Tri mbishkrime varresh në qytetin e Preshevës

Autorët

  • Hatixhe Ahmedi

Abstract

Gurët e varreve janë një dëshmi e një pasurie shumë të rëndësishme kulturore. Forma e gurëve, pasqyra e tyre, veçantitë e zbukurimit të tyre në skulpturën e artit osman, paraqesin dhe zbulojnë edhe njëherë personalitetet, familjet dhe paraardhësit e tyre, profesionin e tyre, titujt, emrat e vërtetë që ata ishin të emëruar dikur, llagapet e tyre, sebepin e vdekjes së tyre, sëmundjen e tyre, moshën e tyre, gjininë, lutjet dhe dëshirat e tyre që ata kishin nga Zoti (Krijuesi i tyre) dhe nga njerëzit, të gjithë këto vargje të formuluara në formë poezie dhe vërejtje kanë pasqyruar kulturën e një populli1 përmes gurëve, që përbëjnë një vend të veçantë dhe autoritativ në folklorin tonë kombëtar shqiptar. Këto janë dokumentet e para të gdhendura në gurë, dokumente që na përcjellin në çdo hapaty ku toka është dhe ka qenë dikur e banuar me shqiptarë.

Downloads

Download data is not yet available.

References

  1. EYICE Semavi, “Mezarliklar ve hazireler, Islam Dunyasinda Mezarliklar ve defin gelenekleri”, pjesa I, Ankara, 1996.

  2. KÜTÜKOĞLU Mübahat, Tarih Araştırmalarında Üsûl, İstanbul 1994, 26, 27.

  3. ERTUĞ Necdet, “Osmanlı Mezar Taşları”, “Osmanlı Ansiklopedisi”, kap. IX, f. 223.

  4. Shkrimi qëndron edhe sot edhe pse mund të themi se aty-këtu është dëmtuar pak, por sërish falë materialit të mirë të ndërtimit shkrimi pas çdo rreshje zbardhet dhe e ruan origjinalitetin e vet.

  5. Gjatë transkriptimit të këtij rreshti jam munduar shumë por duhet gjurmuar dhe më tej, meqë nga thyerja dhe koha është dëmtuar disi.

  6. Edhe në këtë rresht kam hasur të njëjtin problem.

  7. DEVELLIOĞLU Ferit: “Osmanlica-Turkçe Ansiklopedik Lugat”, fjala bâdî f. 63 dhe fjala ecel, f. 201, Ak Aydin Kitabevi, bot. i 29, viti 2009, Ankara - Turqi.

  8. Matjen e gurëve e bëmë ne personalisht. Përmasat e dhëna nuk tentojmë që të jemi plotësisht të saktë meqë dihet se me kalimin e viteve bëhet edhe shembja dhe prishja e gurit të mermerit, prandaj për çdo lëshim të ndonjë cm ose mm kërkojmë ndjesë.

  9. Ky varr gjendet në varrezat e qytetit në Preshevë, koha dhe rreshjet kanë bërë të vetën, dhe sado që jemi munduar të jemi të saktë sërish na ka ikur ndonjë cm ose mm, prandaj kërkojmë ndjesë.

  10. Kjo është një deklaratë gojore e imam hafiz Lutfi Efendi Ahmedit nga Presheva, të cilën e transmetoi i biri i tij hafiz Avni Efendi Ahmedi.

  11. Historia dhe biografia e Shehbenderit duhet të studiohet dhe më shumë nga dokumentet osmane, të cilën do ta paraqesim një herë tjetër.

  12. Më 31 janar 1878 ndodhi beteja serbo - turke, ku mjerisht ushtria serbe e mundi ushtrinë turke, dhe në të njëjtën ditë në Edirne u nënshkrua edhe armëpushimi ndërmjet rusëve dhe turqve. Nikola P. Ilic, shih. “Oslobodjenj”.

  13. ILIĆ, Nikola P., “Oslobodjenje Juzne Srbije”, bot. Sloboda, Beograd, viti 1977.

  14. Shukri Rahimi, Vilajeti i Kosovës më 1878 - 1912, Prishtinë, 1969; shih. SALIHU, Xhemaledin, “Reformat administrative, territoriale e politike dhe ndryshimet themelore në strukturën etnike të popullsisë në Preshevë gjatë historisë”.

  15. Me ndihmën e hafiz Avni efendi Ahmedit e ngritëm gurin dhe e vendosëm në gjendje normale, gjë që i jam mirënjohëse.

  16. Ky gur është një gur i thyer por me një stil të veçantë të shkrimit, shprehjeve dhe

  17. stilit të kapuçit të pllakës së tij.

