Regjistrimi i popullsisë gjatë vitit 1918 në territorin e Shqipërisë, të okupuar nga autoritetet Austro-Hungareze
Abstrakti
Pas hyrjes së trupave austro-hungareze në Shqipëri, në janar të vitit 1916, ato okupuan territorin e saj deri në vijën e lumit Vjosa, liqeni i Ohrit në Jug, duke zotëruar kështu më tepër se dy të tretat e territorit të shtetit shqiptar. Autoritetet drejtuese të Monarkisë Habsburge vendosën të merreshin me procesin e regjistrimit të popullsisë në territorin e Shqipërisë, që mbahej prej tyre. Regjistrimi i popullsisë së Shqipërisë u duhej autoriteteve austro-hungareze jo vetëm për qëllime ushtarake, por edhe për forcimin e administratës civile.Shkarkimet
References
-
Peter Bartl, Shqiptarët: nga Mesjeta deri në ditët tona, përkthyer nga Afrim Koçi, Tiranë: “Instituti i Dialogut & Komunikimit”, 2017, f. 178.
-
http://www-gewi.uni-graz.at/seiner/albanisch/index.html (Shikuar, më 15 korrik 2020).
-
Franz Seiner, Numrim i parë i popullsis në Shqypni, nxjerrë prej “Hyllit të Dritës” të vjetës 1922-1923, Shkodër: “Shtypshkroja Franciskane”, 1922, f. 3.
-
Po aty.
-
“Shënime të shkurtera mi Shqipërinë”, përkthyer prej P. V. Kolonia, në Përparimi, nr. 1, NewYork, qershor-korrik 1918, f. 19-20.
-
Haus - Hof und StaatsArchiv, Wien Politisches Archiv Albanien, (më tej: HHStA, PA, A), në Arkivin e Institutit të Historisë, Tiranë (më tej: AIH), Vj. 26-16-1668, Projektligj nr. 62, i konsullit të Përgjithshëm austro-hungarez, Alfredvon Rappaport, në Ministrinë e Punëve të Jashtme të Austro-Hungarisë, Vjenë, 22 janar 1916.
-
“Për Shqypëni e Shqypëtarë - Emnashqyp për vênde të Shqypënisë”, në Vëllazënija, nr.6, Vjenë 27 mars 1916, f. 2.
-
Eugen M. Oberhummer, “Dieerste Volkszählung in Albanien”, in: Anzeigerderphil.- hist. Klasseder Akademi der Wissenschaften in Wienvom 19 November (jahrg. 1920, Nr.XXI), p. 2.
-
Enriketa Pandelejmoni (Papa), “Franz Seiner dhe regjistrimi i popullsisë në Shqipëri gjatë Luftës së Parë Botërore 1916-1918” në Austro-Hungaria dhe Shqipëria 1916-1918, përmbledhje e akteve të Konferencës shkencore: “Austro-Hungaria dhe Shqipëria në vitet 1916-1918”, mbajtur në Tiranë më 26-27 janar 2018, botim i Muzeut Historik Kombëtar - Tiranë, Tiranë: “KRISTALINA-KH”, 2019, f. 134.
-
HHStA, PA, A, nëAIH, Vj. 26-15-1596, Shkresë rezervate nr. 1064 P. e konsullit të përgjithshëm austro-hungarezA. Kral, drejtuar Ministrisë së Punëve të Jashtme në Vjenë, Shkodër, 25 tetor 1916.
-
E. Pandelejmoni (Papa), “Franz Seiner dhe regjistrimi i popullsisë në Shqipëri gjatë Luftës së Parë Botërore 1916-1918” në Austro-Hungaria dhe Shqipëria, 1916-1918, f. 137.
-
“Përdorimi i êmravet’perparshemn’Shqypnië”, nëPosta e Shqypnies, nr. 34, Shkodër, 4 prill 1917, f. 2.
