Prejardhja e gjuhës shqipe sipas gjuhëtarit Joachim Matzinger

Autorët

  • Radu Crăciun

Abstrakti

Gjuhëtari austriak Joachim Matzinger ka promovuar në pesëmbëdhjetë vitet e fundit idenë se gjuha shqipe nuk e ka prejardhjen në rajonin e Shqipërisë së sotme. Matzinger pohon po ashtu që gjuha shqipe nuk ka lidhje prejardhjeje as me gjuhën ilire as me atë trake, por vjen nga një gjuhë anonime, e padëshmuar nëmburimet historike. Në lidhje me gjuhën ilire, Matzinger pretendon qëmajo i përket grupit të gjuhëve perëndimore të tipit kentum , duke umdalluar kështu nga shqipja e tipit satem . Duke analizuar në detaje argumentet e gjuhëtarit austriak dhe duke sjellë kundërargumente të rëndësishme dhe bindëse, kemi arritur në përfundimin se tezat e Matzingerit nuk mund të mbështeten. Zgjidhja për çështjen e, ndërlikuar të prejardhjes së gjuhës shqipe duhet të studiohet duke ndjekur propozimet e gjuhëtarëve Norbert Jokl, Eqrem Çabej, Grigore Brâncuș dhe Eric Hamp, të cilët parashikuan në mënyrë të drejtë se shqipja vazhdon një dialekt ilir, ndërsa paraqet gjithashtu edhe një komponent të rëndësishëm trak. Lidhja e veçantë që gjuha shqipe ka me gjuhën rumune duhet të shpjegohet në kuptimin e propozuar nga Eric Hampi: gjuha rumune është pasardhësja e një dialekti proto albanoid të romanizua r, i konsideruar të jetë substrati paralatin i gjuhës rumune.

Fjalët kyçe:

prejardhja e shqipes, Matzinger,, ilirishtja,, trakishtja,, substrati proto-albanoid,, Hamp,, Jokl,, Çabej.

Shkarkimet

Download data is not yet available.

Metrics

Metrics Loading ...

References

  1. A. Lippert, J. Matzinger, Die Illyrer, (Kohlhammer, Stuttgart, 2022), 111-186.

  2. J. Matzinger, “Shqiptarët si pasardhës të ilirëve nga këndvështrimi i gjuhësisë historike”, në Schmitt, Oliver Jens; Frantz, Eva Anne, Historia e Shqiptarëve: Gjendja dhe perspektivat e studimeve, (Botime Përpjekja, 2012), 13–39.

  3. A. Vehbiu, www.peizazhe.com, Protoshqipja në Ballkan (I) + (II), 2012.

  4. R. Ismajli, Studime për historinë e shqipes në kontekst Ballkanik, (Prishtinë, 2015), 100-112.

  5. J. Matzinger, “Die Albaner als Nachkommen der Illyrer aus der Sicht der historischen Sprachwissenschaft”, në: O. J. Schmitt dhe E. A. Frantz (ed.), Albanische Geschichte, Stand und Perspektiven der Forschung, (München, R. Oldenbourg, 2009), 35; J. Matzinger, Die Altbalkanischen Sprachen, (Wien, 2016), 18;

  6. https://www.shqiperia.com/Gjuha-e-shqiptareve-nuk-eshte-bije-e-ilirishtes.18596/; https://www.reporter.al/2011/03/25/ekspertet-austriak-hedhin-poshte-teorine-e-origjines-ilire-te-gjuhes-shqipe/

  7. A. Lippert, J. Matzinger, Die Illyrer, 131, 155, ku është analizuar toponimi Dimale/ Dimallum, pjesa e fundit duke qenë e lidhur me rrënjen *mol(h3)-no- ose *mol(h3)-nu-, me kuptimin “lartësim, mal”, term që, siç thekson autori, “është i shënuar në disa gjuhë indoevropiane, përfshirë shqipen 'mal'.”; Shih gjithashtu faqen 129, ku analizohet toponimi Ulkinion dhe propozohen dy zgjidhje: *u̯elk- “i lagësht” dhe *u̯l̥kʷo- “ujk”.