  18. Anën vertikale të gjatësisë së gurit e paraqesim në dy dimensione 60 dhe 20 cm meqë guri është i thyer tërësisht dhe i ndarë në dysh në formë të pjerrët.

  19. Sikurse në të gjithë gurët e tjerë, edhe këtu kërkojmë ndjesë meqë për shkak të thyerjes dhe shkatërrimit është e mundur që të hasim në vështirësi dhe lëshim të gabimeve në formë të padëshirueshme.

  20. PAKALIN, Mehmet Zeki, “Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü”, “Şeyh maddesi” - “kapitulli i Shejhut”, kapitulli III, f. 346-347.

  21. DERMAN Uğur, “Mezar Kitabelerinde Yazı Sanatımız”, TTOK Belleteni, 1975, f. 36-43.

  22. Po aty, f. 50.

  23. BUHARAJA Vexhi, vep. e cit., f. 81; shih MEHMETI, Sadik, “Tre mbishkrime...”faqja

  24. Viti është i shkruar në kalendarin “Rumi”. Kjo na bëhet e qartë nga shkrimi i numrit dy (2).

  25. Sipas shkrimit të epitafit të shkruar osman të Sheh Selim efendiut, të birit të Sheh Salih efendiut.

  26. DEVELLIOĞLU, Ferit, vep. e cit., fjala (fânî) - (kaluese, joe përhershme etj.), f. 206; (fânîyyet - fânîden) - (relative, transformim, e kalueshme, jo e përhershme, nga jo e përhershmja etj.), f. 206, (fenâ) - (asgjësim, humbje, largim) f. 256.

  27. DEVELLIOĞLU, Ferit, vep. e cit., f. 63 dhe 201.

  28. Ferit Develiogllu, vep. e cit., f. 835.

  29. SÂMI, Shemsuddîn, “Kamûs Turkî”, Derseâdet (Stamboll), bot. “Ikdâm”, viti 1317, bot. “Çagrı Yayinlari”, shtypi: “Çevik matbaacılık”, Stamboll, 2010, f. 260.

  30. LAQUER, HANS PETER, “Hüve’l Bâkî, İstanbul’da Osmanlı ve Osmanlı Mezarlıları ve Mezar Taşları, perkth. Selahattin Dilidüzgün, İstanbul, 1997, f. 80-81.

  31. PAKALIN, Mehmet Zeki, “Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü”, “Şeyh maddesi” - “kapitulli i Shejhut”, kapitulli III, f. 346-347.

  32. SUBAŞI, M. Hüsrev, “Mezar Taşları Üzerine”, Bülten, nr. 5, Stamboll, 1994, f. 11.

  33. “Vilajeti i Kosovës në Dokumente Osmane”, Prishtinë, 2007.

  34. Bazuar sipas shkrimeve të dokumenteve origjinale që janë në arkivin privat të familjes së “Shehajve”.

  35. SÂMI, Shemsuddîn, “Kamûs Turkî”, vep. e cit., f. 606 dhe DEVELLOĞLU, Ferit, vep. e cit., f. 176.

  36. Sikurse në të gjitha varret edhe këtu porositet për lutje për shpirtin e të vdekurit me lexim të “Fatihasë”, sureja e fillimit të librit të shenjtë Kur’anit, e cila përbëhet nga 6 ajete.

  37. Sure“Fatiha” është një sure e përbërë nga 6 ajete. Kjo është sureja e parë e librit të shenjtë të besimtarëve muslimanë Kur’anit.

  38. LAQUER, Hans Peter, f. 94.

  39. ÜNAL, Dr. Uğur, “Sultan Abdülaziz Devri Osmanlı Kara Ordusu 1861-1876, Ankara: “Genelkurmay Basım Evi”, 2008, f. 3-6.

  40. REXHA Iljaz, “Lidhja e Prizrenit në dokumente osmane, 1878-1881”, bot. i posaçëm i Arkivit të Kosovës, Prishtinë, 1978.

  41. Sikurse në të gjitha epitafet edhe këtu figuron emri i prejardhjes së familjes që merret vesh se ishte i biri i Sheh Salih Efendiut edhe ky ishte “Sheh” dhe kishte pozitë të lartë sikurse i biri.

  42. BUHARAJA, Vexhi, “Mbishkrimet turko-arabe të vendit tonë si dëshmi historike”, Konferenca e Dytë e Studimeve Albanologjike II, Tiranë, Seria e Shkencave Historike, nr. 17, 1987, Prishtinë, 1988, f. 85; Shih: Sadik Mehmeti, “Tre mbishkrime varrore turko-arabe në fshatin Kuk të Opojës”.