-
HHStA, PA, A, në AIH, Vj. 28-6-690, Raport nr. 127/ P. 6062 i konsullit të Përgjithshëm austro-hungarez Kral, drejtuar Ministrisë së Punëve të Jashtme në Vjenë, Shkodër, 27 maj 1917; Po aty, Vj. 28-8-826, Raport i konsullit të përgjithshëm austrohungarez, Kral, drejtuar Ministrisë së Punëve të Jashtme në Vjenë, Shkodër, 27 maj 1917.
-
Franz Seiner, Ergebnisseder Volkszählung in Albanien in dem vondenösterr-ungar. Truppen 1916-1918 besetzten Gebiete, (Akademie derWissenschaftten in Wien, Schriftender Balkankommission, Linguistische Abteilung XIII). Wien und Leipzig: Hölder-Pichler-Tempsky A.-G., 1922, p. 4.
-
F. Seiner, Ergebnisseder Volkszählung in Albanien in dem vondenösterr-ungar. Truppen 1916-1918 besetzten Gebiete, p. 2.
-
Po aty;Lef Nosi, Dokumenta historike për t’i shërbye historiës tonë kombëtare, botim i dytë, përgatitja për botim dhe redaktimi shkencor nga prof. dr. Marenglen Verli dhe prof. dr. Ferit Duka, botim i Akademisë së Shkencave të Republikës së Shqipërisë, Proklamë e Komandës Mb. e Rr. e të XIX Trup Ushtrije E. V. No. 2485, nënshkruar për komandarin nga Jucha, Obstltm.p., Shkodrë, më 21 qershuer 1917, Tiranë: “Nënë Tereza”, 2007, f. 264-266.
-
L. Nosi, Dokumenta historike për t’i shërbye historiës tonë kombëtare, Proklamë e Komandës Mb. e Rr. e të XIX Trup Ushtrije E. V. No. 2485, nënshkruar për komandarin nga Jucha, Obstltm.p., Shkodrë, më 21 qershuer 1917, f. 264-266.
-
Po aty.
-
Po aty.
-
Personazhet kryesore të Shqipërisë - vendet, fiset, populli gjatë Luftës së Parë Botërore, Raport sekret i Shërbimit të Zbulimit të Admiraliatit të Marinës Ushtarake Angleze, përkthyer nga Piro Misha, Tiranë: Botimet IDK, 2016, f. 28.
-
L. Nosi, Dokumenta historike për t’i shërbye historiës tonë kombëtare, Proklamë e Komandës Mb. e Rr. e të XIX Trup Ushtrije E. V. No. 2485, nënshkruar për komandarin nga Jucha, Obstltm.p., Shkodrë, më 21 qershuer 1917, f. 264-266.
-
F. Seiner, Numrim i parë i popullsis në Shqypni, f. 9.
-
HHStA, PA, A, në AIH, Vj. 28-3-396, Aneks i relacionit me nr. 137/P., drejtuar Ministrisë së Punëve të Jashtme në Vjenë, Shkodër, 9 qershor 1918.
-
F. Seiner, Ergebnisseder Volkszählung in Albanien in dem vondenösterr-ungar. Truppen 1916-1918 besetzten Gebiete, p. 2-5.
-
Fitim Rifati, Kosova gjatë Luftës së Parë Botërore, 1914-1918, botim i Institutit të Historisë “Ali Hadri” - Prishtinë, Prishtinë: 2019, f. 221-222.
-
F. Seiner, Numrim i parë i popullsis në Shqypni, f. 10.
-
HHStA, PA, A, në AIH, Vj. 26-16-1601, Raporti i konsullit të përgjithshëm austrohungarez, Kral, drejtuar baronit Burian, ministër i Punëve të Jashtme në Vjenë, Shkodër, 16 nëntor 1916.
-
HHStA, PA, A, në AIH, Vj. 28-2-223, Telegram shifër nr. 102 P. i konsullit Lejhanec, drejtuar Ministrisë së Punëve të Jashtme në Vjenë, Shkodër, 27 shtator 1918; Po aty, Vj.
-
-2-222, Telegram shifër nr. 74 i Ministrisë së Punëve të Jashtme në Vjenë, drejtuar konsullit Lejhanec në Shkodër dhe telegrami tjetër i MPJ-së nr. 335, drejtuar kontit Trautmansdorf në Baden, Vjenë, 29 shtator 1918.
