Raca, kombi, intelektuali
Abstrakti
Ky artikull fokusohet në njërin prej diskurseve më të rëndësishëm që vjen prej korpusit të larmishëm të dijes së ushqyer prej antropologjisë: atë mbi racat njerëzore. Ky diskurs u palos më pas në racizëm shkencor dhe eugjenizëm prej ku ideologjitë e mëdha të modernitetit si: nacionalizmi, fashizmi e nazizmi në Evropë, politikat raciale në Amerikë dhe gjetkë, gjetën legjitimitetin e tyre shkencor për veprime konkrete. Mbi këtë premisë, kërkojmë të gjurmojnë se në ç’mënyrë disa ide mbi racën u përthyen në ligjërimin intelektual shqiptar gjatë fundit të shekullit XIX deri në mesin e shekullit XX. Nëpërmjet analizës së binomit “racë-komb”, ne do të ndalemi te raporti që krijon dija antropologjike me ideologjitë moderne në përthyerjet dhe artikulimet e përfytyrimeve mbi “veten kolektive” tek intelektualët e një shoqërie përgjatë rrugës së kushtetimit të saj si moderne në kuadrin e ngritjes së shtetit kombëtar.
Fjalët kyçe:
raca, kombi, intelektualët, shqiptarizmi, ideologjitë moderne, dija antropologjikeShkarkimet
References
-
Agamben, Giorgo. 2005. Çelnaja: Njeriu, kafsha, politika. Përkthyer nga Orgest Azizaj. Tiranë: Zenit.
-
Arvidsson, Stefan. 2006. Indo-Evropean mythology as ideology and science. Chicago: University of Chicago Press.
-
Raca, kombi, intelektuali 37
-
Olsi LELAJ
-
Bardhi, Shpend. 1938. “Origjina e popullit shqiptar.” Përpjekja shqiptare. Viti. II (18-24): 386-398. Tiranë.
-
Bardhoshi, Nebi. 2017. “De l’anthropologie de la vendetta en temps de “crise total.” Ethnologie Française 2 (166): 331-340.
-
Bartulin, Nevenko. 2013. The racial idea in the independent state of Croatia: Origins and Theory. Leiden & Boston: Brill.
-
Boas, Franz. 1902. “Rudolf Virchow’s Anthropological Work.” Science, Vol. 16 (403): 441-445.
-
Boas, Franz. 1987[1928]. Anthropology and the Modern Life. New York: Dover Publication.
-
Clayer, Nathalie. 2009. Në fillimet e nacionalizmit shqiptar. Përkthyer nga Arben Puto. Tiranë: Përpjekja.
-
Dogliani, Patrizia. 2000. “Sport and Fascism.” Journal of Modern Italian Studies, 5 (3): 326-348, DOI:10.1080/1354571X.2000.9728258.
-
Elsie, Robert. 2012. A biographical dictionary of Albanian History. London: I.B Tarus.
-
Evans, D. Andrew. 2003. “Anthropology at War: Racial Studies of POWs during World War I.” Në Worldly provincialism: German anthropology in the age of empire, përgatitur nga Glen Penny dhe Matti Bunzl, 198-229. Michigan: The University of Michigan Press.
-
Frashëri, Mehdi. 2005[1919]. Shqiptarët: në vendin e tyre dhe jashtë. Tiranë: Zenit. Frashëri, Sami. 1978[1899]. Shqipëria: ç’ka qenë, ç’është e ç’do të bëhet. Prishtinë:
-
Rilindja.
-
Gruber, Siegfried dhe Pichler, Robert. 2012. “Household Structures in
-
Albanian in the Early 20th century.” Në Household and Family in the Balkans: Two decades of historical family research at University of Graz,përgatitur nga Karl Kasser, 231-254. Wien, Berlin: Lit Verlag.
-
Hutton, M. Christopher. 2005. Race and the Third Reich: Linguistics, Racial Anthropology and Genetics in the Dialectic of Volk.Cambridge: Polity Press. Klautke, Egbert. 2006. “German “race Psychology” and Its Implementation in
-
Central Evrope: Egon von Eickstedt and Rudolf Hippius.” Në “Homeland and Blood”: Eugenics and Racial Nationalism in Central and Southeast Evrope 1900-1940, përgatitur nga Marius Turda dhe Paul Weindling, 23-36. New York: CEU Press.
-
Kruja, Mustafa. 1941. “Karakteret e natyrshme e historike të Shqipnis së Madhe.” Hylli i Dritës, Vjeti XVII, 6-8: 236-246.
-
Martial, Rene. 1938a. Race, Hérédité, Folie: Etude d’antropolo-sociologie appliquée à l’immigration. Paris: Mercure de France.
-
Martial, Rene. 1938b. “Ç ‘është raca? Përkthyer nga Jakov Milaj.” Përpjekja shqiptare. Viti. II, (18-24): 386-398.
