Kontributi i tarikateve islame në komitetin "Mbrojtja kombëtare e Kosovës"
DOI:
https://doi.org/10.59164/univers.v21i21.1139Abstrakti
Mbarimi i Luftës së Parë Botërore shtroi para popullit shqiptar problemin e ekzistencës së shtetit të pavarur shqiptar, demokratizimin e tij, çlirimin e Kosovës dhe viseve të tjera shqiptare nën mbretërinë serbo- kroate-sllovene. Luftakontibut, trakta e Parë Botërore i shkaktoi Shqipërisë shumë plagë të rënda. Vendi pati shkatërrime dhe humbje të mëd ha në njerëz, ndërsa ekonomia u dëmtua shumë rëndë. Shumë njerëz vdiqën jo vetëm nga zjarri i luftës, por edhe nga uria, si pasojë e dëmtimit të bujqësisë dhe të blegtorisë. Fshatra të tëra u dogjën dhe u shkretuan. Në këto kushte rritet lëvizja për të shpëtuar vendin nga copëtimi i ri dhe për bashkimin kombëtar. Andaj një grup patriotësh vendosën që të angazhohen në lëvizjen për çlirim dhe bashkim kombëtar, me qëllim që ta rikthenin shpresën dhe vullnetin e popullsisë shqiptare brenda kufirit në Kosovë, për të mos u dorëzuar.
Krahas kësaj, ata donin që të përcillnin mesazhin edhe një herë para fuqive europiane, se populli shqiptar nuk dorëzohet para të drejtës së tij për liri dhe pavarësi. Si rezultat i krijimit të rrethanave të tilla, ata u angazhuan që të krijonin një organizatë politike për t’iu paraprirë atyre situatave kritike e të ndërlikuara. Më saktë, më 1 maj 1918, u themelua Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” (MKK). Qëllimi kryesor i këtij Komiteti ishte që të vendoste një Shqipëri të pavarur, të përjashtuar nga çdo lloj protektorati, të shpëtonte Kosovën dhe ta bashkonte me Shqipërinë.
Kjo synohej të arrihej përmes kryengritjes së armatosur dhe me anë të memorandumeve dhe botimeve të ndryshme, njëkohësisht përmes një fushate energjike kundër pushtuesit italian që kërkonte t’i impononte Shqipërisë një lloj protektorati6. Ajo gjithashtu kishte si qëllim edhe mbledhjen dhe dërgimin në kryesinë e organizatës të statistikave të popullsisë dhe të vendbanimeve të saj, të protestave e promemorieve që u drejtoheshin përfaqësuesve të Fuqive të Mëdha të kohës, personaliteteve shtetërore, njerëzve përparimtarë në vende të ndryshme.
Fjalët kyçe:
kontribute, traktakte islame, Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”Shkarkimet
References
-
Bibliografia
-
Arkivi Qendror Shqiptar (më tej: AQSH), F. 426, D. 9, f. 13: Programi i Përgjithshëm i Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”: Qemajl Morina, “Kontributi i Hoxhë Kadri Prishtinës në mbrojtjen e tërësisë së tokave shqiptare”, Kontributi i prijësve myslimanë në formësimin e vetëdijes dhe indentitetit kombëtar (Konferencë shkencore), Tiranë, botoi: Bashkësia Islame e Kosovës, Komuniteti Mysliman i Shqipërisë, Bashkësia Fetare Islame në Republikën e Maqedonisë, 2013.
-
Eqber Skëndi, “Hoxhë Kadriu (Kadri Prishtina)”, Prishtinë, 1992.
-
“Fjalor Encilkopedik Shqiptar 2”, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Tiranë, 2008.
-
“Lufta e popullit shqiptar për çlirimin kombëtar 1918-1920” (Përmbledhje dokumentesh), vëllimi I, përgatitur nga Muin Çami dhe Hidajete Luga (Bejtja), Akademia e Shkencave: Instituti i Historisë, Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave të shtetit të RPSH-së, Tiranë, 1975.
-
Programi i Përgjithshëm i Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”, AQSH, F. 426, D. 9.
-
Tahir Zaimi, Lidhja e II e Prizrenit dhe lufta heroike e pupullit për mbrojtjen e Kosovës, Bruksel, 1964.
-
Statistika të popullatës së rrethit të Gjakovës më 1918, AQSH, F. 426, V. 1918, D. 26.