-
Joseph Swire, Shqipëria. Ngritja e një mbretërie, përkthyer nga Kujtim Ymeri, Tiranë: “Dituria”, 2005, f. 229; P. Bartl, Shqiptarët: nga Mesjeta deri në ditët tona, f. 180.
-
F. Seiner, Ergebnisse der Volkszählung in Albanien in dem vondenösterr-ungar. Truppen 1916-1918 besetzten Gebiete, p. 5.
-
F. Seiner, Numrim i parë i popullsis në Shqypni, f. 12.
-
HHStA, PA, A, në AIH, Vj. 28-8-828, Raporti nr. 127/ P. 6062 i komisarit civil dhe konsullit të përgjithshëm austro-hungarez, A. Kral, drejtuar komandantit të Korpusit XIX, Shkodër, 27 maj 1918.
-
Eugen Oberhummer, “Mitteilungüberdieerste Volkszählung in Albanien” in:
-
Anzeigerder Akademie der Wissenschaften in Wien, philosophisch-historischeKlasse
-
/1920, Wien, 1921, p. 7-8.
-
HHStA, PA, A, në AIH, Vj. 28-3-397, Aneks 5 i relacionit të konsullit të përgjithshëm austro-hungarez në Shkodër, “Mbi numrin e popullatës”, 9 qershor 1918.
-
Po aty, Vj. 28-3-396, Aneks i relacionit me nr. 137/P., drejtuar Ministrisë së Punëve të Jashtme në Vjenë, Shkodër, 9 qershor 1918; Beqir Meta, Minoritetet dhe ndërtimi kombëtar në Shqipëri (1912-1924), botim i Institutit të Historisë pranë Qendrës së Studimeve Albanologjike - Tiranë, Tiranë: “Kristalina- KH”, 2013, f. 45; F. Rifati, Kosova gjatë Luftës së Parë Botërore, 1914-1918, f. 215.
-
F. Seiner, Numrim i parë i popullsis në Shqypni, f. 4.
-
HHStA, PA, A, në AIH, Vj. 28-3-397, Aneks 5 i relacionit të konsullit të Përgjithshëm austro-hungarez në Shkodër, “Mbi numrin e popullatës”, 9 qershor 1918.
-
Në dokumentin që A. Kral i drejtonte Ministrisë së Punëve të Jashtme në Vjenë, nuk përcaktohej shtrirja dhe kufijtë e nocioneve gjeografikë “Shqipëri e Sipërme” dhe “Shqipëri e Poshtme”. Në botimin e Franz Seiner përcaktohej në vija të përgjithshme që nga territoret e bezirkut (qarkut) të Elbasani në Jug e deri në bezirkun e Zhurit (Prizren), emërtoheshin si Shqipëria e Sipërme, ndërsa bezirku i Beratit dhe pjesa jugore e bezirkut të Tiranës konsiderohej si Shqipëria e Poshtme.
-
F. Seiner, Numrim i parë i popullsis në Shqypni, f. 14-15.
-
Po aty, f. 17.
-
Po aty, f. 18.
-
Po aty, f. 13.
-
Po aty, f. 14-15.
-
Po aty.
-
Po aty.
-
Po aty.
-
HHStA, PA, A, në AIH, Vj. 28-7-786, Raport nr. 154/ P. i Kral, konsullit të përgjithshëm austro-hungarez në Shqipëri, drejtuar Ministrisë së Punëve të Jashtme në Vjenë, Shkodër, 22 qershor 1918.
-
F. Seiner, Numrim i parë i popullsis në Shqypni, f . 23.
-
Franz Seiner, Ergebnisseder Volkszählung in Albanien in dem vondenösterr-ungar. Truppen 1916-1918 besetztenGebiete, (Akademie der Wissenschaftten in Wien, Schriftender Balkankommission, Linguistische Abteilung XIII). Wien und Leipzig: Hölder-Pichler-Tempsky A.-G., 1922, p. 8; F. Seiner, Numrim i parë i popullsis në Shqypni, f. 23-24.