  8. I. I. Russu, “Onomasticon Daciae - Numele de persoane în inscripţiile provinciei”, në Anuarul Institutului de Studii Clasice IV, (Tipografia “Cartea Românească din Cluj”, Sibiu, 1944), 186-233.

  9. P. Anreiter, Die vorrömischen Namen Pannoniens, (Archaeolingua, Budapesta, 2001), 12.

  10. J. Matzinger, Einführung ins Messapische, (Wien, 2014), 28.

  11. D. S. Wodtko, B. Irslinger, C. Schneider, Nomina im Indogermanischen Lexikon, (Heidelberg, 2008), 432-433.

  12. P. Anreiter, Die vorrömischen Namen Pannoniens, (Archaeolingua, Budapesta, 2001), 15.

  13. Ibid., 16-17.

  14. A. Lippert, J. Matzinger, Die Illyrer, 160, 156; P. Anreiter, Die vorrömischen Namen Pannoniens, 10, 14, 16.

  15. P. Anreiter, Die vorrömischen Namen Pannoniens, 15-16; A. Lippert, J. Matzinger, Die Illyrer, 156, 166.

  16. P. Anreiter, Die vorrömischen Namen Pannoniens, 13, 17.

  17. J. Pokorny, Indogermanisches etymologisches Wörterbuch, (1959), 824-825.

  18. Ibid., 355-356.

  19. K. Topalli, Fjalori etimologjik i gjuhës shqipe, (Qendra e Studimeve Albanologjike, Tiranë, 2017), 377. Topalli derivon termin në mënyrë jobindëse nga rrënja IE *del-, “ndaj”, nga ku vjen fjala shqipe “dalloj”. Më i mundshëm është zhvillimi nga një term proto-albanoid *dzill- (nga IE *ĝēi- “çel lulja, ndaj, shqyej”), nga ku ka rezultuar fjala dëllinjë, një shumës i singularizuar me zanoren ë të zhvilluar nga një i të patheksuar, në përputhje me zhvillimin: lat. dirigo “drejtoj” > shq. dërgoj.

  20. P. Anreiter, Die vorrömischen Namen Pannoniens, 30-32 (Andizetes), 86-87 (Mazaei) și 95-96 (Oseriates).

  21. Ibid., 32.

  22. B. Demiraj, “Umsiedler oder Alteingesessene? Fragen zur Urheimat der Albaner im Frühmittelalter”, në Südost-Forschungen 71, (2012), 390; J. Matzinger, “Das albanische Hydronym Mat: Eine toponomastische Bestandsaufnahme”, në S. Schumacher dhe J. Matzinger, Philanthropus und Philologus. Gedenkschrift für Hermann Ölberg, (Philologia 262), (Dr. Kovač, Hamburg, 2022), 91-113.

  23. J. Pokorny, Indogermanisches etymologisches Wörterbuch, (1959), 694-695; A. Mayer, Die Sprache Der Alten Illyrier. Band 2 - Etymologisches Wörterbuch des Illyrischen, Grammatik der illyrischen Sprache, (Wien, 1959), 75-76.

  24. P. Anreiter, Die vorrömischen Namen Pannoniens, 246.

  25. A. Lippert, J. Matzinger, Die Illyrer, 158.

  26. J. Matzinger, Die Altbalkanischen Sprachen, (Wien, 2016), 5.

  27. I. I. Russu, Illirii. Istoria – Limba și onomastica – Romanizarea, (București, 1969), 72, 75, 100; R. Katičić, Ancient languages of the Balkans, (1976), 173.

  28. A. Lippert, J. Matzinger, Die Illyrer, 158.

  29. O. Pelcer-Vujačić, “Illyrian Identity in South-eastern Dalmatia from Augustus to Diocletian”, në L. Maksimovic (ed.), Students and Colleagues for Professor Fanoula Papazoglou, (SASA, Belgrad, 2018), 165.