-
Lista që personat e ndryshëm i dërguan Komitetit lidhur me masakrat e serbo-malazezëve ndaj popullsisë kosovare (Dorëshkrime shqip), AQSH, F. 426, V. 1920, D. 11.
-
Muin Çami, Mbi themelimin e Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” dhe orientimin politik të tij, Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” (Përmbledhje kumtesash), Tiranë, botues: Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Historisë – Tiranë, Instituti i Historisë – Prishtinë, 2004.
-
Robert Elsie, Fjalori Historik i Shqipërisë, Tiranë, “UEGEN”, 2011.
-
Shkëlzen Zajmi dhe Blerim Zajmi, Familja Zajmi mbi 250 vjet çerdhe e pendës, pushkës dhe atdhedashurisë, Shoqata e intelektualëve “Jakova”, Gjakovë, 2010.
-
Jani Sota, Publikimet në Shqipëri për Komitetin “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” dhe veprimtarët e tij, Kosova, Prishtinë: Instituti i Historisë – Prishtinë, nr. 37/38, 2013.
-
Emine Arifi-Bakalli, Përpjekjet e Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” për realizimin e të drejtave demokratike e kombëtare të shqiptarëve në Jugosllavi, Kosova, Instituti i Historisë – Prishtinë, Nr. 22/23, 2003.
-
Rregullore të organizimit të përmbrendshëm të Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”, Shkodër,
-
më 24.1. 1921, AQSH, F. 426, V. 1921, D. 6. DOI: https://doi.org/10.5694/j.1326-5377.1921.tb48024.x
-
Shkëlzen Zajmi dhe Blerim Zajmi, Familja Zajmi.
-
Lush Culaj, Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” 1918-1924, Instituti Albanologjik i Prishtinës, 1997.
-
Lush Culaj, Një pyetje tepër dinake e Serbisë, gazeta “Bujku”, Prishtinë, e shtunë, 25 prill 1998.
-
Lufta e popullit shqiptar për çlirimin kombetar 1918-1920, (Përmbledhje dokumentesh), vëllimi II, përgatitur nga Muin Çami dhe Hidajete Luga (Bejtja), Akademia e Shkencave: Instituti i Historisë, Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave të Shtetit të RSH, Tiranë, 1976.
-
Muhamet Shatri, Të dhëna biofrafike mbi disa veprimtarë të Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”, Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” (Përmbledhje kumtesash), botues: Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Historisë – Tiranë, Instituti i Historisë – Prishtinë, 2004.
-
Behar Myftari dhe Serxhio Mazreku, Pashai i Elbasanit, Tiranë, “Onufri”, 2012.
-
Lush Culaj, Shkodra mbron Kosovën, gazeta”Bujku”, Prishtinë, e enjte, 23 prill 1998.
-
Pas hyrjes së Malit të Zi në Shkodër, më 27 qeshor 1915, u ndalua veprimtaria e kësaj organizate, por programi dhe vulat e Komitetit u fshehën. Edhe në periudhën e Austro-Hungarisë puna e Komitetit mbeti në heshtje, pasi anëtarët e qendrës u shpërndanë.
-
Aqif Pashë Elbasani (1860-1926), (Përmbledhje dokumentesh), Përgatitur nga: Mentar Belegu, Hysen Kordha dhe Rudina Mita, Tiranë, Bashkia Elbasan, 2012.
-
Lush Culaj, “Shqipëri e lirë dhe veturdhëruese”, Gazeta “Bujku”, Prishtinë: E premte, 24 prill 1998.
-
Marenglen Verli, “Nga Kosova për Kosovën profile biografike”, Vëllimi i parë, Tiranë: Botimpex 2006.
-
Shevqet S. Canahasi, “Pishtari i arsimit e i demokracisë Niman Ferzizi (1883-6 korrik 1937)”, Shoqata e intelektualëve “Jakova”, Gjakovë, 2015.
-
Zamir Shtylla, “Rreth krijimit e veprimtarisë së Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” në vitet 1918-1920”, Studime historike,Tiranë: Akademia e Shkencave e RSH:Instituti i Historisë, Viti XXXX (XXIII), Nr.3, 1986.