-
HHStA, PA, A, në AIH, Vj. 28-4- 491, Memorandum i përfaqësuesve të kolonisë shqiptare në Rumani, drejtuar ministrit të Punëve të Jashtme në Vjenw, Bukuresht, 26 shkurt 1918.
-
Gj. Fishta, “Ushtrija austro-ungare e të mkamunt e Shqypnis”, nëPosta e Shqypniës, nr. 13, Shkodër, 23 janar 1918, f. 1.
References
Peter Bartl, Shqiptarët: nga Mesjeta deri në ditët tona, përkthyer nga Afrim Koçi, Tiranë: “Instituti i Dialogut & Komunikimit”, 2017, f. 178.
http://www-gewi.uni-graz.at/seiner/albanisch/index.html (Shikuar, më 15 korrik 2020).
Franz Seiner, Numrim i parë i popullsis në Shqypni, nxjerrë prej “Hyllit të Dritës” të vjetës 1922-1923, Shkodër: “Shtypshkroja Franciskane”, 1922, f. 3.
Po aty.
“Shënime të shkurtera mi Shqipërinë”, përkthyer prej P. V. Kolonia, në Përparimi, nr. 1, NewYork, qershor-korrik 1918, f. 19-20.
Haus - Hof und StaatsArchiv, Wien Politisches Archiv Albanien, (më tej: HHStA, PA, A), në Arkivin e Institutit të Historisë, Tiranë (më tej: AIH), Vj. 26-16-1668, Projektligj nr. 62, i konsullit të Përgjithshëm austro-hungarez, Alfredvon Rappaport, në Ministrinë e Punëve të Jashtme të Austro-Hungarisë, Vjenë, 22 janar 1916.
“Për Shqypëni e Shqypëtarë - Emnashqyp për vênde të Shqypënisë”, në Vëllazënija, nr.6, Vjenë 27 mars 1916, f. 2.
Eugen M. Oberhummer, “Dieerste Volkszählung in Albanien”, in: Anzeigerderphil.- hist. Klasseder Akademi der Wissenschaften in Wienvom 19 November (jahrg. 1920, Nr.XXI), p. 2.
Enriketa Pandelejmoni (Papa), “Franz Seiner dhe regjistrimi i popullsisë në Shqipëri gjatë Luftës së Parë Botërore 1916-1918” në Austro-Hungaria dhe Shqipëria 1916-1918, përmbledhje e akteve të Konferencës shkencore: “Austro-Hungaria dhe Shqipëria në vitet 1916-1918”, mbajtur në Tiranë më 26-27 janar 2018, botim i Muzeut Historik Kombëtar - Tiranë, Tiranë: “KRISTALINA-KH”, 2019, f. 134.
HHStA, PA, A, nëAIH, Vj. 26-15-1596, Shkresë rezervate nr. 1064 P. e konsullit të përgjithshëm austro-hungarezA. Kral, drejtuar Ministrisë së Punëve të Jashtme në Vjenë, Shkodër, 25 tetor 1916.
E. Pandelejmoni (Papa), “Franz Seiner dhe regjistrimi i popullsisë në Shqipëri gjatë Luftës së Parë Botërore 1916-1918” në Austro-Hungaria dhe Shqipëria, 1916-1918, f. 137.
“Përdorimi i êmravet’perparshemn’Shqypnië”, nëPosta e Shqypnies, nr. 34, Shkodër, 4 prill 1917, f. 2.
HHStA, PA, A, në AIH, Vj. 28-6-690, Raport nr. 127/ P. 6062 i konsullit të Përgjithshëm austro-hungarez Kral, drejtuar Ministrisë së Punëve të Jashtme në Vjenë, Shkodër, 27 maj 1917; Po aty, Vj. 28-8-826, Raport i konsullit të përgjithshëm austrohungarez, Kral, drejtuar Ministrisë së Punëve të Jashtme në Vjenë, Shkodër, 27 maj 1917.
