Lojërat dhe argëtimet mesjetare në Kosovë
Abstract
Artikulli trajton disa aspekte të lojërave dhe të argëtimeve mesjetare, të cilat ishin pjesë e rëndësishme e jetës së përditshme e shoqërisë në Kosovë. Koha e trajtimit është një periudhë kur disa prej qyteteve të Kosovës të dalluara për zhvillimin e minierave, të zejtarisë dhe të tregtisë ishin të lidhura ngushtë me tregtarët dhe profesionistë tjerë të huaj, kryesisht nga bregdeti i Adriatikut. Si rezultat, një pjesë e konsiderueshme e të dhënave për këto aktivitete, vijnë nga fondet e Arkivit Shtetëror të Dubrovnikut. Nga këto burime dhe informacione tjera, rezulton se pavarësisht nga sfidat e përditshme dhe kushtet shpesh të rënda, njerëzit gjenin mënyra për t’u argëtuar dhe për të festuar, qofshin të pasur apo të varfër. Lojërat dhe aktivitete argëtuese në Kosovën mesjetare ishin të shumëllojshme, por ne do t’i trajtojmë vetëm ato që lanë gjurmë në burimet e shkruara, të cilat, për fat të keq, janë mjaft të pakta. Llojet e lojërave dhe argëtimeve varionin nga turnetë kalorësiake të dëshmuara në Prishtinë apo ato të gjuajtjes me hark dhe shigjetë në Novobërdë e deri te festat e kalendarit kishtar, lojërat popullore, aktrimet, karnavalet, muzika dhe ushqimet tradicionale. Për shkrimin e këtij artikulli janë shfrytëzuar burime të ndryshme dhe literaturë relevante, por fondet e Arkivit Shtetëror të Dubrovnikut, sidomos ato gjyqësore, për shkak të vlerave të veçanta që bartin janë përdorur gjerësisht.
Keywords:
Lojërat mesjetare, argëtimet, kalorësia, panairet, Prishtina, Novobërda.Downloads
References
-
Robert Hannah, “Ancient Greek Calendars”, Handbook of Archeoastronomy and Athnoastronomy, C. N. Ruggles (ed), (New York: Springer, 2014), 1565-1566;
-
Paul Christesen, Olympic Victor Lists and Ancient Greek History, (Cambridge: Cambridge University Press, 2007), 15-21.
-
David C. Young, A brief history of the Olympic games, (Oxford: Blackwell Publishing, 2004), 136-137;
-
Božidar Zarković, “Sport, igre i viteštvo u srednjovekovnoj Srbiji”, Physical education and sport through the centuries, vol.IX, br.1 (Niš, 2022), 102-103.
-
Paul-Alexandre Savette, Tournois et Carrousels, (Saumur: A. Roland Impression, 1937), 10.
-
Nikola Kuretić, “Igra konjanika u Prištini 1435”, Povijest sporta, br.15 (Zagreb, 1973), 217.
-
Franc Miklosich, Lexicon paleoslovenico-graecolatinum, (Vindobonae: Guilelmus Braumu, 1862-1865), 644.
-
Božidar Zarković, D. Gašić, “Viteške igre u srednjovekovnoj Srbiji - poreklo, karakter i značaj”, Zbornik radova 7. Međunarodna konferencija “Antropološki i teoantropološki pogled na fizičke aktivnosti od Konstantina Velikog do današnjih dana“, (Kopaonik, 2020), 259;
-
B. Zarković, “Sport, igre i viteštvo u srednjovekovnoj Srbiji”, 108.
-
Milivoj Petković, “Alka u starom Dubrovniku”, Dubrovački vjesnik, br. 357 (Dubrovnik, 1957), 5;
-
Zdravko Šundrica, Tajna kutija Dubrovačkog Arhiva, II (Zagreb-Dubrovnik: HAZU-Zavod za Povijesne Znanosti u Dubrovniku, 2009), 279.
-
Constantin Jireček, “Reiterspiele im mittelalterlichen Serbien”, Archiv für slavische Philologie, band. 14 (Wien, 1892), 73-75;
-
Constantin Jireček, “Nachtrag zu den Reiterspielen im mittelalterlichen Serbien”, Archiv für slavische Philologie, band 15, (Wien, 1893) 457-458.
-
Adem Handžić, “Nekoliko vijesti o Arbanasima na Kosovu i Metohiji sredinom XV vijeka”, Simpozium për Skënderbeun – Simpozijum o Skenderbegu (9-12 maj 1968), (Prishtinë: Instituti Albanologjik i Prishtinës, 1969), 209.
-
C. Jireček, “Reiterspiele im mittelalterlichen Serbien”, 73.
-
Desanka Kovačević-Kojić, “Priština u srednjem veku”, Istorijski časopis, br. XXII (Beograd, 1975), 65.
-
Mihailo Dinić, Za istoriju rudarstva u srednjovekovnoj Srbiji i Bosni, II, (Beograd: SANU, 1962), 47, shën. 5.
