Qemal Haxhihasani dhe bota arbëreshe në Itali

(Nga letërkëmbimi me etnologun A. Belushi)

Abstrakti

Në këtë artikull jepet një pjesë nga letërkëmbimi mes autorit Antonio Belushi dhe etnologut të njohur Qemal Haxhihasani, mbledhës dhe studiues i folklorit dhe i dialektologjisë, filolog dhe profesor. Njohje që zë fill në Tiranë, kur u mbajt Kuvendi Ndërkombëtar mbi Ilirët, më 15-16 shtator 1972, ku ka qenë ai i ftuar për një kumtesë, gjithashtu edhe unë, si prift dhe studiues arbëresh. Për mua ka qenë një moment i jashtëzakoshëm gëzimi dhe nderimi. Shkrimi i Haxhihasanit më nxiti më shumë të vazhdoja në kërkimet e mia në fushën e kulturës popullore arbëreshe në Itali si edhe arbërore në Greqi. Lidhja jonë vëllazërore vazhdoi duke i dërguar revistën gjashtëmujore “Lidhja”, që themelova në Kozencë në vitin 1980, dhe botimet e mia të tjera etnografike. Nga ana e tij Q. Haxhihasasani më përsëriste gjihthnjë se “po të keni ndonjë nevojë lidhur me botimet tona më shkruaj”. Në këtë letërkëmbim vërehet vëmendja e ndërsjelltë mbi aspekte të ndryshme të jetës kulturore shqiptare dhe arbërëshe si gëzimi që më shpreh Q. Haxhihasani “për rastin që ju ishte krijuar për të shkuar në Kanada dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe për bashkëpunimin që kishe pasur me mëmëdhetarët e atjeshëm për vazhdimin e luftës suaj fisnike në dobi të çështjes së shenjtë të çlirimit të Kosovës sonë martire, por heroike”. Po ashtu pjesë e vëmendjes së letërkëmbimit janë pluralizmi politik në Shqipëri, që “ka hapur një epokë të re për popullin shqiptar”. Shprehja e gëzimit që Kuvendi i parë pluralist në Tiranë kishte miratuar një rezolutë mjaft pozitive për Kosovën, duke theksuar se “është detyrë e çdo intelektuali të bashkërendojë veprimtarinë e tij me këtë perspektivë”. Duke iu drejtuar At Antonio Belushit, Q. Haxhihasani pohon: “Ne kemi ndjekur me kënaqësi, nëpërmjet ekranit dhe shtypit periodik, veprimtarinë tuaj, sidomos lidhur me Kosovën, të cilën ju e quani më të drejtë si atdhe të dytë.” Pjesë e rëndësishme e letërkëmbit janë edhe projektet dhe idetë lidhur me mënyrën “se si t’i bashkojmë forcat intelektuale të profilit në kërkim e studim të thesareve etnologjike të diasporës, si një punë shkencore krahasuese më e gjerë, një koordinim e ndërveprim për një punë të kualifikuar e komplekse. Eshtë fjala për botimin e një korpusi etnologjik krahasues për arbëreshët e Italisë e arbërorët e Greqisë, botim tërësor trashëgimie.”