Franz Seiner, Ergebnisseder Volkszählung in Albanien in dem vondenösterr-ungar. Truppen 1916-1918 besetzten Gebiete, (Akademie derWissenschaftten in Wien, Schriftender Balkankommission, Linguistische Abteilung XIII). Wien und Leipzig: Hölder-Pichler-Tempsky A.-G., 1922, p. 4.
F. Seiner, Ergebnisseder Volkszählung in Albanien in dem vondenösterr-ungar. Truppen 1916-1918 besetzten Gebiete, p. 2.
Po aty;Lef Nosi, Dokumenta historike për t’i shërbye historiës tonë kombëtare, botim i dytë, përgatitja për botim dhe redaktimi shkencor nga prof. dr. Marenglen Verli dhe prof. dr. Ferit Duka, botim i Akademisë së Shkencave të Republikës së Shqipërisë, Proklamë e Komandës Mb. e Rr. e të XIX Trup Ushtrije E. V. No. 2485, nënshkruar për komandarin nga Jucha, Obstltm.p., Shkodrë, më 21 qershuer 1917, Tiranë: “Nënë Tereza”, 2007, f. 264-266.
L. Nosi, Dokumenta historike për t’i shërbye historiës tonë kombëtare, Proklamë e Komandës Mb. e Rr. e të XIX Trup Ushtrije E. V. No. 2485, nënshkruar për komandarin nga Jucha, Obstltm.p., Shkodrë, më 21 qershuer 1917, f. 264-266.
Po aty.
Po aty.
Personazhet kryesore të Shqipërisë - vendet, fiset, populli gjatë Luftës së Parë Botërore, Raport sekret i Shërbimit të Zbulimit të Admiraliatit të Marinës Ushtarake Angleze, përkthyer nga Piro Misha, Tiranë: Botimet IDK, 2016, f. 28.
L. Nosi, Dokumenta historike për t’i shërbye historiës tonë kombëtare, Proklamë e Komandës Mb. e Rr. e të XIX Trup Ushtrije E. V. No. 2485, nënshkruar për komandarin nga Jucha, Obstltm.p., Shkodrë, më 21 qershuer 1917, f. 264-266.
F. Seiner, Numrim i parë i popullsis në Shqypni, f. 9.
HHStA, PA, A, në AIH, Vj. 28-3-396, Aneks i relacionit me nr. 137/P., drejtuar Ministrisë së Punëve të Jashtme në Vjenë, Shkodër, 9 qershor 1918.
F. Seiner, Ergebnisseder Volkszählung in Albanien in dem vondenösterr-ungar. Truppen 1916-1918 besetzten Gebiete, p. 2-5.
Fitim Rifati, Kosova gjatë Luftës së Parë Botërore, 1914-1918, botim i Institutit të Historisë “Ali Hadri” - Prishtinë, Prishtinë: 2019, f. 221-222.
F. Seiner, Numrim i parë i popullsis në Shqypni, f. 10.
HHStA, PA, A, në AIH, Vj. 26-16-1601, Raporti i konsullit të përgjithshëm austrohungarez, Kral, drejtuar baronit Burian, ministër i Punëve të Jashtme në Vjenë, Shkodër, 16 nëntor 1916.
HHStA, PA, A, në AIH, Vj. 28-2-223, Telegram shifër nr. 102 P. i konsullit Lejhanec, drejtuar Ministrisë së Punëve të Jashtme në Vjenë, Shkodër, 27 shtator 1918; Po aty, Vj.
-2-222, Telegram shifër nr. 74 i Ministrisë së Punëve të Jashtme në Vjenë, drejtuar konsullit Lejhanec në Shkodër dhe telegrami tjetër i MPJ-së nr. 335, drejtuar kontit Trautmansdorf në Baden, Vjenë, 29 shtator 1918.
Joseph Swire, Shqipëria. Ngritja e një mbretërie, përkthyer nga Kujtim Ymeri, Tiranë: “Dituria”, 2005, f. 229; P. Bartl, Shqiptarët: nga Mesjeta deri në ditët tona, f. 180.
