Kontributi i Joklit për etnogjenezën e shqiptarëve në një analizë kritike të veprës së Seliščevit

Anila Omari

doi:10.62006/sf.v1i1-2.3056

Autorët

Anila Omari

DOI:

https://doi.org/10.62006/sf.v1i1-2.3056

Abstrakti

Në fillim të shek. XX ndryshoi qasja ndaj autoktonisë së shqiptarëve në trojet e tyre aktuale, e cila në shek. XIX nuk vihej në dyshim. Sidomos me studimet e romanistit e ballkanologut G. Weigand, midis gjuhëtarëve u përhap teza trake e prejardhjes së shqiptarëve, që nënkuptonte një imigrim nga troje më lindore në brendësi të gadishullit Ballkanik, një tezë që i shkonte për shtat politikës nacionaliste të vendeve sllave fqinje me Shqipërinë. Në këtë kontekst vendoset edhe vepra e sllavistit rus A. M. Seliščev, Popullsia sllave në Shqipëri, Sofje 1930, në të cilën, me përpjekjet për zbulimin e ndriçimin e gjithanshëm të popullsisë së zhdukur sllave të Shqipërisë, nxirrej përfundimi se shqiptarët kanë ardhur në atdheun e tyre të sotëm pas sllavëve dhe i kanë asimiluar ata. Artikulli përqendrohet në studimin e gjerë kritik që albanologu i shquar e sllavisti N. Jokl i bëri veprës së Seliščevit, duke rrëzuar në radhë të parë disa nga argumentet e Weigandit të përdorura nga Selishçevi për të treguar kohën e vonë të ardhjes së shqiptarëve në trojet e tyre. Ky studim i Joklit ka rëndësi të veçantë për marrëdhëniet historiko-gjuhësore shqiptaro-sllave, pasi i trajton ato nga këndvështrimi albanologjik, duke korrigjuar të metat që rrjedhin nga njohja e pamjaftueshme e historisë së gjuhës shqipe prej Selishçevit.

Fjalët kyçe:

marrëdhëniet historiko-gjuhësore shqiptaro-sllave, autoktonia e shqiptarëve, popullsia sllave në Shqipëri, analizë kritike

Shkarkimet

Download data is not yet available.

Metrics

Metrics Loading ...

