Shkëlqimi i harruar i matematikës arabe

Abstract

Studimet e fundit japin një tablo tjetër, sipas të cilës ne i kemi shumë borxh matematikës arabo-islamike.
Me siguri, shumë nga idetë që më parë quheshin të shkëlqyera, falë matematikanëve evropianë të shekujve XVI, XVII dhe XVIII, tani dihet se kanë qenë zhvilluar nga matematikanët arabo-islamikë katër shekuj më parë tyre.
Në shumë drejtime, matematika e studiuar sot është më shumë e lidhur ngushtë në formë me ndihmesën arabo-islamike, se sa me atë greke.
Është e përhapur gjerësisht pikëpamja, që “pas një periudhe të shkëlqyer zhvillimi të matematikës greke, kur u hodhën themelet e matematikës moderne, ka pasuar një periudhë qëndrimi në vend numëro, para se evropianët të vazhdonin udhën ku mbetën grekët në fillim të shekullit XVI”.
Sipas saj, “periudha prej 1000 vjetësh ndërmjet grekëve të lashtë dhe Rilindjes Evropiane tregon se pak gjë ka ndodhur në botën e matematikës, me përjashtim të përkthimeve në arabisht nga tekstet greqisht, që bënë të mundur që ajo të ruhej dhe të shfrytëzohej nga evropianët në shekullin XVI”.
Kjo pikëpamje ka ekzistuar jo më kot. Shumë “kryehistorianë” të matematikës kanë dhënë ndihmesë në këtë perceptim që lë mënjanë matematikën arabo-islamike dhe zhvillimin e saj historik.
Duhet thënë se jo të gjithë matematikanët në fjalë kanë qenë muslimanë, por disa kanë qenë çifutë, disa të krishterë, të tjerë të besimeve të tjera. As nuk kanë qenë të gjithë arabë, por për ujdisje, po i quajmë “matematikanë arabë”.
Rajonet nga vijnë “matematikanët arabë” e kanë qendrën në Iran dhe Irak, por variojnë me pushtimet ushtarake gjatë periudhës.
Në shtrirjen më të madhe, kemi Turqinë, Afrikën Veriore dhe shumicën e Spanjës, ndërsa në lindje deri në brigjet e Kinës.