Mario Roques (1875-1961), magister et philologus omnium temporum

Evalda Paci

Autorët

Evalda Paci

Abstrakti

Me profilin e tij kompleks Mario Roques (1875-1961) ka lënë gjurmë në disa disiplina, ndër të cilat spikasin filologjia e tekstit, gjuhësia romane, historia e gjuhës latine (latinishtja vulgare në veçanti), historia e teksteve më të hershme në disa gjuhë të Evropës. Rezulton një bibliografi e gjerë kontributesh nga ana e tij në këto fusha, e evidentuar në revista shkencore, vëllime studimesh dhe compte-rendus të institucioneve shkencore e kërkimore në Francë e vende të tjera. Mario Roques shfaqi një interes e vëmendje të qartë dhe ndaj rumanishtes e gjuhës shqipe, duke u përqendruar në gjurmime mbi tekste që kanë mjaft rëndësi dhe për historinë e shkrimit përkatës. Përmbledhja me trajtesa Gjurmime mbi tekstet e vjetra shqipe, Paris, 1932 mbetet një udhërrëfyes i vyer në çështje të metodës e të trajtimit metodologjik të veprave të letërsisë së vjetër shqipe, për të cilat ai dispononte të dhëna me vlerë dhe në pikëpamje të ubikimit të ekzemplarëve tyre në disa biblioteka të Evropës. Me parathënien studimore që introdukton botimin e parë fotomekanik të Dicionarit latinisht-shqip (Romë, 1635) të Frang Bardhit ai dha një tjetër kontribut specifik për historinë e teksteve të vjetra shqipe dhe metodologjinë e studimit të tyre.

Fjalët kyçe:

filologji,, gjuhësi romane,, latinishte vulgare,, tekste të hershme.

Shkarkimet

Download data is not yet available.

Metrics

Metrics Loading ...