F. Seiner, Ergebnisse der Volkszählung in Albanien in dem vondenösterr-ungar. Truppen 1916-1918 besetzten Gebiete, p. 5.
F. Seiner, Numrim i parë i popullsis në Shqypni, f. 12.
HHStA, PA, A, në AIH, Vj. 28-8-828, Raporti nr. 127/ P. 6062 i komisarit civil dhe konsullit të përgjithshëm austro-hungarez, A. Kral, drejtuar komandantit të Korpusit XIX, Shkodër, 27 maj 1918.
Eugen Oberhummer, “Mitteilungüberdieerste Volkszählung in Albanien” in:
Anzeigerder Akademie der Wissenschaften in Wien, philosophisch-historischeKlasse
/1920, Wien, 1921, p. 7-8.
HHStA, PA, A, në AIH, Vj. 28-3-397, Aneks 5 i relacionit të konsullit të përgjithshëm austro-hungarez në Shkodër, “Mbi numrin e popullatës”, 9 qershor 1918.
Po aty, Vj. 28-3-396, Aneks i relacionit me nr. 137/P., drejtuar Ministrisë së Punëve të Jashtme në Vjenë, Shkodër, 9 qershor 1918; Beqir Meta, Minoritetet dhe ndërtimi kombëtar në Shqipëri (1912-1924), botim i Institutit të Historisë pranë Qendrës së Studimeve Albanologjike - Tiranë, Tiranë: “Kristalina- KH”, 2013, f. 45; F. Rifati, Kosova gjatë Luftës së Parë Botërore, 1914-1918, f. 215.
F. Seiner, Numrim i parë i popullsis në Shqypni, f. 4.
HHStA, PA, A, në AIH, Vj. 28-3-397, Aneks 5 i relacionit të konsullit të Përgjithshëm austro-hungarez në Shkodër, “Mbi numrin e popullatës”, 9 qershor 1918.
Në dokumentin që A. Kral i drejtonte Ministrisë së Punëve të Jashtme në Vjenë, nuk përcaktohej shtrirja dhe kufijtë e nocioneve gjeografikë “Shqipëri e Sipërme” dhe “Shqipëri e Poshtme”. Në botimin e Franz Seiner përcaktohej në vija të përgjithshme që nga territoret e bezirkut (qarkut) të Elbasani në Jug e deri në bezirkun e Zhurit (Prizren), emërtoheshin si Shqipëria e Sipërme, ndërsa bezirku i Beratit dhe pjesa jugore e bezirkut të Tiranës konsiderohej si Shqipëria e Poshtme.
F. Seiner, Numrim i parë i popullsis në Shqypni, f. 14-15.
Po aty, f. 17.
Po aty, f. 18.
Po aty, f. 13.
Po aty, f. 14-15.
Po aty.
Po aty.
Po aty.
HHStA, PA, A, në AIH, Vj. 28-7-786, Raport nr. 154/ P. i Kral, konsullit të përgjithshëm austro-hungarez në Shqipëri, drejtuar Ministrisë së Punëve të Jashtme në Vjenë, Shkodër, 22 qershor 1918.
F. Seiner, Numrim i parë i popullsis në Shqypni, f . 23.
Franz Seiner, Ergebnisseder Volkszählung in Albanien in dem vondenösterr-ungar. Truppen 1916-1918 besetztenGebiete, (Akademie der Wissenschaftten in Wien, Schriftender Balkankommission, Linguistische Abteilung XIII). Wien und Leipzig: Hölder-Pichler-Tempsky A.-G., 1922, p. 8; F. Seiner, Numrim i parë i popullsis në Shqypni, f. 23-24.
HHStA, PA, A, në AIH, Vj. 28-4- 491, Memorandum i përfaqësuesve të kolonisë shqiptare në Rumani, drejtuar ministrit të Punëve të Jashtme në Vjenw, Bukuresht, 26 shkurt 1918.
Gj. Fishta, “Ushtrija austro-ungare e të mkamunt e Shqypnis”, nëPosta e Shqypniës, nr. 13, Shkodër, 23 janar 1918, f. 1.