  30. A. Lippert, J. Matzinger, Die Illyrer, 127. (Leusinium, Rhizinium), 138 (Dazios), 180 (Trauzos, Verzas, Zaimina, Zanatis).

  31. I. I. Russu, Illirii. Istoria – Limba și onomastica – Romanizarea, (București, 1969), 101, 118.

  32. J. Matzinger, Einführung ins Messapische, 27.

  33. S. Anamali, “Antroponimia ilire në mbishkrimet e lashta të krahinave të Tetovë-Gostivarit, Dibër-Kërçovës dhe Strugë-Ohrit”, Iliria, vol. 22, (1992), 62-63; F. Papazoglou, The central Balkan tribes in pre-Roman times: Triballi, Autariatae, Dardanians, Scordisci and Moesians, (Hakkert, Amsterdam, 1978), 229.

  34. https://edh.ub.uni-heidelberg.de/inschrift/suche, Pinnes Dasi, (HD035634), Andiae Dassi, (HD033729); I. I. Russu, “Onomasticon Daciae - Numele de persoane în inscripţiile provinciei”, në Anuarul Institutului de Studii Clasice IV, (Tipografia “Cartea Românească din Cluj”, Sibiu, 1944), 201, Dasatus Scenobarbi; I. I. Russu, Illirii. Istoria – Limba și onomastica – Romanizarea, (București, 1969), 197, Dasio Verzonis Pirusta.

  35. A. Lippert, J. Matzinger, Die Illyrer, 127-128; I. I. Russu, “Illyrische Studien. III. Teil. Die sprachlische Stellung des Illyrischen”, në Revue de linguistique, Tom. 6, Nr. 1, (1961), 63-84.

  36. J. Matzinger, “Die Albaner als Nachkommen der Illyrer aus der Sicht der historischen Sprachwissenschaft”, 22, shënimi 35.

  37. A. Lippert, J. Matzinger, Die Illyrer, 115, 138.

  38. F. Papazoglou, The central Balkan tribes in pre-Roman times..., 240-245.

  39. G. Lafe, “Marrëdhëniet ndërmjet toponimeve dhe fjalëve të trashëguara të shqipes sipas analizës së zhvillimit të tyre fonetik dhe faktorëve të tjerë ndikues”. Studime Filologjike, 75(1-2), (2021), 54.

  40. B. Demiraj, “Umsiedler oder Alteingesessene?...”, 386.

  41. Ibid., 389-390.

  42. B. Demiraj, “Ilir. ”, në Ndre Mjeda - 150 vjetori i lindjes (Konferencë shkencore. 15 shtator 2016), (Prishtinë, 2017), 78.

  43. Ibid., 92.

  44. Ibid., 89.

  45. K. Topalli, Fonetika historike e gjuhës shqipe, (Tiranë: Dituria, 2007), 408.

  46. Ibid., 409.

  47. J. Pokorny, Indogermanisches etymologisches Wörterbuch, 787-788.

  48. A. Vehbiu, “Protoshqipja në Ballkan”, Peizazhe të fjalës, 16.10.2012. peizazhe.com/2012/10/16/protoshqipja-ne-ballkan

  49. A. Vehbiu, “Feja në gjuhë”, Peizazhe të fjalës, 28.07.2023. peizazhe.com/2013/07/28/feja-ne-gjuhe

  50. A. Lippert, J. Matzinger, Die Illyrer, 165.

  51. J. Matzinger, Die albanische Autochthoniehypothese aus der Sicht der Sprachwissenschaft, (Wien, 2016), 15-16.

  52. D. Dana, Onomasticon Thracicum. Répertoire des noms indigènes de Thrace, Macédoine orientale, Mésies, Dacie et Bithynie, (Athena, 2014), CX, “Në mënyrë paradoksale, njihen vetëm dy fitonime trake (bese): asa, dinupula.”; S. Yanakieva, “Thracian Plosive Consonants. II. The Glosses”, në Studia Classica Serdicensia. Vol. V, Monuments and Тext in Antiquity and Beyond Essays for the Centenary of Georgi Mihailov (1915-1991), (Sofia, 2016), 515; D. Detschew, Die thrakischen Sprachreste, (Wien, 1957), 541-565.