References

“Ata më të vjetrit tekste shqiptare”, në Gazeta e Korçës, (16 maj 1934).
M. Roques u shqua dhe në fushë të studimeve gjuhësore, duke qenë në kontakt me gjuhëtarë e me drejtues projektesh që kanë të bëjnë me disiplinat historike, por dhe me fusha kërkimore që u kthyen në kohë të tij në disiplina autonome (rasti i gjeolinguistikës). Më tej do të vihen në dukje dhe ndikime nga mësuesit e tij (në veçanti G. Paris) të cilët themeluan mbi bazë shkollash të caktuara dhe orientime të rëndësishme të filologjisë së tekstit dhe metodës së studimit të traditave letrare të Mesjetës.
M. Roques (édit.), “Aucassin et Nicolette”, në serinë e mirënjohur Classiques français du moyen-âge, n. 41, (Paris, 1925). Për iniciativën e themelimit të kësaj serie nga M. Roques dhe bashkëpunimet me filologë e studiues tekstesh shih në veçanti R. Mantou, “Biographie de Mario Roques”, botuar në faqen zyrtare të Académie Royale de langue et littérature française de Belgique, cituar dhe më poshtë në lidhje me meritat dhe kontributet specifike të filologut frëng.
M. Roques (édit.), Le garçon et l’aveugle, jeu du XIII-ème siècle, deuxième édition revue, (Paris, 1921).
R. Mantou, “Biographie de Mario Roques”, botuar në faqen zyrtare të Académie Royale de langue et littérature française de Belgique: Pour Mario Roques, élève de Gaston Paris, la philologie est d'abord l'étude critique des faits; la vérité scientifique n'est pas à chercher dans les synthèses, mais dans le détail modeste, rigoureusement observé. C'est pourquoi il est impossible de citer la liste complète de ses publications. Elle dépasse les deux cents titres. Ses études portent sur des problèmes, tant littéraires que linguistiques, posés par des textes allant des Serments de Strasbourg à Guillaume Apollinaire. En dehors du domaine français, Mario Roques s'est occupé, occasionnellement, de latin vulgaire, d'ancien provençal, de roumain, d'albanais et même de certains parlers slaves du Sud.
Vërejtjet në lidhje me dy ekzemplarët e marrë në shqyrtim në artikullin e botuar në Revue d’études slaves, 1932 pasohen dhe nga nënvizimi i mundësisë së qasjes me ato gjegjëse në gjuhën shqipe të shekullit XVI. Shih në veçanti M. Roques, “Deux livres d’heures du XVI-eme siècle en cyrillyque bosniaque”, në Revue d’études slaves, n.1-2, (1932), 51: J’ai pensé qu’il y aurait quelque utilité à donner une description précise et à étudier le contenu de ces deux livres, que des recherches sur les textes albanais du XI-e siècle m’ont amené à retrouver: peut-être les slavistes en tireront-ils, comme moi-même, quelque clarté sur l’histoire de la langue et de la culture au nord-ouest des Balkans.
Shih në veçanti M. Roques, “Deux livres d’heures du XVI-eme siècle en cyrillyque bosniaque”, në Revue d’études slaves, (année 1932), 69. Shih në veçanti pjesën përmbyllëse të këtij artikulli dhe parashtrimin e ndikimeve përkatëse në çështje të modelit libror dhe traditës françeskane, të cekur dhe në trajtesën përkatëse të tij mbi librin e Gjon Buzukut në Recherches sur les anciens textes albanais, (Paris, 1932), 10-19.
Shih në veçanti paragrafin me titull “Livre d’heures et prières de Sainte Brigitte de 1512 (Venise, Giorgio Rusconi et Francesco Ratković)”, ibid., artikull i cituar, 52. Dhe në këtë paragraf spikat interesi që Roques ka në lidhje me të quajturat “recueils de prières” dhe Oficet me lutje të veçanta, për të cilat flet në vijimësi dhe në këtë artikull, dhe në përmbledhjen me titull Recherches sur les anciens textes albanais, (Paris, 1932). Duket qartë që ai zbërthen çdo detaj që e shpie në plotësimin e historikut të ekzemplarëve me të cilët merret, duke qenë i vëmendshëm dhe ndaj pranisë së elementeve përfaqësuese, ndër të cilët mjaft i vlerësuar prej tij paraqitet dhe kolofoni.
Ndërlidhjet mes porositësve nga Raguza dhe tipografive veneciane ceken bindshëm dhe në këtë shkrim të Roques, i cili identifikon dhe kohën e përpilimit të kësombllave përkatëse, bashkë me veçori që janë karakterizuese si për vetë vepërzat në fjalë, si për vetë entin e shtypshkrimit për të cilin bëhet fjalë në vijimësi në të. Shih në veçanti M. Roques, ibid., artikull i cituar, 56: Je ne connais l’habile meštar François Ratkov ou Ratković de Raguse que par ces deux impressions, mais les historiens de la tipografie vénitienne et de la civilisation ragusaine éclaireront sans doute mon ignorance.
