Si u bë shqipja gjuhë zyrtare dhe përpjekjet e para për standardizimin e gjuhës shqipe

Abstrakti

(- Nga fillimi deri në 40 vitet e shekullit XX)

Medimin se gjuha letrare kombëtare shqipe do të formohej nga shkrirja dhe përzierja e dialekteve të saj e ka mbrojtur Sami Frashëri që në vitin 1899.
Lëvizjet në këtë drejtim kanë filluar gjatë Rilindjes Kombëtare nga figurat si Dervish Hima, Luigj Gurakuqi etj., të cilët përdorën në shkrimet e tyre dialektin e Elbasanit, në mënyrë që të ishin të kuptueshëm dhe për gegët dhe për toskët.
Pas vendosjes së flamurit më 28 nëntor 1912, Qeveria e Përkohshme e Vlorës në krye me Ismail Qemalin vendosi që gjuha shqipe të ishte gjuha zyrtare e shtetit të ri shqiptar. Në shtator 1916, u themelua një institucion shkencor me emrin zyrtar "Komisioni i Gjuhës Letrare Shqipe", me bazë në Shkodër, ku anëtarë do të ishin figura si Luigj Gurakuqi, Mat Logoreci, Sotir Peci, At Gjergj Fishta, Hafiz Ali Korça, Vinçens Prendushi, Aleksandër Xhuvani etj. Qëllimi i i këtij komiteti letrar ishte hartimi i një gjuhe shqipe të përbashkët dhe zhvillimi i letërsisë. Pas debateve shkencore, u vendos dhe miratua njëzëri teza e L. Gurakuqit për zgjedhjen e dialektit të Elbasanit si gjuhë shkrimi. Ky dialekt vazhdoi të mbetej si bazë e komunikimit zyrtar të shtetit shqiptar pas Kongresit të Lushnjës. Kongresi vendosi që gjuha letrare në të cilën do të shkruheshin librat do të kishte si bazë substancën e dialektit të Elbasanit me disa përmirësime. Më 13 janar 1923, kryeministri i asaj kohe, Ahmet Zogu, shpalli një urdhër që autorizonte të gjitha zyrat që gjatë shkrimit të akteve zyrtare të përdornin gjithmonë dialektin e Elbasanit, i pranuar si një dialekt i përbashkët dhe zyrtar i shtetit shqiptar. Në vitin 1930 u themelua një komision i terminologjisë ndërsa në vitin 1935 një komision që do të merrej me problemet e ortografisë së gjuhës shqipe. Në të gjithë këto procese, përveç gjuhëtarëve shqiptarë, kanë kontribuar edhe albanologë të ndryshëm si Maximilian Lambertz, Rajko Nachtigall etj.
Në të njëjtën vazhdë, madje pas pushtimit të Shqipërisë nga regjimi fashist italian më 7 prill 1939, do të jetë edhe Kuvendi i Parë i Studimeve Shqiptare në vitin 1940, i cili do të pranojë që në themel të gjuhës zyrtare të ishte elbasanishtja, ashtu sikurse kishte vendosur më parë Komisia Letrare e Shkodrës.