Naimi dhe Rumiu, në kontekstin e pranisë kulturore Perso-Iraniane në traditën shqiptare

Shaban Sinani

doi:10.62006/sf.v1i3-4.3219

Autorët

Shaban Sinani

DOI:

https://doi.org/10.62006/sf.v1i3-4.3219

Abstrakti

Megjithëse gjatë shekullit XX e më pas historia e letërsisë shqipe është shkruar e rishkruar disa herë, nga studiues vendës e të huaj, nga individë e institucione, vlerësimi për Naim Frashërin ka mbetur gjithnjë i pandryshuar. Ai është cilësuar në njëjës poeti kombëtar, Dichter misionar, poeti-profet, me një rol mesianik në themelimin e identitetit dhe të gjuhës së shkruar shqipe. Si Naimi s’ka të tjerë, shkroi Andon Zako Çajupi, një poet i njohur bashkëkohës i Naimit në ditën e vdekjes së tij, dhe ky mendim nuk ka ndryshuar. 101 poetë për Naimin është titulli i njërës prej antologjive me poezi të zgjedhura kushtuar atij përgjatë një shekulli. Me emrin e tij studiuesit lidhin shfaqjen për herë të parë të dukurisë së prometeizmit në historinë e letërsisë kombëtare (Qosja 1988 : 396).

Shkarkimet

Download data is not yet available.

Metrics

Metrics Loading ...

References

Gölshani, A. K., Farhang-i Iran dar qalamraw-i Turkan: ashʻar-i Farsi-i
Naʻim Farashari, shaʻir va nivisandah-ʼi qarn-i nuzdahum Albani -
Rreth letërsisë perse shkruar në hapësirat turke dhe poezisë perse të
autorit shqiptar të shekullit XIX Naim Frashëri, Shiraz, 1975.
Gylshani, A., Naim Frashëri - poeti shqiptar që shkruan në gjuhën persiane:
në 100-vjetorin e vdekjes së Naim Frashërit, në “Flaka”, Shkup, 29 maj
Golshani, A. K., Kultura iraniane në territoret e pushtuara nga Turqia -
poezitë në gjuhën persiane të Naim Frashërit, poet dhe shkrimtar
shqiptar i shekullit XIX, përkthim shqip, ruhet në Arkivin e Institutit të
Gjuhësisë dhe Letërsisë, Tiranë.
Golshani, A. K., History of persian literature, Tehran, 2004.
Pagliano, A., Bausani, A., La letteratura persiane, Firenze, 1968.
Rexhepi, A., Naim Frashëri dhe kodi letrar persian: Gjurmë të Mevlana
Rumiut në poezinë e Naim Frashërit, në aktet e Seminarit XXXIII Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën shqiptare, nr. 33/2, Prishtinë, 2015.
Hamiti, A. dhe Agagjyshi, U., Interpretimi i këngës “Neji” të Mevlana Xhelaluddin Rumi-ut, në revistën “Hikmet”, nr. 5, Prishtinë, 2014.
Tamimdari, A., Historia e letërsisë perse, Tiranë, 2011.
Zijai, A. A., Studim krahasues i mendimeve të Naim Frashërit dhe filozofëve të Lindjes te “Takhajolat”, në “Perla”, nr. 2, 1996.
Zijai, A. A., “Dhimbja e fyellit” e Xhelaledin Rumiut, në revistën “Perla”, nr. 4, Tiranë, 1997.
Zijai, A. A., Gjuha e zemrës ose njohja e universit (një vështrim i shpejtë mbi librin “Ëndërrime” të N. Frashërit), në “Perla”, nr. 4, Tiranë, 1998.
Zijai, A. A., Të kuptuarit e tretjes dhe njohjes te Naim Frashëri, në revistën “Perla”, nr. 1-2, Tiranë, 1998.
Zijai, A. A., “Vendi i shqiponjave”, i njohur në Iran, Tehran 2003.
Leka, A. (ed. alt.), Naimit, bot. “Naim Frashëri”, Tiranë, 2000.
Agolli, D., Punove mirë, usta, në Arti dhe koha, bot. “Naim Frashëri”, Tiranë, 1980.
Swedenborg, E., Heaven and its wonders and Hell from things heard and seen, USA, 2001.
Çabej, E., Shqiptarët midis Perëndimit dhe Lindjes, bot. “MçM”, Tiranë, 1994.
Fishta, (Àt) Gj., Lahuta e Malcìs, bot. “Shtypshkroja Franceskane”, Shkodër, 1937.
Pizzi, I., Storia della poesia persiana, volume I, Roma, 1894.
Bulo, J., Magjia dhe magjistarët e fjalës, Tiranë, 1998. Bulo, J., Tipologjia e lirikës së Naim Frashërit, bot. i Akademisë së Shkencave, Tiranë, 1999.
Bulo, J., Ëndërrimet poetike të Naim Frashërit, në “Ëndërrime (Tehajjulat)”, Tiranë, 2005.
Maloki, K., Oriental apo Okcidental, në “Hylli i Dritës”, nr. 1, Shkodër 1937. Geraci, M., Prometeo in Albania: passaggi letterari e politici di un paese balcanico, Roma, 2014.
Shehabi-Veseli, M., Marrëdhëniet intertekstuale sipas Zherar Zhenetit në poezitë e Naim Frashërit, në “ANAS”, nr. 5‐6, Shkup, 2014. Rumiu, M. Xh., Mas’navi Manavi, përktheu Dhori Qiriazi, Tiranë, 2007.
Isaku, M., Zjarri prometeik në poezinë e Naimit, në “Jehona”, nr. 1, Shkup, 1991.
Kokalari, M., Naim Frashëri (1846-1900), dorëshkrim, tesi di laurea in letteratura albanese (anno accademico 1940-1941), ruhet në Bibliotekën Kombëtare, Tiranë.
Kokalari, M., La mia vita universitaria: memorie di una scrittrice albanese nella Roma fascista (1937-1941), a cura di Simonette Ceglie Mauro Geraci e, ediz. “Viella”, Roma, 2016.
Frashëri, N., Vepra, I-VI, bot. “Toena”, Tiranë, 2007.
Ressuli, N., Naim Frashëri - poet i mirësisë, në “Shpirti shqiptar”, nr. 1-2, Torino, 1955.
Čamdžić, N., Živa baština, na Časopis za filozofiju i gnozu, br. 1, izdat. “Baština duhovnosti”, Mostar decembar 2015.
Frye, N., The Great Code: The Bible and Literature, edit. Penguin Books, 1982.
Qosja, R., Prometeizmi në poezinë shqipe, në librin “Kontinuitete”, bot. “Rilindja”, Prishtinë, 1972.
Qosja, R., Panteoni i rralluar, bot. “Naim Frashëri”, Tiranë, 1988.
Karami, R., Roli i vëllezërve Frashëri në përhapjen e gjuhës dhe kulturës perse, në “Perla”, nr. 4, Tiranë, 2006.
Karami, R., “Masnavitë” - odet e Lindjes, në “Perla”, nr. 3, Tiranë, 2007. Sinani, Sh., Dorëshkrime të veprave të Saadiut në Shqipëri, në “Perla”, nr. 1, Tiranë, 2007. Sinani, Sh., Motive paralele në eposin e kreshnikëve dhe në “Shah-Name”, në “Perla”, nr. 3, Tiranë, 2005. Sinani, Sh., Si mbërriti “Divani” i Hafiz Shirazit në botën shqiptare, në “Perla”, nr. 1, Tiranë, 2006. Sinani, Sh., Personaliteti i Rumiut në romanin “Arka e djallit” të Dritëro Agollit, në “Perla”, nr. 4, Tiranë, 2007. Sinani, Sh., Prurje kulturore orientale, bot. Albas, Tiranë, 2007. Sinani, Sh., Berat, Beratinus, Buhara, bot. Naimi, Tiranë, 2015.
Guidetti, V. L., Angeli piangenti al cospetto di Dio, në “Studia Albanica”, nr. 1, Tiranë, 2015.