-
HR-DADU, Litterae et commissiones Levantis, vol. VII (1411-1416), fol.63 r -63 v;
-
HR-DADU, Acta Consilii Minoris, vol.III (1422-1426), fol.252 r.
-
Dubrovačko malo veće o Srbiji: 1415-1460, sabrao i priredio A. Veselinović, (Beograd, Istorijski institut SANU), Beograd 1997;
-
Mihailo Dinić, “Knjiga Mihaila Lukarevićem”, Iz Dubrovačkog Arhiva, knjiga I, Beograd, 1957.
-
Desanka Kovačević-Kojić, “Prilog proučavanju zanatstva u Novom Brdu i okolini”, Zbornik Filozofskog fakulteta, VIII-2 (Beograd, 1964), 525-532.
-
M. Dinić, “Knjiga Mihaila Lukarevićem”, 81, 86.
-
John Southworth, The English Medieval Minstrel, (Woodbridge, Suffolk: The Boydell Press, 1989), 3-4; “Minstrel”, Encyclopædia Britannica. Vol. 18 (11th ed.), (Cambridge University Press, 1911), 557.
-
Mihailo Dinić, Odluke veća Dubrovačke Republike [Acta Consiliorum Reipublicae Ragusinae], vol. II, (Beograd: SANU), 1964, 146.
-
HR-DADU, Reformationes, vol.XXX (1395-1397), fol.19 v.
-
HR-DADU, Acta Consilii Minoris, vol.I (1415-1418), fol.34 r;
-
Stanoje Stanojević, Iz naše prošlosti: slike iz kulturne istorije srednjega veka, knj.1, (Beograd: Geca Kon, 1934), 64
-
Gjon Berisha, Arbëroret ndërmjet Kishës Perëndimore dhe asaj Lindore gjatë shekujve XI-XV, (Prishtinë: Instituti i Historisë “Ali Hadri”, 2015), 531.
-
Stojan Novaković, Zakonski spomenici srpskih država srednjega, (Beograd: Srpska Kraljevska Akademia, 1912), 40-641.
-
Franz Miklosich, Monumenta Serbica: Spectantia historiam Serbiae, Bosnae, Ragusii, (Viennae: apud Guilelmum Braumüller, 1858), 562-566, dok. 439
-
St. Novaković, Zakonski spomenici, 611, 615, 620.
-
Statutet e Shkodrës në gjysmën e parë të shekullit XIV me shtesa deri më 1469, përgatitur nga Lucia Nadin (Tiranë: Onufri, 2002), kreu 3, 7, 50, 77, 82, 89, 113.
-
Robert Elsie, A Dictionary of Albanian Religion, Mythology and Folk Culture, (London: C. Hurst & Co. Publishers, 2001), 50.
-
Seraffino Razi, Povijest Dubrovnika, prev. Iva Grgić i Stjepan Krasić, Dubrovnik: Matica Hrvatska - Ogranak Dubrovnik, 2011, 163; Daria Nedić, Dora Rašić, “Tradicijski karneval Dubrovčana”, Essehist: časopis studenata povijesti i drugih društveno-humanističkih znanosti, Vol. 12 No. 12, (Osijek, 2021), 3-5.
-
Baudouin Van den Abeele, “Medieval Hunting”, A cultural history of animals in the medieval age, edited by Brigitte Resl, New York: Berg, 2007, 60-79.
-
St. Novaković, Zakonski spomenici, 612-613, 617.
-
Rrok Zojzi, Gjurmët e nji kalendari primitiv në popullin tonë (Kolona “Etnografi në diktaturë”; I), Tiranë: ASA, Instituti i Antropologjisë Kulturore dhe Studimit të Artit, 2020, 35-47.
References
Robert Hannah, “Ancient Greek Calendars”, Handbook of Archeoastronomy and Athnoastronomy, C. N. Ruggles (ed), (New York: Springer, 2014), 1565-1566;
Paul Christesen, Olympic Victor Lists and Ancient Greek History, (Cambridge: Cambridge University Press, 2007), 15-21.
David C. Young, A brief history of the Olympic games, (Oxford: Blackwell Publishing, 2004), 136-137;
Božidar Zarković, “Sport, igre i viteštvo u srednjovekovnoj Srbiji”, Physical education and sport through the centuries, vol.IX, br.1 (Niš, 2022), 102-103.
Paul-Alexandre Savette, Tournois et Carrousels, (Saumur: A. Roland Impression, 1937), 10.
Nikola Kuretić, “Igra konjanika u Prištini 1435”, Povijest sporta, br.15 (Zagreb, 1973), 217.
Franc Miklosich, Lexicon paleoslovenico-graecolatinum, (Vindobonae: Guilelmus Braumu, 1862-1865), 644.
Božidar Zarković, D. Gašić, “Viteške igre u srednjovekovnoj Srbiji - poreklo, karakter i značaj”, Zbornik radova 7. Međunarodna konferencija “Antropološki i teoantropološki pogled na fizičke aktivnosti od Konstantina Velikog do današnjih dana“, (Kopaonik, 2020), 259;
B. Zarković, “Sport, igre i viteštvo u srednjovekovnoj Srbiji”, 108.
Milivoj Petković, “Alka u starom Dubrovniku”, Dubrovački vjesnik, br. 357 (Dubrovnik, 1957), 5;
Zdravko Šundrica, Tajna kutija Dubrovačkog Arhiva, II (Zagreb-Dubrovnik: HAZU-Zavod za Povijesne Znanosti u Dubrovniku, 2009), 279.
