Sistemi emëror i të folmes së Istogut me rrethinë

Autorët

  • Sejdi Gashi

DOI:

https://doi.org/10.59164/univers.v21i21.1140

Abstrakti

Sistemi emëror në arealin gjuhësor të Istogut me rrethinë nuk ndryshon shumë nga ai i gjuhës letrare, por as nga të folmet e tjera të gegërishtes verilindore, mirëpo, krahasuar me shkrimet e vjetra të shqipes, dallimet janë të theksuara, p.sh.: numri më i vogël i rasave, ndryshimet në kategorinë e emrave asnjanës, formimi i shumësit të emrave mashkullorë, si dhe disa lëkundje te mbaresat rasore. Kur kemi të bëjmë me sistemin emëror në arealin në shqyrtim, në mjaft raste vihet re paranyjëzimi i emrave, sidomos ata që tregojnë prejardhjen a origjinën e një njeriu, përkatësisht të një banori, p.sh.: i vréllsĭ (banori i Vrellës), i prĭgódsi (banori i Prigodës), i lŭbóvsi (banori i Lubovës) i rakóshsĭ (banori i fshatit Rakosh) etj. Ngjashëm, si në Istog, kemi hetuar se paranyjëzimi i emrave del edhe në të folmen e Plavës e të Gucisë e në ndonjë të folme tjetër.

Në truallin gjuhësor të Istogut, të gjithë emrat i takojnë njërës prej gjinive gramatikore, ende gjallon një numër i kufizuar asnjanësish, sidomos ata që shoqërohen me përcaktorë. Asnjanës të mirëfilltë janë ujt dhe kry:t, pra njësoj si në të folmen e Deçanit e në ndonjë të folme tjetër. Emri asnjanës kry:t/kryet kalon në gjininë femërore gjatë lakimit në gjinore, dhanore e rrjedhore: i,e kre:s, kre:s, pej kre:s; në emërore e kallëzore nuk ndërron gjini. Gjinisë asnjanëse i takojnë edhe disa emra që janë formuar nga substantivimi i mbiemrave (t’ kuçt, t’bárdh, t’ zi:t), si dhe emrat e formuar nga substantivimi i pjesores së foljes; p.sh.: t’ rrítunit, t’ msúmit, t’ árdhnit, t’ pámit, t’shkúmit etj.

Fjalët kyçe:

e folme, Istog, veçori, sistem emëror

Shkarkimet

Download data is not yet available.

References

  1. Fatmir Agalliu, Emrat që përdoren vetëm në shumës në gjuhën shqipe, në: “Çështje të fonetikës dhe të gramatikës...”, Tiranë, 1972.

  2. Mehmet Ahmetaj, E folmja e Plavës dhe e Gucisë, Instituti Albanologjik, Prishtinë, 2002.

  3. Idriz Ajeti, Kërkime gjuhësore, Prishtinë, ASHAK, 1998.

  4. Imri Badallaj, E folmja e Hasit, Prishtinë, 2001.

  5. Shaban Demiraj, Gramatikë historike e gjuhës shqipe, “Rilindja”, Prishtinë, 1988.

  6. Shaban Demiraj, Çështje të sistemit emëror të gjuhës shqipe, Tiranë, 1972.

  7. Grup autorësh, Gramatika I, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë, Tiranë, 2002.

  8. Bajram Mehmetaj, E folmja e Deçanit me rrethinë, morfologjia dhe fjalëformimi, Instituti Albanologjik i Prishtinës, 2006.

  9. Ukë Xhemaj, Etnokultura shqiptare në Podgur, monografi etnologjike, Instituti Albanologjik i Prishtinës, 2003.

Botuar

2020-04-15

Si të citoni

Gashi , Sejdi. 2020. “Sistemi emëror I Të Folmes Së Istogut Me Rrethinë”. Univers 21 (21):76-90. https://doi.org/10.59164/univers.v21i21.1140.

Numri

Seksioni

Studime