References

Të shihet lista bibliografike “Bibliographie der österreichisch-ungarischen Albanologie” si shtojcë e librit të Kurt Gostentschnigg, Wissenschaft im Spannungsfeld von Politik und Militär. Die österreichisch-ungarische Albanologie 1867-1918, Springer VS, Wiesbaden 2017, f. 766-788.
K. Gostentschnigg, “The different researcher types. Austro-Hungarian Albanology between politics and military”, në: Ramadani, Fehari; Kosumi, Bajram (ed.): International scientific conference “Relations between Albanians and Austria–Hungary (Austria) by mid XIX. century to our days”, Logos-A, Skopje, Prishtina, f. 73–86; Po ai, “Dimensioni politik i trajtimit të çështjes së etnogjenezës shqiptare nga ana e albanologjisë austro-hungareze”, në: Studimet albanistike në vendet ku flitet gjermanisht, ASHAK, Prishtinë, 2018, f. 480.
E. Çabej, “Problemi i autoktonisë së shqiptarëve në dritën e emravet të vendeve”, në: Shqiptarët dhe trojet e tyre, ASHSH, Tiranë, 1982 [botimi i parë në BUSHT SSHSH nr. 2., 1958, f. 54-62]; Studime gjuhësore III, Prishtinë, 1976, f. 38.
N. Jokl, “Slaven und Albaner”, Slavia XIII (1934/35), f. 281.
G. Weigand, “Sind die Albaner die Nachkommen der Illyrer oder der Thraker?”, Balkan-Archiv 3, 1927, f. 227-251.
A. M. Seliščev, Slavjanskoe naselennie v Albanii, Sofija, 1930.
A. M. Seliščev, Polog i ego bolgarskoe naselenie, Izd. Makedonskogo Naučnogo Instituta, Sofija, 1929.
Shaqir Vukaj, https://telegrafi.com/selishcevi-nje-nga-autoret-antishqiptar-te-historiografise-ruse/, aksesuar më 19.04.2020
O. Nikitin, Жизнь и судьба Афанасия Матвеевича Селищева, https://portal-slovo.ru/philology/42394.php, aksesuar më 1 mars 2022.
N. Jokl, “Slaven und Albaner”, Slavia XIII (1934/35), f. 281-325, Slavia XIV (1936), f. 609-645.
Kumtim nga prof. E. Lafe.
E. Çabej, Studime gjuhësore III, Prishtinë, 1976, f. 35, 39.
Argumentin e huazimeve latine në shqipen si dëshmi e autoktonisë së shqiptarëve në brigjet perëndimore të Adriatikut e ka hedhur së pari Milan Šufflay në “Biologie des albanesischen Volksstammes”, Ungarische Rundschau für historische und soziale Wissenschaften, 1916-1917, f. 1-26, khs. K. Gostentschnigg, “Die Frage der albanischen Ethnogenese. Ein historischer Abriss ihrer Diskussion bis zum Ende des 20. Jahrhunderts”, Grazer Linguistische Studien 66 (Herbst 2006), f. 43; E. Çabej, Studime gjuhësore III, Prishtinë, 1976, f. 38.
N. Jokl, “Slaven und Albaner”, I, vep. cit., f. 287.
N. Jokl, “Shënime gjuhësore për historinë e lashtë të shqiptarëve”, Studime filologjike, 2, 1964, f. 8; E. Çabej, “Problemi i vendit të formimit të gjuhës shqipe”, në: Shqiptarët dhe trojet e tyre, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Tiranë 1982, f. 88. E. Çabej, “Problemi i vendit të formimit të gjuhës shqipe”, Studime filologjike, 4, 1972, f. 9.
N. Jokl, “Albaner (B) Sprache”, në: Eberts Reallexikon der Vorgeschichte, Bd. I. Berlin, 1923, f. 84-93.
Po ai, “Slaven und Albaner”, I, vep. cit., f. 287, më parë në “Zur Geschichte des alb. Diphthongs -ua-, -ue-”, Indogermanische Forschungen 50 (1932), f. 33-58.
Po ai, Slavia XIII, vep. cit., f. 627v.
“… dass diese Namen vom Altertum bis zum heutigen Tage ununterbrochen in alb. Munde gewesen sind und dass nur die alb. Sprache ihnen die Form, die sie jetzt haben, gegeben haben kann”, khs. N. Jokl, “Sprachliche Bemerkungen zur älteren Geschichte der Albaner”, Studia Albanica, 1, 1964, f. 48v.
N. Jokl, “Slaven und Albaner”, vep. cit., f. 615.
E. Çabej, “Problemi i vendit të formimit të gjuhës shqipe”, në: Shqiptarët dhe trojet e tyre, ASHSH, Tiranë, 1982, f. 88; botimi anglisht: “The problem of the place of formation of the Albanian language”, in: The Albanians and their Territories, Tirana 1985, f. 90.
A. Kostallari, “Contribution à l’ histoire des recherches onomastiques dans la domaine de l’albanais”, Studia Albanica, Academie albanaise des Sciences 1, 1965, f. 43.
Gj. Shkurtaj, Onomastikë dhe etnolinguistikë, SHBLU, Tiranë, 2001, f. 71-72.