References

Gölshani, A. K., Farhang-i Iran dar qalamraw-i Turkan: ashʻar-i Farsi-i

Naʻim Farashari, shaʻir va nivisandah-ʼi qarn-i nuzdahum Albani -

Rreth letërsisë perse shkruar në hapësirat turke dhe poezisë perse të

autorit shqiptar të shekullit XIX Naim Frashëri, Shiraz, 1975.

Gylshani, A., Naim Frashëri - poeti shqiptar që shkruan në gjuhën persiane:

në 100-vjetorin e vdekjes së Naim Frashërit, në “Flaka”, Shkup, 29 maj

Golshani, A. K., Kultura iraniane në territoret e pushtuara nga Turqia -

poezitë në gjuhën persiane të Naim Frashërit, poet dhe shkrimtar

shqiptar i shekullit XIX, përkthim shqip, ruhet në Arkivin e Institutit të

Gjuhësisë dhe Letërsisë, Tiranë.

Golshani, A. K., History of persian literature, Tehran, 2004.

Pagliano, A., Bausani, A., La letteratura persiane, Firenze, 1968.

Rexhepi, A., Naim Frashëri dhe kodi letrar persian: Gjurmë të Mevlana

Rumiut në poezinë e Naim Frashërit, në aktet e Seminarit XXXIII Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën shqiptare, nr. 33/2, Prishtinë, 2015.

Hamiti, A. dhe Agagjyshi, U., Interpretimi i këngës “Neji” të Mevlana Xhelaluddin Rumi-ut, në revistën “Hikmet”, nr. 5, Prishtinë, 2014.

Tamimdari, A., Historia e letërsisë perse, Tiranë, 2011.

Zijai, A. A., Studim krahasues i mendimeve të Naim Frashërit dhe filozofëve të Lindjes te “Takhajolat”, në “Perla”, nr. 2, 1996.