Constantin Jireček, “Reiterspiele im mittelalterlichen Serbien”, Archiv für slavische Philologie, band. 14 (Wien, 1892), 73-75;
Constantin Jireček, “Nachtrag zu den Reiterspielen im mittelalterlichen Serbien”, Archiv für slavische Philologie, band 15, (Wien, 1893) 457-458.
Adem Handžić, “Nekoliko vijesti o Arbanasima na Kosovu i Metohiji sredinom XV vijeka”, Simpozium për Skënderbeun – Simpozijum o Skenderbegu (9-12 maj 1968), (Prishtinë: Instituti Albanologjik i Prishtinës, 1969), 209.
C. Jireček, “Reiterspiele im mittelalterlichen Serbien”, 73.
Desanka Kovačević-Kojić, “Priština u srednjem veku”, Istorijski časopis, br. XXII (Beograd, 1975), 65.
Mihailo Dinić, Za istoriju rudarstva u srednjovekovnoj Srbiji i Bosni, II, (Beograd: SANU, 1962), 47, shën. 5.
HR-DADU, Litterae et commissiones Levantis, vol. VII (1411-1416), fol.63 r -63 v;
HR-DADU, Acta Consilii Minoris, vol.III (1422-1426), fol.252 r.
Dubrovačko malo veće o Srbiji: 1415-1460, sabrao i priredio A. Veselinović, (Beograd, Istorijski institut SANU), Beograd 1997;
Mihailo Dinić, “Knjiga Mihaila Lukarevićem”, Iz Dubrovačkog Arhiva, knjiga I, Beograd, 1957.
Desanka Kovačević-Kojić, “Prilog proučavanju zanatstva u Novom Brdu i okolini”, Zbornik Filozofskog fakulteta, VIII-2 (Beograd, 1964), 525-532.
M. Dinić, “Knjiga Mihaila Lukarevićem”, 81, 86.
John Southworth, The English Medieval Minstrel, (Woodbridge, Suffolk: The Boydell Press, 1989), 3-4; “Minstrel”, Encyclopædia Britannica. Vol. 18 (11th ed.), (Cambridge University Press, 1911), 557.
Mihailo Dinić, Odluke veća Dubrovačke Republike [Acta Consiliorum Reipublicae Ragusinae], vol. II, (Beograd: SANU), 1964, 146.
HR-DADU, Reformationes, vol.XXX (1395-1397), fol.19 v.
HR-DADU, Acta Consilii Minoris, vol.I (1415-1418), fol.34 r;
Stanoje Stanojević, Iz naše prošlosti: slike iz kulturne istorije srednjega veka, knj.1, (Beograd: Geca Kon, 1934), 64
Gjon Berisha, Arbëroret ndërmjet Kishës Perëndimore dhe asaj Lindore gjatë shekujve XI-XV, (Prishtinë: Instituti i Historisë “Ali Hadri”, 2015), 531.
Stojan Novaković, Zakonski spomenici srpskih država srednjega, (Beograd: Srpska Kraljevska Akademia, 1912), 40-641.
Franz Miklosich, Monumenta Serbica: Spectantia historiam Serbiae, Bosnae, Ragusii, (Viennae: apud Guilelmum Braumüller, 1858), 562-566, dok. 439
St. Novaković, Zakonski spomenici, 611, 615, 620.
Statutet e Shkodrës në gjysmën e parë të shekullit XIV me shtesa deri më 1469, përgatitur nga Lucia Nadin (Tiranë: Onufri, 2002), kreu 3, 7, 50, 77, 82, 89, 113.
Robert Elsie, A Dictionary of Albanian Religion, Mythology and Folk Culture, (London: C. Hurst & Co. Publishers, 2001), 50.
Seraffino Razi, Povijest Dubrovnika, prev. Iva Grgić i Stjepan Krasić, Dubrovnik: Matica Hrvatska - Ogranak Dubrovnik, 2011, 163; Daria Nedić, Dora Rašić, “Tradicijski karneval Dubrovčana”, Essehist: časopis studenata povijesti i drugih društveno-humanističkih znanosti, Vol. 12 No. 12, (Osijek, 2021), 3-5.
Baudouin Van den Abeele, “Medieval Hunting”, A cultural history of animals in the medieval age, edited by Brigitte Resl, New York: Berg, 2007, 60-79.
St. Novaković, Zakonski spomenici, 612-613, 617.
Rrok Zojzi, Gjurmët e nji kalendari primitiv në popullin tonë (Kolona “Etnografi në diktaturë”; I), Tiranë: ASA, Instituti i Antropologjisë Kulturore dhe Studimit të Artit, 2020, 35-47.
Shqip
Srpski
