Roli i institucionit të vakëfit në zhvillimin e qytetit shqiptar gjatë periudhës osmane
DOI:
https://doi.org/10.59164/univers.v22i22.711Abstrakti
Vakëfi është një institucion sa i dëgjuar, po aq edhe i panjohur për shoqërinë tonë. Të çudit fakti se, përveç opinionit të gjerë, edhe studiues seriozë gabohen duke e konsideruar vakëfin thjesht “si një institucion fetar”. “Në Perandorinë otomane, rrjedhimisht edhe në vendin tonë, grumbullimi i dyqaneve në dorë të vakëfit shpjegohet kryesisht me faktin e pasigurisë së pronës private dhe të ndikimit të madh të këtij institucioni fetar mbi shtresat shoqërore të vendit. Prandaj ishte bërë zakon që pasuria private e patundshme të kalohej në mbrojtje të xhamisë, e cila e shfrytëzonte dhe e administronte duke u lënë pronarëve pjesërisht të drejtën e uzufruktit dhe plotësisht atë të trashëgimisë. Kështu shprehet Z. Shkodra kur trajton çështjen e vakëfeve familjare. Ndërkohë që, ashtu siç edhe do të trajtohet në këtë punim, koncepti, baza ligjore, funksionimi dhe fushëveprimi i vakëfeve gjatë periudhës osmane ishte shumë herë më i gjerë.
Mosnjohja e mjaftueshme e vakëfit, përveç të tjerash, lidhet edhe me mungesën e studimeve mbi këtë temë. Duke nisur që nga periudha pas Luftës së Dytë Botërore dhe për të ardhur deri në ditët e sotme, në lidhje me vakëfet kemi arritur të evidentojmë vetëm një artikull të Petraq Pepos mbi vakëfin e Iljaz bej Mirahorit. Pjesa tjetër kryesisht janë shkrime publicistike, element që tregon se studimet mbi vakëfet në Shqipëri janë ende në hapat e tyre të para.
Fjalët kyçe:
Vakëf, Perandoria Osmane, institucion fetarShkarkimet
References
-
Akgündüz, Ahmet, Islam Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi, Osmanlı Araştırmaları Vakfı (OSAV), İstanbul 1996.
-
Aşıkpaşazade, Osmanoğullarının Tarihi, Haz. Kemal Yavuz, M. A.Yekta Saraç, Koç Kültür Sanat Tanıtım A. Ş., İstanbul 2003.
-
Charles A. Frazee, Catholics and Sultans: The Church and the Ottoman Empire 1453-1923, Cambridge University Press, New York 1983. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511562617
-
Ekrem Ayverdi, Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri, c. IV, İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul
-
Emin Riza, Qyteti Muze i Gjirokastrës, Shtëpia botuese 8 Nëntori, Tiranë: 1981.
-
Ferit Duka, Berati në kohën osmane, Toena, Tiranë: 200.
-
Halil Inalcık, “The Ottoman State: Economy and Society, 1300-1600”, An Economic and Social History of the Ottoman Empire 1300-1914, Ed. Halil Inalcık and Donald Quataert, Cambridge University Press, Cambridge 1994.
-
Hasan Kaleshi, “Oriental Culture in Yugoslav Countries from the 15th Century till the End of 82 the 17th Century”, Ottoman Rule in Middle Europe and Balkan in the 16th and 17th Centuries, Ed. Jaroslav Cesar, Published by Oriental Institute, Czechoslovak Academy of Sciences, Prague 1978.
-
Historia e popullit shqiptar, vëll. I, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Historisë, Tiranë: Toena, 2002.
-
İstanbul Vakıfları Tahrir Defteri, 953 (1546) Tarihli, Neşr. Ömer Lütfi Barkan, Ekrem Hakkı Ayverdi, Baha Matbaası, İstanbul 1970.
-
Machiel Kiel, “Tiran”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. XLI, İstanbul 2012.
-
Musings on the Origins of Ottoman Charity: From Mekece to Bursa, Iznik and Beyond”, Feeding People, Feeding Power: Imarets in the Ottoman Empire, Ed. Nina Ergin, Christoph K. Newmann, Amy Singer, EREN, Istanbul 2007.
-
Nikolai Todorov, The Balkan City, 1400-1900, University of Washington Press, London 1983.
-
Ömer Lütfi Barkan, Kolonizatör Türk Dervişleri, Hamle Yayınları, İstanbul (pa datë).
-
Öztürk, Nazif, Azınlık Vakıfları, Altınküre Yay., Ankara 2003.
-
Öztürk, Nazif, Menşe’i ve Tarihi Gelişimi Açısından Vakıflar, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 1983.
-
Përparime Menga, “Vendbanimet fshatare në Shqipërinë e Veriut në shek. XV-XVI”, Studime historike, nr. 3, Tiranë: 1984.