Zijai, A. A., “Dhimbja e fyellit” e Xhelaledin Rumiut, në revistën “Perla”, nr. 4, Tiranë, 1997.

Zijai, A. A., Gjuha e zemrës ose njohja e universit (një vështrim i shpejtë mbi librin “Ëndërrime” të N. Frashërit), në “Perla”, nr. 4, Tiranë, 1998.

Zijai, A. A., Të kuptuarit e tretjes dhe njohjes te Naim Frashëri, në revistën “Perla”, nr. 1-2, Tiranë, 1998.

Zijai, A. A., “Vendi i shqiponjave”, i njohur në Iran, Tehran 2003.

Leka, A. (ed. alt.), Naimit, bot. “Naim Frashëri”, Tiranë, 2000.

Agolli, D., Punove mirë, usta, në Arti dhe koha, bot. “Naim Frashëri”, Tiranë, 1980.

Swedenborg, E., Heaven and its wonders and Hell from things heard and seen, USA, 2001.

Çabej, E., Shqiptarët midis Perëndimit dhe Lindjes, bot. “MçM”, Tiranë, 1994.

Fishta, (Àt) Gj., Lahuta e Malcìs, bot. “Shtypshkroja Franceskane”, Shkodër, 1937.

Pizzi, I., Storia della poesia persiana, volume I, Roma, 1894.

Bulo, J., Magjia dhe magjistarët e fjalës, Tiranë, 1998. Bulo, J., Tipologjia e lirikës së Naim Frashërit, bot. i Akademisë së Shkencave, Tiranë, 1999.

Bulo, J., Ëndërrimet poetike të Naim Frashërit, në “Ëndërrime (Tehajjulat)”, Tiranë, 2005.

Maloki, K., Oriental apo Okcidental, në “Hylli i Dritës”, nr. 1, Shkodër 1937. Geraci, M., Prometeo in Albania: passaggi letterari e politici di un paese balcanico, Roma, 2014.

Shehabi-Veseli, M., Marrëdhëniet intertekstuale sipas Zherar Zhenetit në poezitë e Naim Frashërit, në “ANAS”, nr. 5‐6, Shkup, 2014. Rumiu, M. Xh., Mas’navi Manavi, përktheu Dhori Qiriazi, Tiranë, 2007.

Isaku, M., Zjarri prometeik në poezinë e Naimit, në “Jehona”, nr. 1, Shkup, 1991.

Kokalari, M., Naim Frashëri (1846-1900), dorëshkrim, tesi di laurea in letteratura albanese (anno accademico 1940-1941), ruhet në Bibliotekën Kombëtare, Tiranë.

Kokalari, M., La mia vita universitaria: memorie di una scrittrice albanese nella Roma fascista (1937-1941), a cura di Simonette Ceglie Mauro Geraci e, ediz. “Viella”, Roma, 2016.

Frashëri, N., Vepra, I-VI, bot. “Toena”, Tiranë, 2007.

Ressuli, N., Naim Frashëri - poet i mirësisë, në “Shpirti shqiptar”, nr. 1-2, Torino, 1955.

Čamdžić, N., Živa baština, na Časopis za filozofiju i gnozu, br. 1, izdat. “Baština duhovnosti”, Mostar decembar 2015.

Frye, N., The Great Code: The Bible and Literature, edit. Penguin Books, 1982.

Qosja, R., Prometeizmi në poezinë shqipe, në librin “Kontinuitete”, bot. “Rilindja”, Prishtinë, 1972.

Qosja, R., Panteoni i rralluar, bot. “Naim Frashëri”, Tiranë, 1988.

Karami, R., Roli i vëllezërve Frashëri në përhapjen e gjuhës dhe kulturës perse, në “Perla”, nr. 4, Tiranë, 2006.

Karami, R., “Masnavitë” - odet e Lindjes, në “Perla”, nr. 3, Tiranë, 2007. Sinani, Sh., Dorëshkrime të veprave të Saadiut në Shqipëri, në “Perla”, nr. 1, Tiranë, 2007. Sinani, Sh., Motive paralele në eposin e kreshnikëve dhe në “Shah-Name”, në “Perla”, nr. 3, Tiranë, 2005. Sinani, Sh., Si mbërriti “Divani” i Hafiz Shirazit në botën shqiptare, në “Perla”, nr. 1, Tiranë, 2006. Sinani, Sh., Personaliteti i Rumiut në romanin “Arka e djallit” të Dritëro Agollit, në “Perla”, nr. 4, Tiranë, 2007. Sinani, Sh., Prurje kulturore orientale, bot. Albas, Tiranë, 2007. Sinani, Sh., Berat, Beratinus, Buhara, bot. Naimi, Tiranë, 2015.

Guidetti, V. L., Angeli piangenti al cospetto di Dio, në “Studia Albanica”, nr. 1, Tiranë, 2015.