Vitet e fundit janë botuar një numër punimesh të studiuesve shqiptarë nga fusha e toponomastikës së trevave të Shqipërisë së Veriut, Kosovës e Maqedonisë që vënë në dukje raste të shumta toponimesh dygjuhëshe, të cilat janë interpretuar nga këndvështrimi historik i shqipes si gjuhë-burim. Khs. Gj. Shkurtaj, Onomastikë dhe etnolinguistikë, SHBLU, Tiranë, 2001; Q. Murati, Shqiptarët dhe shqipja në një botë emrash të përveçëm, Instituti albanologjik i Prishtinës, Prishtinë, 2015; AAVV, Onomastika e Kosovës, IAP, Prishtinë, 1979 etj.
E. Çabej, “Problemi i autoktonisë së shqiptarëve në dritën e emrave të vendeve”, në: Shqiptarët dhe trojet e tyre, ASHSH, Tiranë, 1982, f. 45v. Më parë Jokl, Slaven und Albaner, vep. cit., f. 627.
E. Çabej, po aty, f. 46. Khs. edhe E. Çabej, “Vendbanimi i hershëm i shqiptarëve në Gadishullin Ballkanik në dritë ne gjuhës e të emrave të vendeve”, në: Shqiptarët dhe trojet e tyre, ASHSH, Tiranë, 1982, f. 50-55.
Khs. A. Loma, “Sloveni i albanci do XII veka u svetlu toponomastike”, në: Stanovništvo slovenskog porekla u Albaniji, Zbornik radova sa međunarodnog naučnog skupa održanog na Cetinju 21, 22 i 23 juna 1990, Titograd, f. 279-327.
G. Schramm, Anfänge der albanischen Christentums. Die frühe Bekehrung der Bessen und ihre langen Folgen, Rombach, Freiburg i. Breisgau, 1994; J. Matzinger, “Die Albaner als Nachkommen der Illyrer aus der Sicht der historischen Sprachwissenschaft”, në: Eva A. Frantz, Oliver J. Schmitt (eds.), Albanische Geschichte. Stand und Perspektiven der Forschung, Oldenbourg, München, 2009, f. 13-36.
A. Ducellier, “Have the Albanians occupied Kosova?”, in: The truth on Kosova, ASHSH, Institute of History, Tirana 1993, p. 64. Më tej ai vazhdon: “In spite of the large number of Slavic toponyms found in Albania at present, no one can ever think that the majority of its population was Slav. Indeed, such an argument would never serve the advocates of the “Serbian thesis”, the more so since most of the Slavic toponyms in Kosova and Albania seem to be more Bulgarian than Serbian, which is quite natural because the Bulgarian occupied this zone since the 9th century, and especially at the end of the 10th century, at the height of the last Bulgarian empire, with Ohri as its capital. At the time, the Serbs were situated far from Kosova…”
N. Jokl, “Slaven und Albaner”, vep. cit. f. 291 v.
N. Jokl, po aty, f. 292, 644. Khs. dhe Sh. Demiraj, Gjuha shqipe dhe historia e saj, ASHSH, Onufri, Tiranë 2013, f. 171.
N. Jokl, “Südslavische Wortstratographie und albanische Lehnwortkunde”, në: Sbornik v čest na prof. Ljubomir Miletič, Sofia, 1933, f. 118-146.
Khs. psh. S. Anamali, “Ilirët dhe shqiptarët”, në: E vërteta mbi Kosovën dhe shqiptarët në Jugosllavi, Tiranë, 1990, f. 36; A. Meksi, “Të dhëna për historinë e hershme mesjetare të Shqipërisë”, Iliria, nr. 1, 1989, f. 117 v.; P. Xhufi, Dilemat e Arbërit, Pegi, Tiranë, 2006, f. 29, me citim të një literature të pasur të historianëve medievistë. Khs. A. Omari, Marrëdhëniet gjuhësore shqiptaro-serbe, QSA, IGJL, Tiranë, 2012, f. 11-34.
A. Buda, Shkrime historike I, Tiranë, 1986, f. 115.
V. Vondrak, Vergleichende slavische Grammatik, Göttingen, 1924, f. 400; G. Shevelov, A prehistory of Slavic, Heidelberg, 1964, f. 395, 634; K. Mirčev, Istorija na bъlgarskija ezik; F. V. Mareš, Leksione mbi sllavishten e vjetër kishtare, Vjenë, 1987; E. Schwarz, Zeitschrift für slavische Philologie 4, 361, cituar sipas Joklit, Slavia 13/2, 643v.
Shih gjithë diskutimin për këtë çështje te E. Çabej, Studime etimologjike në fushë të shqipes, vëll. II, 1980, f. 144 v.; vëll. IV, 1996, f. 243v.
A. M. Seliščev, Slavjanskoe naselenie v Albanii, Sofija, 1930, f. 319v.
E. Çabej, Studime etimologjike në fushë të shqipes, III, C-D, Tiranë, 1987, f. 154 v.
Khs. G. Svane, Slavische Lehnwörter im Albanischen, Aarhus University Press, Aarhus, 1992, f. 78; A. Omari, “Përsëri rreth huazimeve më të vjetra sllave në shqipe”, Studime filologjike, LII XXXVI (1999), nr. 1-2, f. 74.
Më gjerësisht për diskutimet e studiuesve rreth kësaj çështjeje shih artikullin tonë “Përsëri rreth huazimeve më të vjetra sllave në shqipe”, Studime filologjike, nr. 1-2, 1999, f. 73-77.