A. Merlin, Notices sur la vie et les travaux de M.M.Roques, në Compte-rendus de l'Académie des Inscriptions et Belles -Lettres, (Année 1961), 351: “La critique verbale de Tournier le séduisit parce qu’elle exigeait de rigueur dans l'interprétation des textes et de volonté de comprendre exactement ce qu’on lit, et Roques se plaisait à répéter une formule qu’il en avait retenue: ‘La philologie, c’est l’art de lire.’”
Shih në veçanti C. Gauthier, Histoires croisées. Philologie et folklore de 1870 a 1920, 63: À la fin du XIX -ème siècle, les médiévistes ont le sentiment que le Moyen Âge s’associe de manière particulièrement étroite aux études de folklore car ils le perçoivent comme source d’une culture populaire s’opposant à celle des intellectuels. Si Gaston Paris place Champfleury à l’origine du développement du folklore français, lui-même veille désormais à encourager le goût de telles études auprès de ses disciples. Ainsi Mario Roques, par exemple, demandera une réorientation du travail de la linguistique en direction de l’ethnographie, le langage étant pour lui un fait social inséparable de l’histoire de la civilisation. Il rêvera d’ailleurs de la constitution d’un grand « musée roman » permettant à la fois d’expliquer les mots en même temps que les techniques.
C. Gauthier, “Philologie et folklore: de la définition d’une frontière disciplinaire (1870-1920)”, Carnets de LAHIC, (2008), 50.
Shih në veçanti zërin përkatës në Enciclopedia Treccani, II Appendice, hartuar mbi Mario Roques nga Carlo Tagliavini: Roques, Mario; Carlo Tagliavini (Treccani, 1949): Filologo francese, nato a Callao (Perù) il 1° luglio 1875; studiò a Parigi e fu allievo prediletto di Gaston Paris e di Jules Gilliéron, del quale divenne più tardi uno dei principali collaboratori; studiò anche filologia romena con Émile Picot, di cui fu successore nella cattedra di romeno dell' École des Langues Orientales vivantes; fu poi professore di filologia romanza all'École des Hautes Études e alla Sorbona; dal 1912 è direttore della rivista Romania; dirige anche la collezione dei Classiques Français du Moyen-âge. Nel campo della filologia romena si è distinto per importanti ricerche sulla letteratura romena antica (“L'Évangéliaire roumain de Coresi”, in Romania, XXXVI, (1907), 429 segg.; “L'original de la Palia d'OrǎŞtie”, in Mélanges Picot, 1913) e per una magnifica edizione, purtroppo ancora incompleta, della Palia di OrǎŞtie del 1582 (“Les premières traductions roumaines de l'Ancien Testament, Palia d'OrǎŞtie (1581-1582)”. Préface et Livre de la Génèse, Parigi 1925). I suoi interessi romenistici l'hanno anche spinto nel vicino campo albanese, in cui ha pubblicato uno dei più importanti lavori sull'antica letteratura albanese (Recherches sur les anciens textes albanais, Parigi 1932) e ha iniziato l'edizione del più antico dizionario albanese (Le dictionnaire albanais de 1635 édité avec introduction et index complet, Parigi 1932).
Në përpilimet me karakter komemorativ që pasojnë njëri-tjetrin në vitin e ndarjes së tij nga jeta, por dhe në artikuj të mëvonë, vënia në dukje e skrupulozitetit të tij shkencor nuk mungon asnjëherë, ashtu siç nuk mungon as cilësimi “Maître” e që do të jetë argument interpretimesh dhe në artikujt përkujtimorë që janë shkruar pas ndarjes së tij nga jeta.
Shih ndër të tjera dhe M. Roques, “Discours de Mario Roques, vice-Président”, në Compte-rendus de séances de l'Académie des Inscriptions et des Belles Lettres, 83-ème année, n.6, (1939), 559-579.
J. Frappier, “Mario Roques (1875-1961)/Nécrologie”, në Cahiers de civilisation médiévale, n.14, (1961), 219-221.
F. Lecoy, “Mario Roques (1875-1961)/Nécrologie”, në Annuaires de l'École des Hautes études; Sciences historiques et philologiques, (1961), 13-18. 18 A. Merlin, “Notice sur la vie et les travaux de M. Mario Roques, membre de l'Académie”, në Comptes rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, n. 2, (1961), 349-358.
M. Delbouille, “Roques Mario, Recueil général des lexiques français du moyen âge (XII-ème-XV-ème siècle)”, në Revue belge de philologie et d’histoire, (1938), 251-253.