  53. G. Lafe, “Marrëdhëniet ndërmjet toponimeve dhe fjalëve të trashëguara të shqipes sipas analizës së zhvillimit të tyre fonetik dhe faktorëve të tjerë ndikues”, 50-51.

  54. J. Matzinger, Die albanische Autochthoniehypothese aus der Sicht der Sprachwissenschaft, 16.

  55. R. Ködderitzsch, “Albanisch und Thrakisch” në Studia Albanica 36, (Tiranë, 2001), 86: “Megjithatë, ka një përkim leksikor të veçantë midis gjuhës shqipe dhe trakishtes. Nga antroponimi trak Muka-bur, Mukaburis, Muka-boris, që do të thotë ‘njeri i fisit’, mund të zbërthehet një fjalë trake *buros ‘njeri’.”; “Emri i mbretit dak Burebista, toponimi Burridava dhe etnonimi Burroi përmbajnë gjithashtu elementin bur(r)o-, i cili mund të krahasohet me fjalën shqipe burrë dhe trakishten *buro-.”

  56. D. Dana, “Onomastique et recrutement de l’armée byzantine d’Afrique: l’épitaphe du soldat Buraido révisée”, në Antiquités Africaines 49, (2013), 155-156.

  57. I. I. Russu, “Originea Împăratului Iustinian”, în Omagiu lui Ioan Lupaş, București, 1943, f. 783; I. I. Russu, Elementele traco-getice în imperiul Roman și în Byzantium, (București, 1976), 100-101.

  58. https://en.wikipedia.org/wiki/Burmazi

  59. N. Jokl, “Albaner”, “Thraker”, “Illyrer”, në Ebert - Reallexikon der Vorgeschichte, (1924).

  60. E. Çabej, “Mbi tezën ilire e pellazge”, në Rilindja, (Prishtinë, 23.VII.1977); https://peizazhe.com/2014/02/23/Çabej-mbi-tezen-ilire-e-pellazge/

  61. K. Topalli, Fonetika historike e gjuhës shqipe, 289, 426.

  62. I. I. Russu, Illirii. Istoria – Limba și onomastica – Romanizarea, (București, 1969), 117.

  63. A. Vehbiu, “Mesapët jetimë”, Peizazhe të fjalës, 6.08.2017. https://peizazhe.com/2017/08/06/mesapet-jetime/

  64. J. Matzinger, “Zur Herkunft des Albanischen. Argumente gegen die thrakische Hypothese”, në: Studime për nder të Rexhep Ismajlit me rastin e 65-vjetorit të lindjes, (Prishtinë, 2012), 645.

  65. Ibid., 644.

  66. A. Vehbiu, “Protoshqipja në Ballkan”, https://peizazhe.com/2012/10/16/protoshqipja-ne-ballkan/

  67. S. Forţiu, Ziridava în context ptolemeic, (Brăila, 2012), 100-109.

  68. V. Georgiev, “Albanisch, Dakisch-Mysisch und Rumänisch. Die Herkunft der Albaner” në Linguistique balkanique II, (Sofia, 1960), 13.

  69. J. Matzinger, Der altalbanische Text [E] Mbsuame e Krështerë (Dottrina Cristiana) des Lekë Matrënga von 1592, eine Einführung in die albanische Sprachwissenschaft, (J.H. Röll, Dettlbach, 2006), 92.