References

Të shihet lista bibliografike “Bibliographie der österreichisch-ungarischen Albanologie” si shtojcë e librit të Kurt Gostentschnigg, Wissenschaft im Spannungsfeld von Politik und Militär. Die österreichisch-ungarische Albanologie 1867-1918, Springer VS, Wiesbaden 2017, f. 766-788.

K. Gostentschnigg, “The different researcher types. Austro-Hungarian Albanology between politics and military”, në: Ramadani, Fehari; Kosumi, Bajram (ed.): International scientific conference “Relations between Albanians and Austria–Hungary (Austria) by mid XIX. century to our days”, Logos-A, Skopje, Prishtina, f. 73–86; Po ai, “Dimensioni politik i trajtimit të çështjes së etnogjenezës shqiptare nga ana e albanologjisë austro-hungareze”, në: Studimet albanistike në vendet ku flitet gjermanisht, ASHAK, Prishtinë, 2018, f. 480.

E. Çabej, “Problemi i autoktonisë së shqiptarëve në dritën e emravet të vendeve”, në: Shqiptarët dhe trojet e tyre, ASHSH, Tiranë, 1982 [botimi i parë në BUSHT SSHSH nr. 2., 1958, f. 54-62]; Studime gjuhësore III, Prishtinë, 1976, f. 38.

N. Jokl, “Slaven und Albaner”, Slavia XIII (1934/35), f. 281.

G. Weigand, “Sind die Albaner die Nachkommen der Illyrer oder der Thraker?”, Balkan-Archiv 3, 1927, f. 227-251.

A. M. Seliščev, Slavjanskoe naselennie v Albanii, Sofija, 1930.

A. M. Seliščev, Polog i ego bolgarskoe naselenie, Izd. Makedonskogo Naučnogo Instituta, Sofija, 1929.

Shaqir Vukaj, https://telegrafi.com/selishcevi-nje-nga-autoret-antishqiptar-te-historiografise-ruse/, aksesuar më 19.04.2020

O. Nikitin, Жизнь и судьба Афанасия Матвеевича Селищева, https://portal-slovo.ru/philology/42394.php, aksesuar më 1 mars 2022.

N. Jokl, “Slaven und Albaner”, Slavia XIII (1934/35), f. 281-325, Slavia XIV (1936), f. 609-645.

Kumtim nga prof. E. Lafe.

E. Çabej, Studime gjuhësore III, Prishtinë, 1976, f. 35, 39.

Argumentin e huazimeve latine në shqipen si dëshmi e autoktonisë së shqiptarëve në brigjet perëndimore të Adriatikut e ka hedhur së pari Milan Šufflay në “Biologie des albanesischen Volksstammes”, Ungarische Rundschau für historische und soziale Wissenschaften, 1916-1917, f. 1-26, khs. K. Gostentschnigg, “Die Frage der albanischen Ethnogenese. Ein historischer Abriss ihrer Diskussion bis zum Ende des 20. Jahrhunderts”, Grazer Linguistische Studien 66 (Herbst 2006), f. 43; E. Çabej, Studime gjuhësore III, Prishtinë, 1976, f. 38.

