Ikona e Shpatarakut në galerinë e Ohrit

Autorët

  • Andrea Llukani

Abstrakti

Gjatë vizitës së një delegacioni zyrtar nëMaqedoninë e Veriut, në Galerinë e Ikonave të Ohrit, upërballëm me ikonën "Shën Marina me skena" të ikonografit Kostandin Shpataraku. Ikona ka përmasat 92.5 x 60.5 dhe etiketa shkruan se e ka origjinën nga kisha "Nëna e Zotit Peribleptos" në Ohër45. Duke kërkuar në arkivin personal gjeta një artikull të studiuesit Moikom Zeqo46, i cili është i mendimit se ikona bënte pjesë në , repertorin e ikonave të manastirit të "Shën Marenës" në Llëngë të Pogradecit. Në kërkimet e mëtejshme në një artikull të shkruar nga kuratori i Galerisë së Ikonave në Ohër, studiuesi Milco Georgievski rezulton se ikona është blerë në vitin 1962 nga Naum Koteli me shumën e 15 mijë dinarëve48. Ky fakt vërtetohet nga akti i blerjes, që disponon Galeria e Ikonave në Ohër, por nuk thuhet se ku e ka blerë dhe nga kush e ka blerë Naum Koteli ikonën e "Shën Marinës me skena".

Shkarkimet

Download data is not yet available.

References

  1. -Milco Georgievski, Icon Galery-Ohrid, Ohrid 1999, page 96; Ohrid Macedonia, City Guide, Publisher: Municipality of Ohrid, page 28-30.

  2. -Në artikull studiuesi Zeqo shkruan:-Ikona e Shën Marinës për mendimin tim duhet të jetë bërë nga piktori për manastirin e Shën Marinës në Mokër. Më pas duhet të jetë transportuar në kishën e Shën Klementit në Ohër. Këtë e them e vërtetohet katërcipërisht nga fakti që disa nga kompozimet në miniaturë të kësaj ikone gjenden në afreskat e manastirit të kësaj shenjtoreje në Mokër. Moikom Zeqo, Një ikonë e re e panjohur e Konstandin Shpatarakut, Ekskluzive, nr.,20, dhjetor 2001, faqe 111-112.

  3. -Manastiri i Llëngës në rrethin e Pogradecit i është kushtuar Shën Marenës. Kisha mendohet se është ndërtuar në vitin 1660 dhe është

  4. rindërtuar më 1754. Mbi portën perëndimore të naosit brenda kishës është shkruar: “U pikturua ky tempull hyjnor dhe i gjithnderuar i

  5. dëshmores së madhe të Krishtit, shën Marinës, me ndihmën e të gjithë të krishterëve, të esnafëve, të mjeshtërve, të rrobaqepësve, të

  6. kasapëve dhe të karvaneve të vegjël e të mëdhenj, që gjenden në qytetin Llëngë, me përpjekjet dhe shpenzimet e të shumëdevotshmit

  7. prift Gerasimit dhe mbikqyrsit të këtij manastiri të shenjtë, me kujdesin dhe kontributin e të shumëndershmit, kryetarit Gjergj Nikollë Manit, së bashku me pleqtë që e pasonin atë, emrat e të cilëve së bashku dhe të peshkopit dhe të priftërinjve gjenden në tempullin

  8. hyjnor të shën Gjergjit, në mes të qytetit, si të ekspozuara për ata që do ti lexojnë. U përfundua në vitin prej Krishtit 1754, muaji tetor 2”.

  9. Theofan Popa, Mbishkrime të kishave në Shqipëri, Tiranë 1998, nr. 34, faqe 62-63.

  10. -Në artikull studiuesi Milco Georgievski ka shkruar:-According to the museum documentation, the icon was purchased in 1962 from

  11. Naum Koteli, citizen of Ohrid, for 15.000 dinars (currency of former Yugoslavia).Milco Georgievski, St. Marina of Antioch and her representations on tëo icons from the Icon Gallery in Ohrid, Academia.edu.

  12. -Sikurse dëshmon edhe mbiemri i tij, Kostandin Shpataraku e ka origjinën nga Shpati i Elbasanit. Kjo vërtetohet nga mbishkrimi që

  13. gjendet në ikonën e "Krishtit Pandokrator" në kishën e "Anargjendëve të Shenjtë Kozma e Damjan" (qimitirit) në manastirin e "Shën Pjetrit"

  14. në Vithkuq të Korçës. Në të shkruhet: "Dora e Jerodhjakon Kostandinit nga Shpati, viti prej Krishtit 1748". Rreth vendlindjes së ikonografit Kostandin Shpataraku kemi njoftime të ndryshme. Disa mendojnë se e ka preardhjen nga fshati Vlash, ndërsa disa të tjerë

  15. thonë se është nga Pashtreshi i Shpatit. Datat e lindjes dhe të vdekjes së Shpatarakut nuk dihen. Kostandin Shpataraku ka qenë ikonograf i