  43. KAPLAN Mahmut, “Divan Şiirinde Ölüm Düşüncesi”, “Divan Şiirinin Kıyısında”, bot. Kaşgar Neşriyat, Ankara, viti 2003.

  44. YENITERZI, Emine, “Divan şiirinde ölüme Dair Bazı Hususlar”, universiteti “Selçuk Üniversitesi”, revista e Institutit të Shkencave Sociale, 1999, nr.5, f. 115-139.

  45. Vexhi Buharaja, vep. e cit, f. 81; Shih Sadik Mehmeti, “Tre mbishkrime varrore...”

  46. ŞEYBAN, Lütfi, “Osmanlı Dönemi Taraklı Mezar Taşları ve Kitabeleri, Sakarya Büyükşehir Kültür Yayınları, Adapayarı, 2007, f. 12.

  47. Fesin e bartnin njerëzit që ishin nëpër pozita të larta të shtetërore, diplomatike dhe arsimore.

  48. Sevim, Nidayi, “Medeniyetimizin Sessiz Tanıkları”, Mephisto, Stamboll, 2007.

  49. DERMAN Uğur, “Mezar Kitabelerinde Yazı Sanatımız”, Türkiye Turing Otomobil Kurumu Belleteni, İstanbul,1975,sayı:49/328,s.41.

  50. BEHNAN, ŞAPOLJO, Enver, “Türk Mezar Taşları”, Revista “Önasya”, nr. 57, Stamboll, 1970, f.10.

  51. Edhe këtu dallohet qartë forma e shkrimit të vitit në “rumi”.

  52. LAQUER, HANS PETER, “Hüve’l Bâkî, İstanbul’da Osmanlı ve Osmanlı Mezarlıları ve Mezar Taşları, perkth. Selahattin Dilidüzgün, İstanbul, 1997, f. 80-81.

  53. Shih ku fitet për gurët që shkruajnë mallkime: “Naci Bakırcı”, Mevlevî Mezar Taşları, Stamboll, 2005.

  54. LAQUER, HANS PETER, “Hüve’l Bâkî.. për ndryshim nga varret e tjera ky varr përmban mbishkrimin: “Ai Allahu është Krijues dhe Mbrojtës”.

  55. Nga vetë pozita e emërimit të tij në xhaminë kryesore të Shkupit “Sulltan Murat” kuptojmë qartë se ai ishte një imam i veçantë, andaj dhe e ftuan që të shërbente në Shkup në kryeqytet në Xhaminë Qendrore “Sulltan Murat”.

  56. Edhe pse në varr i shkruan “Hafiz Ymer Efendiu i biri i Ibrahimit”, nga deklarata Mgojore të trashëguara brez pas brezi nga familja ime, tash Hafëz Avni Efendi Ahmedi e ky nga i ati i tij Imam Hafëz Lutfi Efendi Ahmedi, mësojmë se edhe ky ishte Hafëz d.m.th. e dinte Kur’anin përmendësh.

  57. Mimaroglu Ilhan, “Muzik Tarihi” - “Historia e Muzikës”, bot. “Varlik Yayinlari”,

  58. ; Shih: “Muzikte sistem ve mekamlar” – “Meloditë (mekamet) dhe sistemi në muzikë”, Ankara, 2007.

  59. Dëshmi gojore nga bijtë e tij Imam Hafëz Zihni Efendi Ahmedi dhe Hafëz Avni Efendi Ahmedi.

  60. Bazuar nga pema familjare, silsilename (gjenealogjia) e familjes, e shkruar nga myderrizi hafiz Ali Efendi Ahmedi.

  61. Kënga fetare (ilahija) e kënduar me zë është edhe sot e inçizuar në shtëpinë tonë. Ilahinë e këndoi imam hafiz Lutfi Efendi Ahmedi me melodinë (mekamin) që kishte mësuar nga hafiz Ymeri, sipas kompozimit të hafiz Sahitit. Informatat për këtë m’i dha hafiz Avni Efendi Ahmedi.

  62. MEHMETI, Sadik, “Katër mbishkrime varrore turko - arabe në fshatin Kuk të Opojës”, kumtesë e mbajtur në simpoziumin ndërkombëtar.

Downloads

Published

2024-03-07

How to Cite

Ahmedi, Hatixhe. 2024. “Tri Mbishkrime Varresh Në Qytetin E Preshevës”. Kosova, no. 39 (March). Prishtinë, Kosovë:397-414. https://albanica.al/revista_kosova/article/view/4089.

Numër

No. 39 (2014): Kosova

Section

Artikuj