  70. Ibid., 72.

  71. V. Blažek, “Indo-European ‘apple(s)’”, në Studia minora Facultatis Philosophicae Universitatis Brunensis, (A. Řada jazykovědná (SFFBU), 44, č. A 43, 1995), 17.

  72. R. Crăciun, “Diellina, një bimë trako-dake me emër proto-albanoid”. Studime Filologjike, 76 (1-2), (2023), 77-84.

  73. Sh. Gjeçovi, (red.) - Kanuni i Lekë Dukagjinit, Kap. VIII, Ndera, kry i shtatëmbdhetët, ndera vehtjake, (2001) “Nderen seicilli e kà per vedi e nuk mùnd t’i perzihet kush kuej as me e rrethue me pêgje e me pleq. Dy gisht nderë në lule të ballit na i njiti Zoti i Madh.”

  74. D. Detschew, Die thrakischen Sprachreste, 1957; D. Dana, Onomasticon Thracicum. Répertoire des noms indigènes de Thrace, Macédoine orientale, Mésies, Dacie et Bithynie, (Athena, 2014).

  75. F. Papazoglou, The central Balkan tribes in pre-Roman times... 228, 238; https://edh.ub.uni-heidelberg.de/inschrift/suche, Cittus (HD040484), Cittuni (HD033704), Cinna (HD033711, HD024619)

  76. https://edh.ub.uni-heidelberg.de/inschrift/suche, Andes Sini (HD058945)

  77. J. Wilkes, The Illyrians, (Oxford, 1996), 75; I. I. Russu, Illirii. Istoria – Limba și onomastica – Romanizarea, (București, 1969), 246; G. Alföldy, Die Personennamen in der römischen Provinz Dalmatia, (Heidelberg, 1969), 292.

  78. Corpus Inscriptionum Latinarum (CIL), Vol III, 2756, Zaiio Siali Seiio/ni nepotie su/e.

  79. J. Schnetz dhe M. Zumschlinge, Itineraria Romana Vol 2, Ravennatis Anonymi cosmographia et Guidonis geographica, (Stuttgart, 1990, IV.19), 57.

  80. D. Detschew, Die thrakischen Sprachreste, 128.

  81. E. Hamp, “Biso”, në Actes du XIe Congrès internacional des Sciences Onomastiques, t. 1, (Sofia, 1974), 367-369; R. Ismajli, Studime për historinë e shqipes në kontekst Ballkanik, (Prishtinë, 2015), 13, 38, 194.

  82. Sh. Demiraj, Gjuha shqipe dhe historia e saj, (Tiranë, 2013), 213: “Dhe këtu ai (Ivan Popović) përmend ndonjë shembull të tillë si Zermi-zirga ‘banjë e ngrohtë’, ku elementin e parë e nxjerr nga një *gʷherm-. Argumenti i fundit do të ishte me peshë, po të ishte i saktë. Por në evolucionin e buzoprapaqiellzoreve në shqipe trajtat s, z përfaqësojnë fazën e fundit të këtij evolucioni, që nuk mund të ishte arritur në kohën, kur dëshmohet fjala e mësipërme.”.

  83. R. Ismajli, Studime për historinë e shqipes në kontekst Ballkanik, 162-163: “Më herët ai (Hampi) kishte treguar se trakishtja dhe protoshqipja dalloheshin në shkallën që, psh., në shqipen *gʷhermo- tashmë ishte në rrugë për zjarr, si dak. zermi, ndërsa trakishtja e kishte Germas, pa palatalizim. Aty shtonte po ashtu faktin se dakishtja dhe shqipja paskan më shumë lidhje pozitive me baltishten se trakishtja. Do të themi menjëherë se në kohën kur në dakishten kishim Zermi është gati e pamundur që në shqipen të kemi frikative z-, po më parë diçka si dj, kështu që as argumentet e tillë nuk na duket se qëndrojnë.”.

