhëna prej punimeve dialektologjike të botuara që nga V. 1955 këtej në «Buletin për Shkencat Shoqërore». në «Buletin të USHT-së séria s. Shk. Shoq.» dhenë «Studime filologjike", si dhe në materiale te pab otuara të Kartotekës së dialektologjisë të Institutit të historisë e të gjuhësisë.
Në Myzeqe, në Berat, në Mallakastë r dhe në Vlorë elementi i dytë i diftongut ua, që ndodhet në trup të fjalës, shqiptohet i labializuar (a ° ) : dua*>r, bua°lli etj.
Nuk janë shënuar si diftongje te: C .H . Reinholdi «Noctes Pelasgicae», Athen, 1855; G. Weigandi, «Das albanische in Attika » , në Balkanarchiv, 2(1926); A.P. Furiki, «7 en A ttik i Elinoalvaniki d ialektos», në «Athina», 44(1932). 45(1933).
M. Lambertz, Albanesische Mundarten in Italien.
C . Tagliavini, L ’albanese di Dalmazia, Firenze, 1937.
G. Weigand. «Der gegische Dialekt von Borgo Erizzo bei Zare in Dalmatien», në «JbIRS XVIIrXVIII» (1911). f. 177-239.
S. Islami. Material gjuhësor nga kolonitë shqipture të Ukrainës, në «Bulet. për Shk.Shoq.», 2,1955, f. 163-180 dhe N.Z. Kotova, Materiali po albanskoj dialektologii (albanskie govori Ukraini), në Uçjon. Zap. Inst. Slav. XIII, 1956.
M . Domi — Dh.S. Shuteriqi, Një vështrim mbi të folmen shqipe të Mandricës, në ««Stud, filol.«· 2, 1965, f. 103-118.
J. Gjinari, art. cit. f. 372-374. v 19) O. Dozon, «M a n u e l d e l a l a n g u e c h k i p e o u a l b a n a i s e «·, Pa ris , 1879.
Sipas n jë shenimi të E. Çabejt në artikullin e cituar Diftongje e grupe zanoresh të shqipes, f. 77.
A. Dodi, art. cit., î. 198, 189.
E. Çabej, S tu d im e rreth etimologjisë së gjuhës shqipe, në -«Stud, fil.» 2, 1964, f. 32.
A. Dodi, art. cit. 1, 198, 202.
Gj. Pekmezi, vep. cit., f. 7.
E. Çabej, «Diftongje e grupe zanoresh të shqipes*·, f. 71.
A. Dodi, art. cit., i. 202, 203.
Gj. Pekmezi, vep. cit., f. 7,16.
Po ai, po aty, f. 16.
E. Çabej, Diftongje e grupe zanoresh të shqipes, f. 77.

References

*) Veç rasteve ku f lite t p ë r g jen d jen e sotme, në të tjera termin diftong e kemi përdorur me kuptim të padiferencuar.

G. Meyer, Albanesische Gram matik , Leipzig, 1888, f. 4, 5.

N. Jokl, Zur Geschichte des Alb. Diphtongs — ua, — ue, n ë «Indogerm, Forschungen», 49 (1931), f. 274-300, 50 (1932). f. 33-58.

Gj. Pekmezi, «Grammatik der Albanesischen Sprache», Wien, 1908.

E. Çabej, «Diftongje e grape zanoresh të shqipes», n ë «Buletin për shk. shoq.», 1958, f. 71-89 dhe «Fonetika histo rïk e e gjuhës shqipe» (dispensé), T iran ë , bot. I, 1958, bot. II, 1960.

A. Dodi, «Diftongjet e shqipes së sotme nga pikëpamja fonetike dhe fonologjike », në «Konferenca I e studimeve albanologjike 15-21 n ën to r 1962), Tiranë , 1965, f. 195-204.

K. Cipo, «Gramatika shqipe » , Tiranë , 1949.

Botuar në «Konterenca I e studimeve albanologjike» (15-21 nëntor 1962), Tiranë, 1965, f. 372-374.

G. Meyer, vep. cil., f. 4.

Termin tog zanoresh e përdorim për dy zanore që janë pranë njëra -tjetrës dhe që shqiptohen duke formuar secila rrokje mè vehte, n dryshe nga diftongu, elementët e të cilit shqiptohen së bashku në një rrokje.

Për gjendjen e sotme të diftongjeve n ë të folmet e shqipes jam m bështetur kryesisht në materiale te dhëna prej punimeve dialektologjike të botuara që nga V. 1955 këtej në «Buletin për Shkencat Shoqërore». në «Buletin të USHT-së séria s. Shk. Shoq.» dhenë «Studime filologjike", si dhe në materiale te pab otuara të Kartotekës së dialektologjisë të Institutit të historisë e të gjuhësisë.

Në Myzeqe, në Berat, në Mallakastë r dhe në Vlorë elementi i dytë i diftongut ua, që ndodhet në trup të fjalës, shqiptohet i labializuar (a ° ) : dua*>r, bua°lli etj.

Nuk janë shënuar si diftongje te: C .H . Reinholdi «Noctes Pelasgicae», Athen, 1855; G. Weigandi, «Das albanische in Attika » , në Balkanarchiv, 2(1926); A.P. Furiki, «7 en A ttik i Elinoalvaniki d ialektos», në «Athina», 44(1932). 45(1933).

M. Lambertz, Albanesische Mundarten in Italien.

C . Tagliavini, L ’albanese di Dalmazia, Firenze, 1937.

G. Weigand. «Der gegische Dialekt von Borgo Erizzo bei Zare in Dalmatien», në «JbIRS XVIIrXVIII» (1911). f. 177-239.

S. Islami. Material gjuhësor nga kolonitë shqipture të Ukrainës, në «Bulet. për Shk.Shoq.», 2,1955, f. 163-180 dhe N.Z. Kotova, Materiali po albanskoj dialektologii (albanskie govori Ukraini), në Uçjon. Zap. Inst. Slav. XIII, 1956.

M . Domi — Dh.S. Shuteriqi, Një vështrim mbi të folmen shqipe të Mandricës, në ««Stud, filol.«· 2, 1965, f. 103-118.

J. Gjinari, art. cit. f. 372-374. v 19) O. Dozon, «M a n u e l d e l a l a n g u e c h k i p e o u a l b a n a i s e «·, Pa ris , 1879.

Sipas n jë shenimi të E. Çabejt në artikullin e cituar Diftongje e grupe zanoresh të shqipes, f. 77.

A. Dodi, art. cit., î. 198, 189.

E. Çabej, S tu d im e rreth etimologjisë së gjuhës shqipe, në -«Stud, fil.» 2, 1964, f. 32.

A. Dodi, art. cit. 1, 198, 202.

Gj. Pekmezi, vep. cit., f. 7.

E. Çabej, «Diftongje e grupe zanoresh të shqipes*·, f. 71.

A. Dodi, art. cit., i. 202, 203.

Gj. Pekmezi, vep. cit., f. 7,16.

Po ai, po aty, f. 16.

E. Çabej, Diftongje e grupe zanoresh të shqipes, f. 77.

Diftongjet* ua/ue, ie dhe ye në të folmet e gjuhës shqipe

Autorët

DOI:

Abstrakti

Shkarkimet

Metrics

References

References

Downloads

Botuar

Si të citoni

Numri

Seksioni

Licensa

Artikujt më të lexuar nga i njëjti autor

rrethprojektit

Rreth revistës

mostviewed

Gjuha

Seksionet

Fjalë kyçe

Informacion