Shqipëria dhe shqiptarët në tekstet e shkollave osmane

Abstrakti

Në tekstet shkollore të Perandorisë Osmane vihet re se janë pasqyruar të gjitha etapat e modernizimit dhe ideologjia zyrtare e kohës. Kështu, në periudhën e Tanzimatit (1839-1876) në tekstet dhe programet shkollore i kushtohet rëndësi e madhe identitetit osman të nënshtetasve të perandorisë. Kjo politikë ishte në përputhje me zhvillimet e ngjashme të ndërtimit të identiteteve perandorake që kishin filluar të ndiqnin në këtë kohë edhe shtetet europiane. Zyrtarisht tekstet e para shkollore mbi historinë dhe gjuhën osmane filluan të shkruheshin në vitin 1850. Në periudhën e Tanzimatit në shkollat osmane bëhej përpjeke që brezi i ri të edukohej me dashurinë për “atdheun osman”. Koncepti “atdhe” (“vatan”) në literaturën shkollore të Perandorisë Osmane i përket kësaj periudhe. Ky koncept shumë shpejt do të bëhet një nga temat më të parapëlqyera dhe më të debatueshme nga Osmanët e Rinj (“Yeni Osmanlılar”). Një përhapje të gjerë në masat e popullsisë dhe te shtresa intelektuale e Perandorisë Osmane ai do të gjejë sidomos nga vepra teatrale e Namik Kemal-it “Vatan yahut Silistre”, subjekti i së cilës fund e krye përshkruhet nga patriotizmi romantik. Në tekstet shkollore osmane nuk mund të thuhet se flitej hapur mbi racat dhe kombet. Por, kishte raste kur në kuadër të trajtimit të aspekteve të veçanta me karakter gjeografik përshkruheshin edhe detaje me interes për kombin tonë. Kështu, në tekstin “Gjeografia osmane” (“Coğrafya-yı Osmani”) në të cilin trajtoheshin karakteristikat e disa krahinave dhe popujve të perandorisë, si shembull i mikpritjes dhe bujarisë merrej populli shqiptar. Mungesën e bujtinave (haneve) në qytetet shqiptare, autori e shpjegonte me faktin se te ky popull kjo traditë, pritja e mikut në shtëpi, zinte një vend të rëndësishëm. Sipas tij, çdokush që udhëtonte nëpër Shqipëri dhe mbetejnë mes të rrugës, qoftë ky mysliman ose i krishterë, nëse trokiste në derën e shqiptarit bëhej mysafir në shtëpinë e tij. Bujtësi ishte i detyruar që mikut t`i siguronte ushqim për aq ditë sa ai do të qëndronte.