  84. A. Lippert, J. Matzinger, Die Illyrer, 142-143.

  85. A. Vehbiu, “Vjelësit e qershive”, Peizazhe të fjalës, 20.2.2024. https://peizazhe.com/2024/02/20/vjelesit-e-qershive-i/

  86. J. Matzinger, Die albanische Autochthoniehypothese aus der Sicht der Sprachwissenschaft, 12.

  87. G. G. Mateescu, “Graniţa de apus a tracilor”, në Anuarul Institutului de istorie națională, III, 1924-1925, (Cluj, 1926), 377-491; I. I. Russu, “Graniţa etnică între Traci şi Illiri”, në Anuarul Institutului de Studii Clasice, vol. IV, 1941-1943, 37-146; F. Papazoglou, The central Balkan tribes in pre-Roman times...; A. Mocsy, Pannonia and Upper Moesia. A History of the Middle Danube Provinces of the Roman Empire, (Routledge, 1974); D. Dana, Onomasticon Thracicum. Répertoire des noms indigènes de Thrace, Macédoine orientale, Mésies, Dacie et Bithynie, (Athena, 2014).

  88. J. Matzinger, Die albanische Autochthoniehypothese aus der Sicht der Sprachwissenschaft, 9-12; R. Roesler, Romänische Studien. Untersuchungen zur älteren Geschichte Romäniens, (Leipzig, 1871).

  89. G. Brâncuş, Vocabularul autohton al limbii române. (Bucureşti, 1983), 184.

  90. G. R. Solta, Einführung in die Balkanlinguistik, mit besonderer Berücksichtigung des Substrats und des Balkanlateinischen, (Darmstadt, 1980), 38-63; R. Katičić, Ancient languages of the Balkans, (1976), 151, 153.

  91. F. Kortlandt, “The Thraco-Armenian consonant shift”, në Armeniaca: Comparative notes, (Ann Arbor (USA), Caravan Books, 2003), 85-87.

  92. E. P. Hamp, “On the distribution and origin of vatra”, në Opuscula slavica et linguistica, (Klagenfurt, 1976), 201-210; E. P. Hamp, “Strunga”, Linguistique balkanique 20, (1978), 115-119; E. P. Hamp, “On the distribution and origin of (h)urda”, Linguistique balkanique 24, 3, (1981), 47-50; E. P. Hamp, “Autochthonous vatra”, Revue roumaine de linguistique 24, (1981), 315; termi (proto-)albanoid është trajtuar gjerësisht në: R. Ismajli, Studime për historinë e shqipes në kontekst Ballkanik, (Prishtinë, 2015), 13, 36-38, 113, 122, 157, 169, 180, 188-195, 228, 313, 379, 428-429.

  93. E. P. Hamp, “Albanian edhe `and`”, në Y. L. Arbeitman, A. R. Bomhard (ed.). Bono Homini Donum: Essays in Historical Linguistics, in Memory of J. Alexander Kerns. (2 volumes). (Current Issues in Linguistic Theory. Vol. 16. John Benjamins Publishing, 1981), 130.

  94. B. D. Joseph, “Romanian and the Balkans - Some comparative perspectives”, në Sh. Embleton, J. E. Joseph dhe H.-J. Niederehe, The Emergence of the Modern Language Sciences: Studies on the transition from historical-comparative to structural linguistics in honour of E.F.K. Koerner, vol. II, (1999), 222.

  95. S. Schumacher, “Lehnbeziehungen zwischen Protoalbanisch und balkanischem Latein bzw. Romanisch”, në O. J. Schmitt, Albanische Geschichte: Stand und Perspektiven der Forschung, (München, 2009), 59.

  96. G. Brâncuş, “Substratul limbii române”, në M. Sala, L. Ionescu-Ruxăndoiu, Istoria limbii române, vol. I, (Academia Română – Institutul de Lingvistică “Iorgu Iordan-Alexandru Rosetti”, Bucureşti, 2018), 304-336.