References

“Ata më të vjetrit tekste shqiptare”, në Gazeta e Korçës, (16 maj 1934).

M. Roques u shqua dhe në fushë të studimeve gjuhësore, duke qenë në kontakt me gjuhëtarë e me drejtues projektesh që kanë të bëjnë me disiplinat historike, por dhe me fusha kërkimore që u kthyen në kohë të tij në disiplina autonome (rasti i gjeolinguistikës). Më tej do të vihen në dukje dhe ndikime nga mësuesit e tij (në veçanti G. Paris) të cilët themeluan mbi bazë shkollash të caktuara dhe orientime të rëndësishme të filologjisë së tekstit dhe metodës së studimit të traditave letrare të Mesjetës.

M. Roques (édit.), “Aucassin et Nicolette”, në serinë e mirënjohur Classiques français du moyen-âge, n. 41, (Paris, 1925). Për iniciativën e themelimit të kësaj serie nga M. Roques dhe bashkëpunimet me filologë e studiues tekstesh shih në veçanti R. Mantou, “Biographie de Mario Roques”, botuar në faqen zyrtare të Académie Royale de langue et littérature française de Belgique, cituar dhe më poshtë në lidhje me meritat dhe kontributet specifike të filologut frëng.

M. Roques (édit.), Le garçon et l’aveugle, jeu du XIII-ème siècle, deuxième édition revue, (Paris, 1921).

R. Mantou, “Biographie de Mario Roques”, botuar në faqen zyrtare të Académie Royale de langue et littérature française de Belgique: Pour Mario Roques, élève de Gaston Paris, la philologie est d'abord l'étude critique des faits; la vérité scientifique n'est pas à chercher dans les synthèses, mais dans le détail modeste, rigoureusement observé. C'est pourquoi il est impossible de citer la liste complète de ses publications. Elle dépasse les deux cents titres. Ses études portent sur des problèmes, tant littéraires que linguistiques, posés par des textes allant des Serments de Strasbourg à Guillaume Apollinaire. En dehors du domaine français, Mario Roques s'est occupé, occasionnellement, de latin vulgaire, d'ancien provençal, de roumain, d'albanais et même de certains parlers slaves du Sud.

Vërejtjet në lidhje me dy ekzemplarët e marrë në shqyrtim në artikullin e botuar në Revue d’études slaves, 1932 pasohen dhe nga nënvizimi i mundësisë së qasjes me ato gjegjëse në gjuhën shqipe të shekullit XVI. Shih në veçanti M. Roques, “Deux livres d’heures du XVI-eme siècle en cyrillyque bosniaque”, në Revue d’études slaves, n.1-2, (1932), 51: J’ai pensé qu’il y aurait quelque utilité à donner une description précise et à étudier le contenu de ces deux livres, que des recherches sur les textes albanais du XI-e siècle m’ont amené à retrouver: peut-être les slavistes en tireront-ils, comme moi-même, quelque clarté sur l’histoire de la langue et de la culture au nord-ouest des Balkans.

Shih në veçanti M. Roques, “Deux livres d’heures du XVI-eme siècle en cyrillyque bosniaque”, në Revue d’études slaves, (année 1932), 69. Shih në veçanti pjesën përmbyllëse të këtij artikulli dhe parashtrimin e ndikimeve përkatëse në çështje të modelit libror dhe traditës françeskane, të cekur dhe në trajtesën përkatëse të tij mbi librin e Gjon Buzukut në Recherches sur les anciens textes albanais, (Paris, 1932), 10-19.

Shih në veçanti paragrafin me titull “Livre d’heures et prières de Sainte Brigitte de 1512 (Venise, Giorgio Rusconi et Francesco Ratković)”, ibid., artikull i cituar, 52. Dhe në këtë paragraf spikat interesi që Roques ka në lidhje me të quajturat “recueils de prières” dhe Oficet me lutje të veçanta, për të cilat flet në vijimësi dhe në këtë artikull, dhe në përmbledhjen me titull Recherches sur les anciens textes albanais, (Paris, 1932). Duket qartë që ai zbërthen çdo detaj që e shpie në plotësimin e historikut të ekzemplarëve me të cilët merret, duke qenë i vëmendshëm dhe ndaj pranisë së elementeve përfaqësuese, ndër të cilët mjaft i vlerësuar prej tij paraqitet dhe kolofoni.

Ndërlidhjet mes porositësve nga Raguza dhe tipografive veneciane ceken bindshëm dhe në këtë shkrim të Roques, i cili identifikon dhe kohën e përpilimit të kësombllave përkatëse, bashkë me veçori që janë karakterizuese si për vetë vepërzat në fjalë, si për vetë entin e shtypshkrimit për të cilin bëhet fjalë në vijimësi në të. Shih në veçanti M. Roques, ibid., artikull i cituar, 56: Je ne connais l’habile meštar François Ratkov ou Ratković de Raguse que par ces deux impressions, mais les historiens de la tipografie vénitienne et de la civilisation ragusaine éclaireront sans doute mon ignorance.

A. Merlin, Notices sur la vie et les travaux de M.M.Roques, në Compte-rendus de l'Académie des Inscriptions et Belles -Lettres, (Année 1961), 351: “La critique verbale de Tournier le séduisit parce qu’elle exigeait de rigueur dans l'interprétation des textes et de volonté de comprendre exactement ce qu’on lit, et Roques se plaisait à répéter une formule qu’il en avait retenue: ‘La philologie, c’est l’art de lire.’”