-
Petraq Pepo, “Dy dokumente mesjetare mbi Shqipërinë: Berati i sulltan Bajazitit II dhe vakëfnameja e Mirahor Iljaz Beut”, në Buletinin për Shkencat Shoqërore, nr. 3, botim i Institutit të Shkencave, Tiranë: 1956.
-
Singer, Amy, İyilik Yap Denize At; Müslüman Toplumlarda Hayırseverlik, Çev. Ali Özdamar, Kitap Yayınevi, İstanbul 2012.
-
Vassilis Demetriades, “Vakifs Along the Via Egnatia”, The Via Egnatia under Ottoman Rule 1380- 1699, Ed. Elizabeth Zachariadou, Crete University Press, Rethymnon 1996.
-
Zafer Karademir, İmparatorluğun Açlıkla İmtihanı, Osmanlı Toplumunda Kıtlıklar (1560-1660), Kitap Yayınevi, İstanbul 2014.
-
Zija Shkodra, Esnafët Shqiptarë (shek. XV-XX), Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Historisë, Tiranë: 1973.
-
Zija Shkodra, Esnafët shqiptarë (shek. XV-XX), Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Historisë, Tiranë: 1973.
References
Akgündüz, Ahmet, Islam Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi, Osmanlı Araştırmaları Vakfı (OSAV), İstanbul 1996.
Aşıkpaşazade, Osmanoğullarının Tarihi, Haz. Kemal Yavuz, M. A.Yekta Saraç, Koç Kültür Sanat Tanıtım A. Ş., İstanbul 2003.
Charles A. Frazee, Catholics and Sultans: The Church and the Ottoman Empire 1453-1923, Cambridge University Press, New York 1983. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511562617
Ekrem Ayverdi, Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri, c. IV, İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul
Emin Riza, Qyteti Muze i Gjirokastrës, Shtëpia botuese 8 Nëntori, Tiranë: 1981.
Ferit Duka, Berati në kohën osmane, Toena, Tiranë: 200.
Halil Inalcık, “The Ottoman State: Economy and Society, 1300-1600”, An Economic and Social History of the Ottoman Empire 1300-1914, Ed. Halil Inalcık and Donald Quataert, Cambridge University Press, Cambridge 1994.
Hasan Kaleshi, “Oriental Culture in Yugoslav Countries from the 15th Century till the End of 82 the 17th Century”, Ottoman Rule in Middle Europe and Balkan in the 16th and 17th Centuries, Ed. Jaroslav Cesar, Published by Oriental Institute, Czechoslovak Academy of Sciences, Prague 1978.
Historia e popullit shqiptar, vëll. I, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Historisë, Tiranë: Toena, 2002.
İstanbul Vakıfları Tahrir Defteri, 953 (1546) Tarihli, Neşr. Ömer Lütfi Barkan, Ekrem Hakkı Ayverdi, Baha Matbaası, İstanbul 1970.
Machiel Kiel, “Tiran”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. XLI, İstanbul 2012.
Musings on the Origins of Ottoman Charity: From Mekece to Bursa, Iznik and Beyond”, Feeding People, Feeding Power: Imarets in the Ottoman Empire, Ed. Nina Ergin, Christoph K. Newmann, Amy Singer, EREN, Istanbul 2007.
Nikolai Todorov, The Balkan City, 1400-1900, University of Washington Press, London 1983.
Ömer Lütfi Barkan, Kolonizatör Türk Dervişleri, Hamle Yayınları, İstanbul (pa datë).
Öztürk, Nazif, Azınlık Vakıfları, Altınküre Yay., Ankara 2003.
Öztürk, Nazif, Menşe’i ve Tarihi Gelişimi Açısından Vakıflar, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 1983.
Përparime Menga, “Vendbanimet fshatare në Shqipërinë e Veriut në shek. XV-XVI”, Studime historike, nr. 3, Tiranë: 1984.
Petraq Pepo, “Dy dokumente mesjetare mbi Shqipërinë: Berati i sulltan Bajazitit II dhe vakëfnameja e Mirahor Iljaz Beut”, në Buletinin për Shkencat Shoqërore, nr. 3, botim i Institutit të Shkencave, Tiranë: 1956.
Singer, Amy, İyilik Yap Denize At; Müslüman Toplumlarda Hayırseverlik, Çev. Ali Özdamar, Kitap Yayınevi, İstanbul 2012.
Vassilis Demetriades, “Vakifs Along the Via Egnatia”, The Via Egnatia under Ottoman Rule 1380- 1699, Ed. Elizabeth Zachariadou, Crete University Press, Rethymnon 1996.
Zafer Karademir, İmparatorluğun Açlıkla İmtihanı, Osmanlı Toplumunda Kıtlıklar (1560-1660), Kitap Yayınevi, İstanbul 2014.
Zija Shkodra, Esnafët Shqiptarë (shek. XV-XX), Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Historisë, Tiranë: 1973.
Zija Shkodra, Esnafët shqiptarë (shek. XV-XX), Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Historisë, Tiranë: 1973.
Botuar
Si të citoni
Numri
Seksioni
English
Albanian