-
Gjeneral G. F. Phillips dhe Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”, dokumente historike nga
-
arkivat britanike 1913-1921, përgatitur nga Ethem Çeku dhe Bejtullah Destani, Tiranë dhe Londër, Instituti i Çështjeve Kombëtare, Qendra për Studime Shqiptare, 2015.
-
Alban Dobruna, Beqir Vokshi dhe “Komiteti Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”’, Kosova, Instituti i Historisë-Prishtinë, Nr. 35/36, 2012.
-
Emine Arifi-Bakalli, Përpjekje e Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” për denoncimin e dhunës dhe mbrojtjen e të drejtave kombëtare e demokratike të shqiptarëve në Jugosllavi, Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” (Përmbledhje kumtesash), botues: Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Historisë-Tiranë dhe Instituti i Historisë-Prishtinë, Tiranë, 2004.
-
Hakif Bajrami, Ibrahim Gjakova shtyllë e Komitetit të Kosovës, “Vatra”, Prishtinë, 2000.
-
Mexhid Yvejsi, 101 personalitete fetare-atdhetare, kulturore-letrare, Instituti për shkencat humane “Ibni Sina”, Prishtinë, 2013.
-
Hakif Bajrami, Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” dhe qeveritë e Tiranës për krimet serbe ndaj shqiptarve 1918-1941, Prishtinë, 2008.
-
Shkelzen Zajmi dhe Blerim Zajmi, “Familja Zajmi..”.
-
Sulltane Kojqini-Ukaj, Kontributi i Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” në arsimimin e
-
kosovarëve, Kosova, Instituti i Historisë-Prishtinë, Nr. 35/36, 2012.
References
Bibliografia
Arkivi Qendror Shqiptar (më tej: AQSH), F. 426, D. 9, f. 13: Programi i Përgjithshëm i Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”: Qemajl Morina, “Kontributi i Hoxhë Kadri Prishtinës në mbrojtjen e tërësisë së tokave shqiptare”, Kontributi i prijësve myslimanë në formësimin e vetëdijes dhe indentitetit kombëtar (Konferencë shkencore), Tiranë, botoi: Bashkësia Islame e Kosovës, Komuniteti Mysliman i Shqipërisë, Bashkësia Fetare Islame në Republikën e Maqedonisë, 2013.
Eqber Skëndi, “Hoxhë Kadriu (Kadri Prishtina)”, Prishtinë, 1992.
“Fjalor Encilkopedik Shqiptar 2”, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Tiranë, 2008.
“Lufta e popullit shqiptar për çlirimin kombëtar 1918-1920” (Përmbledhje dokumentesh), vëllimi I, përgatitur nga Muin Çami dhe Hidajete Luga (Bejtja), Akademia e Shkencave: Instituti i Historisë, Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave të shtetit të RPSH-së, Tiranë, 1975.
Programi i Përgjithshëm i Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”, AQSH, F. 426, D. 9.
Tahir Zaimi, Lidhja e II e Prizrenit dhe lufta heroike e pupullit për mbrojtjen e Kosovës, Bruksel, 1964.
Statistika të popullatës së rrethit të Gjakovës më 1918, AQSH, F. 426, V. 1918, D. 26.
Lista që personat e ndryshëm i dërguan Komitetit lidhur me masakrat e serbo-malazezëve ndaj popullsisë kosovare (Dorëshkrime shqip), AQSH, F. 426, V. 1920, D. 11.
Muin Çami, Mbi themelimin e Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” dhe orientimin politik të tij, Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” (Përmbledhje kumtesash), Tiranë, botues: Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Historisë – Tiranë, Instituti i Historisë – Prishtinë, 2004.
Robert Elsie, Fjalori Historik i Shqipërisë, Tiranë, “UEGEN”, 2011.
Shkëlzen Zajmi dhe Blerim Zajmi, Familja Zajmi mbi 250 vjet çerdhe e pendës, pushkës dhe atdhedashurisë, Shoqata e intelektualëve “Jakova”, Gjakovë, 2010.
Jani Sota, Publikimet në Shqipëri për Komitetin “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” dhe veprimtarët e tij, Kosova, Prishtinë: Instituti i Historisë – Prishtinë, nr. 37/38, 2013.
Emine Arifi-Bakalli, Përpjekjet e Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” për realizimin e të drejtave demokratike e kombëtare të shqiptarëve në Jugosllavi, Kosova, Instituti i Historisë – Prishtinë, Nr. 22/23, 2003.