N. Jokl, “Slaven und Albaner”, I, vep. cit., f. 287.

N. Jokl, “Shënime gjuhësore për historinë e lashtë të shqiptarëve”, Studime filologjike, 2, 1964, f. 8; E. Çabej, “Problemi i vendit të formimit të gjuhës shqipe”, në: Shqiptarët dhe trojet e tyre, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Tiranë 1982, f. 88. E. Çabej, “Problemi i vendit të formimit të gjuhës shqipe”, Studime filologjike, 4, 1972, f. 9.

N. Jokl, “Albaner (B) Sprache”, në: Eberts Reallexikon der Vorgeschichte, Bd. I. Berlin, 1923, f. 84-93.

Po ai, “Slaven und Albaner”, I, vep. cit., f. 287, më parë në “Zur Geschichte des alb. Diphthongs -ua-, -ue-”, Indogermanische Forschungen 50 (1932), f. 33-58.

Po ai, Slavia XIII, vep. cit., f. 627v.

“… dass diese Namen vom Altertum bis zum heutigen Tage ununterbrochen in alb. Munde gewesen sind und dass nur die alb. Sprache ihnen die Form, die sie jetzt haben, gegeben haben kann”, khs. N. Jokl, “Sprachliche Bemerkungen zur älteren Geschichte der Albaner”, Studia Albanica, 1, 1964, f. 48v.

N. Jokl, “Slaven und Albaner”, vep. cit., f. 615.

E. Çabej, “Problemi i vendit të formimit të gjuhës shqipe”, në: Shqiptarët dhe trojet e tyre, ASHSH, Tiranë, 1982, f. 88; botimi anglisht: “The problem of the place of formation of the Albanian language”, in: The Albanians and their Territories, Tirana 1985, f. 90.

A. Kostallari, “Contribution à l’ histoire des recherches onomastiques dans la domaine de l’albanais”, Studia Albanica, Academie albanaise des Sciences 1, 1965, f. 43.

Gj. Shkurtaj, Onomastikë dhe etnolinguistikë, SHBLU, Tiranë, 2001, f. 71-72.

Vitet e fundit janë botuar një numër punimesh të studiuesve shqiptarë nga fusha e toponomastikës së trevave të Shqipërisë së Veriut, Kosovës e Maqedonisë që vënë në dukje raste të shumta toponimesh dygjuhëshe, të cilat janë interpretuar nga këndvështrimi historik i shqipes si gjuhë-burim. Khs. Gj. Shkurtaj, Onomastikë dhe etnolinguistikë, SHBLU, Tiranë, 2001; Q. Murati, Shqiptarët dhe shqipja në një botë emrash të përveçëm, Instituti albanologjik i Prishtinës, Prishtinë, 2015; AAVV, Onomastika e Kosovës, IAP, Prishtinë, 1979 etj.

E. Çabej, “Problemi i autoktonisë së shqiptarëve në dritën e emrave të vendeve”, në: Shqiptarët dhe trojet e tyre, ASHSH, Tiranë, 1982, f. 45v. Më parë Jokl, Slaven und Albaner, vep. cit., f. 627.

E. Çabej, po aty, f. 46. Khs. edhe E. Çabej, “Vendbanimi i hershëm i shqiptarëve në Gadishullin Ballkanik në dritë ne gjuhës e të emrave të vendeve”, në: Shqiptarët dhe trojet e tyre, ASHSH, Tiranë, 1982, f. 50-55.

Khs. A. Loma, “Sloveni i albanci do XII veka u svetlu toponomastike”, në: Stanovništvo slovenskog porekla u Albaniji, Zbornik radova sa međunarodnog naučnog skupa održanog na Cetinju 21, 22 i 23 juna 1990, Titograd, f. 279-327.