Shih në veçanti C. Gauthier, Histoires croisées. Philologie et folklore de 1870 a 1920, 63: À la fin du XIX -ème siècle, les médiévistes ont le sentiment que le Moyen Âge s’associe de manière particulièrement étroite aux études de folklore car ils le perçoivent comme source d’une culture populaire s’opposant à celle des intellectuels. Si Gaston Paris place Champfleury à l’origine du développement du folklore français, lui-même veille désormais à encourager le goût de telles études auprès de ses disciples. Ainsi Mario Roques, par exemple, demandera une réorientation du travail de la linguistique en direction de l’ethnographie, le langage étant pour lui un fait social inséparable de l’histoire de la civilisation. Il rêvera d’ailleurs de la constitution d’un grand « musée roman » permettant à la fois d’expliquer les mots en même temps que les techniques.

C. Gauthier, “Philologie et folklore: de la définition d’une frontière disciplinaire (1870-1920)”, Carnets de LAHIC, (2008), 50.

Shih në veçanti zërin përkatës në Enciclopedia Treccani, II Appendice, hartuar mbi Mario Roques nga Carlo Tagliavini: Roques, Mario; Carlo Tagliavini (Treccani, 1949): Filologo francese, nato a Callao (Perù) il 1° luglio 1875; studiò a Parigi e fu allievo prediletto di Gaston Paris e di Jules Gilliéron, del quale divenne più tardi uno dei principali collaboratori; studiò anche filologia romena con Émile Picot, di cui fu successore nella cattedra di romeno dell' École des Langues Orientales vivantes; fu poi professore di filologia romanza all'École des Hautes Études e alla Sorbona; dal 1912 è direttore della rivista Romania; dirige anche la collezione dei Classiques Français du Moyen-âge. Nel campo della filologia romena si è distinto per importanti ricerche sulla letteratura romena antica (“L'Évangéliaire roumain de Coresi”, in Romania, XXXVI, (1907), 429 segg.; “L'original de la Palia d'OrǎŞtie”, in Mélanges Picot, 1913) e per una magnifica edizione, purtroppo ancora incompleta, della Palia di OrǎŞtie del 1582 (“Les premières traductions roumaines de l'Ancien Testament, Palia d'OrǎŞtie (1581-1582)”. Préface et Livre de la Génèse, Parigi 1925). I suoi interessi romenistici l'hanno anche spinto nel vicino campo albanese, in cui ha pubblicato uno dei più importanti lavori sull'antica letteratura albanese (Recherches sur les anciens textes albanais, Parigi 1932) e ha iniziato l'edizione del più antico dizionario albanese (Le dictionnaire albanais de 1635 édité avec introduction et index complet, Parigi 1932).

Në përpilimet me karakter komemorativ që pasojnë njëri-tjetrin në vitin e ndarjes së tij nga jeta, por dhe në artikuj të mëvonë, vënia në dukje e skrupulozitetit të tij shkencor nuk mungon asnjëherë, ashtu siç nuk mungon as cilësimi “Maître” e që do të jetë argument interpretimesh dhe në artikujt përkujtimorë që janë shkruar pas ndarjes së tij nga jeta.

Shih ndër të tjera dhe M. Roques, “Discours de Mario Roques, vice-Président”, në Compte-rendus de séances de l'Académie des Inscriptions et des Belles Lettres, 83-ème année, n.6, (1939), 559-579.

J. Frappier, “Mario Roques (1875-1961)/Nécrologie”, në Cahiers de civilisation médiévale, n.14, (1961), 219-221.

F. Lecoy, “Mario Roques (1875-1961)/Nécrologie”, në Annuaires de l'École des Hautes études; Sciences historiques et philologiques, (1961), 13-18. 18 A. Merlin, “Notice sur la vie et les travaux de M. Mario Roques, membre de l'Académie”, në Comptes rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, n. 2, (1961), 349-358.

M. Delbouille, “Roques Mario, Recueil général des lexiques français du moyen âge (XII-ème-XV-ème siècle)”, në Revue belge de philologie et d’histoire, (1938), 251-253.

Mario Roques (1875-1961), magister et philologus omnium temporum

Autorët

Abstrakti

Fjalët kyçe:

Shkarkimet

Metrics

References

References

Downloads

Botuar

Si të citoni

Numri

Seksioni

Licensa

Artikujt më të lexuar nga i njëjti autor

rrethprojektit

Rreth revistës

mostviewed

Gjuha

Seksionet

Fjalë kyçe

Informacion