  97. S. Schumacher, “Lehnbeziehungen zwischen Protoalbanisch und balkanischem Latein bzw. Romanisch”, 58.

  98. G. Brâncuş, Vocabularul autohton al limbii române, (Bucureşti, 1983), 186.

  99. A. Lippert, J. Matzinger, Die Illyrer, 162, 163.

  100. Matzingeri ka lënë mënjanë të përmendë kontributet e autorëve ballkanikë të rëndësishëm si: Eqrem Çabej, Shaban Demiraj, Kolec Topalli, Alexandru Rosetti, Grigore Brâncuș, Ion I. Russu, Vladimir Georgiev, Dimiter Dečev dhe Ivan Duridanov.

  101. Shembuj të përshtatshëm janë punimet të autorëve Georg Renatus Solta dhe Rexhep Ismajli, të përmendura më lart.

  102. E. Çabej, Hyrje në Indoeuropianistikë, Leksionet e Prishtinës, (Botime Çabej, Tiranë, 2008), 14: “Në gjuhën shqipe sot kemi edhe gjurmë të ilirishtes, edhe të trakishtes, por më të shumta janë ato të ilirishtes. Pra gjuha shqipe është bijë e një dialekti të ilirishtes por ngërthen në vete edhe disa komponente të trakishtes.”

  103. I. Arapi, “Über die gemeinsamen grammatikalischen und lexikalischen Elemente des Aromunischen, Rumänischen und Albanischen auf der Basis einer modernen Grammatik”, Philologica Jassyensia, An VIII, Nr. 1 (15), (2012), 109.

  104. A. Vehbiu, “Vllahofobia”, Peizazhe të fjalës, 24.03.2024.

  105. https://peizazhe.com/2009/03/24/vllahofobia/

  106. I. I. Russu, Illirii, (1969), 108 și 110; K. Jireček, Geschichte der Bulgaren, (Pragë, 1876), 57.

  107. A. Hyllested, B. Joseph, “Albanian”, në Th. Olander, The Indo-European Language Family, (Cambridge University Press, 2022), 241.

  108. Ibid., 227, “Duke ndjekur Hampin (1992), këto fakte mund të shpjegohen në kontekstin e Ballkanit në mënyrën vijuese. Varianti indoevropian i cili ishte paracaktuar të bëhej gjuha shqipe (e quajtur nga Hampi “albanoid”) ishte një gjuhë indoevropiane e veriut, e renditur së bashku ose në kontakt me gjermanishten dhe baltosllavishten. Në kuadër të gjuhëve baltike, lituanishtja ka huazuar modelin e numrave me -dhjetë nga gjermanishtja, ndërsa letonishtja ka ndërvepruar me sllavishten dhe me gjuhën albanoide, një dallim i brendshëm baltik që ka kuptim gjeografikisht. Albanoidishtja, bashkë me letonishten dhe protosllavishten, kanë zhvilluar modelin NUMËR-mbi-DHJETË, me gjasë një risi në një nga këto gjuhë, e cila është përhapur përmes kontakteve në gjuhët e tjera, por folësit e saj kanë ndryshuar këtë model në vazhdën e zhvendosjes së tyre drejt jugut të Ballkanit dhe kanë hyrë në kontakt me variantin e latinishtes të cilën e kanë përvetësuar disa nga folësit e saj, duke përftuar gjuhën rumune.”

  109. S. Olteanu, “A New Dimension of the Linguistical Relations between Romanian and Greek”, https://web.archive.org/web/20150222051652/http://soltdm.com/langmod/romana/grecrom.htm

Downloads

Botuar

2024-06-20

Si të citoni

Crăciun, R. (2024). Prejardhja e gjuhës shqipe sipas gjuhëtarit Joachim Matzinger. Studime Filologjike, (1), 5–36. Retrieved from https://albanica.al/studime_filologjike/article/view/4903

Numri

No. 1 (2024): Studime Filologjike

Seksioni

Artikuj

Licensa

Copyright (c) 2024 Akademia e Studimeve Albanologjike

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.