  16. talentuar në pikturimin e ikonave dhe afreskeve. Theofan Popa, Piktorët mesjetarë shqiptarë, Ministria e Arsimit dhe Kulturës, Tiranë

  17. , faqe 72-75; Theofan Popa, Mbishkrime të kishave në Shqipëri, Tiranë 1998, nr. 349, faqe 199; Theofan Popa, Kostandin Shpataraku,

  18. piktori shqiptar i shekullit XVIII, Nëntori, Nr. 3, 1965; Theofan Popa, Piktor Kostandini prej Shpati, Buletin për shkencat shoqërore, Nr. 1,

  19. , faqe 211-214; Ylli Drishti, Kostandin Shpataraku, piktori i artit mesjetar shqiptar, Tiranë 1992, faqe 28; Andrea Llukani, Ylli Drishti,

  20. Arti i ikonografisë në Shqipëri, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Tiranë 2021, faqe 138.

  21. -Theofan Popa, Mbishkrime të kishave në Shqipëri, Tiranë 1998, nr.32, faqe 62.

  22. -Theofan Popa, Ikonografët shqiptarë të shekullit XVIII, Ngjallja,dhjetor 1995, faqe 8.

  23. -Ikona e "Joan Teologut" ka përmasat 93x75.5 cm dhe numër inventari nr. 46. Ylli Drishti, Le icone albanesi XIII-XIX secolo, Collezione della Galleria nazionale d’Arte Tirana, Tirana, 2000, page 58-59.

  24. -Ikona e "Shën Kollit" daton më 1795. Ajo ka përmasat 93.5x55.5

  25. cm dhe numër inventari nr. 44. Theofan Popa, Mbishkrime të kishave

  26. në Shqipëri, Tiranë 1998, nr. 44, faqe 66.

  27. -Ikona e "Gjithë Shenjtorëve" ka përmasat 67.5x50 cm dhe numër inventari 52. Ylli Drishti, Ikona shqiptare Shek. XIII-XIX, Koleksioni i Galerisë Kombëtare të Arteve Tiranë, Tiranë, 2000, faqe 68-69.

  28. -Ikona "Mbledhja e Kryeengjëjve" është pikturuar nga Kostandin Shpataraku në shek. XVIII. Ikona ka përmasat 97x58 cm dhe numër

  29. inventari nr. 48. Ylli Drishti, Le icone albanesi XIII-XIX secolo, Collezione della Galleria nazionale d’Arte Tirana, Tirana, 2000, page 70-71.

  30. -Ikona "Shën Ilia" është pikturuar nga Kostandin Shpataraku në shek. XVIII. Ikona ka përmasat 93x57.5 cm dhe numër inventari nr.

  31. Ylli Drishti, Ikona shqiptare Shek. XIII-XIX, Koleksioni i Galerisë Kombëtare të Arteve Tiranë, Tiranë, 2000, faqe 74-75.

  32. -Ikona e "Shën Dhimitrit" është pikturuar nga Kostandin Shpataraku në vitin 1795. Ikona ka përmasat 93x59.5 cm dhe numër inventari nr.

  33. Ylli Drishti, Le icone albanesi XIII-XIX secolo, Collezione della Galleria nazionale d’Arte Tirana, Tirana, 2000, page 78-79.

  34. -AQSH, Fondi 138, dosja 16, fleta 24.

  35. -Ikona "Shën Gjon Vladimiri me skena" aktualisht është e ekspozuar në Muzeun e Artit Mesjetar në Korçë. Ajo ka përmasat 77.4x52.7 cm dhe numër inventari 5324. Ikona është pikturuar nga Kostandin Shpataraku në vitin 1739. Mbi ikonë gjendet mbishkrimi: “Mbret i Shqipërisë, Gjon Vladimir…mua shërbëtorit të Ardenicës Andonit në vitin prej Krishtit 1739. Dora e jerodhiakon Kostandinit nga Shpati”. Theofan Popa, Mbishkrime të kishave në Shqipëri, Tiranë 1998, nr. 114, faqe 96; Icons from the Orthodox Communities of Albania, Thessaloniki, 2006, page 136-141. Ylli Drishti, Ikona bizantine dhe pasbizantine në Shqipëri, Davinci, Tiranë, 2003, faqe 35-37. Melsi Labi, Gjon Vladimiri. Princi që u bë shenjt, Tiranë, 2015, faqe 8-10. Melsi Labi, Joan Vladimir. The Prince that became Saint, Tirana, 2016, page 10-13; Theofan Popa, Piktorët mesjetarë shqiptarë, Ministria e Arsimit dhe e Kulturës, Tiranë, faqe 80; Ylli Drishti, Kostandin Shpataraku, piktori i artit mesjetar shqiptar,

  36. Tiranë 1992, faqe 88-95.

  37. -Theofan Popa, Mbishkrime të kishave në Shqipëri, Tiranë 1998, nr. 114, faqe 96; Eugenia Drakopoulou, Icons from the Orthodox Communities of Albania, Thessaloniki, 2006, page 137.