G. Schramm, Anfänge der albanischen Christentums. Die frühe Bekehrung der Bessen und ihre langen Folgen, Rombach, Freiburg i. Breisgau, 1994; J. Matzinger, “Die Albaner als Nachkommen der Illyrer aus der Sicht der historischen Sprachwissenschaft”, në: Eva A. Frantz, Oliver J. Schmitt (eds.), Albanische Geschichte. Stand und Perspektiven der Forschung, Oldenbourg, München, 2009, f. 13-36.

A. Ducellier, “Have the Albanians occupied Kosova?”, in: The truth on Kosova, ASHSH, Institute of History, Tirana 1993, p. 64. Më tej ai vazhdon: “In spite of the large number of Slavic toponyms found in Albania at present, no one can ever think that the majority of its population was Slav. Indeed, such an argument would never serve the advocates of the “Serbian thesis”, the more so since most of the Slavic toponyms in Kosova and Albania seem to be more Bulgarian than Serbian, which is quite natural because the Bulgarian occupied this zone since the 9th century, and especially at the end of the 10th century, at the height of the last Bulgarian empire, with Ohri as its capital. At the time, the Serbs were situated far from Kosova…”

N. Jokl, “Slaven und Albaner”, vep. cit. f. 291 v.

N. Jokl, po aty, f. 292, 644. Khs. dhe Sh. Demiraj, Gjuha shqipe dhe historia e saj, ASHSH, Onufri, Tiranë 2013, f. 171.

N. Jokl, “Südslavische Wortstratographie und albanische Lehnwortkunde”, në: Sbornik v čest na prof. Ljubomir Miletič, Sofia, 1933, f. 118-146.

Khs. psh. S. Anamali, “Ilirët dhe shqiptarët”, në: E vërteta mbi Kosovën dhe shqiptarët në Jugosllavi, Tiranë, 1990, f. 36; A. Meksi, “Të dhëna për historinë e hershme mesjetare të Shqipërisë”, Iliria, nr. 1, 1989, f. 117 v.; P. Xhufi, Dilemat e Arbërit, Pegi, Tiranë, 2006, f. 29, me citim të një literature të pasur të historianëve medievistë. Khs. A. Omari, Marrëdhëniet gjuhësore shqiptaro-serbe, QSA, IGJL, Tiranë, 2012, f. 11-34.

A. Buda, Shkrime historike I, Tiranë, 1986, f. 115.

V. Vondrak, Vergleichende slavische Grammatik, Göttingen, 1924, f. 400; G. Shevelov, A prehistory of Slavic, Heidelberg, 1964, f. 395, 634; K. Mirčev, Istorija na bъlgarskija ezik; F. V. Mareš, Leksione mbi sllavishten e vjetër kishtare, Vjenë, 1987; E. Schwarz, Zeitschrift für slavische Philologie 4, 361, cituar sipas Joklit, Slavia 13/2, 643v.

Shih gjithë diskutimin për këtë çështje te E. Çabej, Studime etimologjike në fushë të shqipes, vëll. II, 1980, f. 144 v.; vëll. IV, 1996, f. 243v.

A. M. Seliščev, Slavjanskoe naselenie v Albanii, Sofija, 1930, f. 319v.

E. Çabej, Studime etimologjike në fushë të shqipes, III, C-D, Tiranë, 1987, f. 154 v.

Khs. G. Svane, Slavische Lehnwörter im Albanischen, Aarhus University Press, Aarhus, 1992, f. 78; A. Omari, “Përsëri rreth huazimeve më të vjetra sllave në shqipe”, Studime filologjike, LII XXXVI (1999), nr. 1-2, f. 74.

Më gjerësisht për diskutimet e studiuesve rreth kësaj çështjeje shih artikullin tonë “Përsëri rreth huazimeve më të vjetra sllave në shqipe”, Studime filologjike, nr. 1-2, 1999, f. 73-77.