Rregullore të organizimit të përmbrendshëm të Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”, Shkodër,
më 24.1. 1921, AQSH, F. 426, V. 1921, D. 6. DOI: https://doi.org/10.5694/j.1326-5377.1921.tb48024.x
Shkëlzen Zajmi dhe Blerim Zajmi, Familja Zajmi.
Lush Culaj, Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” 1918-1924, Instituti Albanologjik i Prishtinës, 1997.
Lush Culaj, Një pyetje tepër dinake e Serbisë, gazeta “Bujku”, Prishtinë, e shtunë, 25 prill 1998.
Lufta e popullit shqiptar për çlirimin kombetar 1918-1920, (Përmbledhje dokumentesh), vëllimi II, përgatitur nga Muin Çami dhe Hidajete Luga (Bejtja), Akademia e Shkencave: Instituti i Historisë, Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave të Shtetit të RSH, Tiranë, 1976.
Muhamet Shatri, Të dhëna biofrafike mbi disa veprimtarë të Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”, Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” (Përmbledhje kumtesash), botues: Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Historisë – Tiranë, Instituti i Historisë – Prishtinë, 2004.
Behar Myftari dhe Serxhio Mazreku, Pashai i Elbasanit, Tiranë, “Onufri”, 2012.
Lush Culaj, Shkodra mbron Kosovën, gazeta”Bujku”, Prishtinë, e enjte, 23 prill 1998.
Pas hyrjes së Malit të Zi në Shkodër, më 27 qeshor 1915, u ndalua veprimtaria e kësaj organizate, por programi dhe vulat e Komitetit u fshehën. Edhe në periudhën e Austro-Hungarisë puna e Komitetit mbeti në heshtje, pasi anëtarët e qendrës u shpërndanë.
Aqif Pashë Elbasani (1860-1926), (Përmbledhje dokumentesh), Përgatitur nga: Mentar Belegu, Hysen Kordha dhe Rudina Mita, Tiranë, Bashkia Elbasan, 2012.
Lush Culaj, “Shqipëri e lirë dhe veturdhëruese”, Gazeta “Bujku”, Prishtinë: E premte, 24 prill 1998.
Marenglen Verli, “Nga Kosova për Kosovën profile biografike”, Vëllimi i parë, Tiranë: Botimpex 2006.
Shevqet S. Canahasi, “Pishtari i arsimit e i demokracisë Niman Ferzizi (1883-6 korrik 1937)”, Shoqata e intelektualëve “Jakova”, Gjakovë, 2015.
Zamir Shtylla, “Rreth krijimit e veprimtarisë së Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” në vitet 1918-1920”, Studime historike,Tiranë: Akademia e Shkencave e RSH:Instituti i Historisë, Viti XXXX (XXIII), Nr.3, 1986.
Gjeneral G. F. Phillips dhe Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”, dokumente historike nga
arkivat britanike 1913-1921, përgatitur nga Ethem Çeku dhe Bejtullah Destani, Tiranë dhe Londër, Instituti i Çështjeve Kombëtare, Qendra për Studime Shqiptare, 2015.
Alban Dobruna, Beqir Vokshi dhe “Komiteti Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”’, Kosova, Instituti i Historisë-Prishtinë, Nr. 35/36, 2012.
Emine Arifi-Bakalli, Përpjekje e Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” për denoncimin e dhunës dhe mbrojtjen e të drejtave kombëtare e demokratike të shqiptarëve në Jugosllavi, Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” (Përmbledhje kumtesash), botues: Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Historisë-Tiranë dhe Instituti i Historisë-Prishtinë, Tiranë, 2004.
Hakif Bajrami, Ibrahim Gjakova shtyllë e Komitetit të Kosovës, “Vatra”, Prishtinë, 2000.
Mexhid Yvejsi, 101 personalitete fetare-atdhetare, kulturore-letrare, Instituti për shkencat humane “Ibni Sina”, Prishtinë, 2013.
Hakif Bajrami, Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” dhe qeveritë e Tiranës për krimet serbe ndaj shqiptarve 1918-1941, Prishtinë, 2008.
Shkelzen Zajmi dhe Blerim Zajmi, “Familja Zajmi..”.
Sulltane Kojqini-Ukaj, Kontributi i Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” në arsimimin e
kosovarëve, Kosova, Instituti i Historisë-Prishtinë, Nr. 35/36, 2012.