  38. -Theofan Popa, Mbishkrime të kishave në Shqipëri, Tiranë 1998, nr. 120, faqe 98-99.

  39. -Theofan Popa, Mbishkrime të kishave në Shqipëri, Tiranë 1998, nr. 119, faqe 98.

  40. -Ikona "Zbritja në ferr", e ka origjinën nga kisha e manastirit të Ardenicës. Ajo ka përmasat 43x34 cm dhe numër inventari nr. 61. Ikona është pikturuar nga Kostandin Shpataraku në vitin 1744. Ylli Drishti, Le icone albanesi XIII-XIX secolo, Collezione della Galleria nazionale d’Arte Tirana, Tirana, 2000, page 88.

  41. -Theofan Popa, Mbishkrime të kishave në Shqipëri, Tiranë 1998, nr. 37, faqe 64.

  42. -Ikona “Kryqëzimi i Krishtit” është realizuar nga ikonografi Kostandin Shpataraku. Ajo është marrë nga kisha e Shën Marenës në Llëngë të Pogradecit. Ajo ka përmasat 28 x 37 cm dhe numër inventari nr. 3652. Tresors d’art albanais, Icones byzantines et postbyzantines

  43. du XII au XIX siecle, Nice, Musee National Message Biblique Marc Changall, 3 juillet – 7 octobre 1993, faqe 95; Mostra di icone albanesi, Roma, Vicolo Valdina, 6-24 febbraio / 8 marzo 1998; Percosi del Sacro Icone dai musei albanesi, Vicenza 2002, Gallerie di Palazzo Leoni Montanari 15 settembre – 1 dicembre 2002, pagina 83; Andrea Llukani, Ylli Drishti, Arti i ikonografisë në Shqipëri, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Tiranë 2021, faqe 145; Dorian Koçi, Andrea Llukani, Pavijoni i ikonave pasbizantine në Muzeun Historik Kombëtar, Tiranë, 2020, faqe 54-55; Dorian Koçi,

  44. Andrea Llukani, Post-Byzantine Icons In The National Historical Museum, Tirana, 2023, page 54-55; Ylli Drishti, Ikona, Koleksioni i Muzeut Historik Kombëtar (Shek.XIV-XIX), Botimet Mali Pleshti, Tiranë 2017, faqe 46; Ylli Drishti, Icons, Colection of the National History Museum (14th-19th centuries), Mali Pleshti, Tirana 2017, page 46;

  45. -Ikona vjen nga kisha e "Shën Mërisë" e manastirit të Ardenicës. Ajo është pikturuar nga Kostandin Shpataraku në vitin 1744. Përmasat e ikonës janë 35x26 cm. Numri i inventarit është 5160. Ylli Drishti, Ikona bizantine dhe pasbizantine në Shqipëri, Davinci, Tiranë, 2003, faqe 36; Ylli Drishti, The Byzantine and Post-Byzantine Icons in Albania, Davinci, Tirana, 2003, page 36.

  46. -Ikona "Himni Akathist" është realizuar nga Kostandin Shpataraku. Ikona ka përmasat 50.5x40 cm dhe numër inventari 6718. Ikona vjen

  47. nga kisha e Shën Mërisë në Lushnje. Ylli Drishti, Ikona bizantine dhe pasbizantine në Shqipëri, Davinci, Tiranë, 2003, faqe 34; Ylli Drishti,

  48. The Byzantine and Post-Byzantine Icons in Albania, Davinci, Tirana, 2003, page 34.

  49. -Ikona "Shën Dhimitri mbi kalë" ka përmasat 42x58 cm dhe numër inventari 13. Ikona është realizuar nga Kostandin Shpataraku në shek.

  50. XVII. Ikona vjen nga kisha e Shën Kollit, në Perondi, Berat. Leon Çika, Ylli Drishti, The Icons of Berat, Mali Pleshti, Tirana, 2009, page 74.

  51. -Ylli Drishti, Kostandin Shpataraku, piktori i artit mesjetar shqiptar, Tiranë 1992, faqe 28; Ylli Drishti, National Museum Gjergj Kastrioti Skanderbeg, Kruja, Publishing House albPaper, Tirana, 2012, page 63.

  52. -Andrea Llukani, Ylli Drishti, Arti i ikonografisë në Shqipëri, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Tiranë 2021, faqe 141.

  53. -Ligj Nr. 13/2023, datë 2.2.2023 Për ratifikimin e marrëveshjes së bashkëpunimit ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së Maqedonisë së Veriut për rikthimin e ikonave të trafikuara në vendin e tyre të origjinës, Fletorja zyrtare e Republikës së Shqipërisë, Viti 2023, Numri 27, faqe 2596.

Downloads

Botuar

2023-12-26

Si të citoni

Llukani, A. (2023). Ikona e Shpatarakut në galerinë e Ohrit. Studime Muzeologjike, 1(14), 73–85. Retrieved from https://albanica.al/studmuzeologjike/article/view/3248

Numri

No. 14 (2023): Studime Muzeologjike

Seksioni

Articles