-
McMahon, Richard. 2016. The races of Evrope. Construction of National Identities in the Social Sciences, 1839-1939. London: Palgrave Macmillan.
-
Milaj, Jakov. 2005[1944]. Raca shqiptare: studim historik dhe antropologjik. Tiranë: Uegen.
-
Oberhummer, Eugen. 1943[1914]. “Rrjedhja ilire e shqiptarve”. Bota Shqiptare. Tiranë: Luigj Gurakuqi.
-
Penny Glenn dhe Bunzl, Matti, përg. 2003. Worldly provincialism: German anthropology in the age of empire.Michigan: University of Michigan Press.
-
Pessina, Andre dhe Nicholas C. Vella. 2014. “Archeologia e Fascismo negli archivi di Luigi Maria Ugolini.” Në XVLI Riunione Scientifica-150 ani di preistoria e protostoria in Italia. 395-404, konsultuar për herë të fundit më 04 tetor 2018,
-
https://www.um.edu.mt/library/oar/bitstream/handl e/123456789/1563 5/OA%20 -%20IT%20- %20Pessina%20A.,%20Vella%20N.%202014%20%E2%80%93%20Arch eologia%20e%20Fascismo%20negli%20archivi%20di%20Luigi%20Maria %20Ugolini.pdf?sequence=1&isAllowed=y
-
Reche, Otto. 1943. “Cilsitë racore t’Ilirëvet.” Në Bota Shqiptare: Libër leximi për kursin e naltë të shkollavet të mesme, përgatitur nga Ernest Koliqi, Aleksandër Xhuvani, Kolë Kamsi, Eqrem Çabej, 99-100. Tiranë: Luigj Gurakuqi.
-
Schwidetzky, Ilse. 1943. “Ilirët e Glasinacit.” Në Bota Shqiptare: Libër leximi për kursin e naltë të shkollavet të mesme, përgatitur nga Ernest Koliqi, Aleksandër Xhuvani, Kolë Kamsi, Eqrem Çabej, 100-102. Tiranë: Luigj Gurakuqi.
-
Trubeta, Sevasti. 2013. Physical Anthropology, Race and Eugenics in Greece (1880s- 1970). Leiden & Boston: Brill.
-
Ugolini, Luigi. 1942. “Qytetnimi Ilir.” Bota Shqiptare: Libër leximi për kursin e naltë të shkollavet të mesme, përgatitur nga Ernest Koliqi, Aleksandër Xhuvani, Kolë Kamsi, Eqrem Çabej, 96-98. Tiranë: Luigj Gurakuqi.
-
Wade, Peter. 2002. Race, Nature and Culture: An anthropological Perspective. London, Sterling: Pluto Press.
-
Raca, kombi, intelektuali 39
References
Agamben, Giorgo. 2005. Çelnaja: Njeriu, kafsha, politika. Përkthyer nga Orgest Azizaj. Tiranë: Zenit.
Arvidsson, Stefan. 2006. Indo-Evropean mythology as ideology and science. Chicago: University of Chicago Press.
Raca, kombi, intelektuali 37
Olsi LELAJ
Bardhi, Shpend. 1938. “Origjina e popullit shqiptar.” Përpjekja shqiptare. Viti. II (18-24): 386-398. Tiranë.
Bardhoshi, Nebi. 2017. “De l’anthropologie de la vendetta en temps de “crise total.” Ethnologie Française 2 (166): 331-340.
Bartulin, Nevenko. 2013. The racial idea in the independent state of Croatia: Origins and Theory. Leiden & Boston: Brill.
Boas, Franz. 1902. “Rudolf Virchow’s Anthropological Work.” Science, Vol. 16 (403): 441-445.
Boas, Franz. 1987[1928]. Anthropology and the Modern Life. New York: Dover Publication.
Clayer, Nathalie. 2009. Në fillimet e nacionalizmit shqiptar. Përkthyer nga Arben Puto. Tiranë: Përpjekja.
Dogliani, Patrizia. 2000. “Sport and Fascism.” Journal of Modern Italian Studies, 5 (3): 326-348, DOI:10.1080/1354571X.2000.9728258.
Elsie, Robert. 2012. A biographical dictionary of Albanian History. London: I.B Tarus.
Evans, D. Andrew. 2003. “Anthropology at War: Racial Studies of POWs during World War I.” Në Worldly provincialism: German anthropology in the age of empire, përgatitur nga Glen Penny dhe Matti Bunzl, 198-229. Michigan: The University of Michigan Press.
Frashëri, Mehdi. 2005[1919]. Shqiptarët: në vendin e tyre dhe jashtë. Tiranë: Zenit. Frashëri, Sami. 1978[1899]. Shqipëria: ç’ka qenë, ç’është e ç’do të bëhet. Prishtinë:
Rilindja.
Gruber, Siegfried dhe Pichler, Robert. 2012. “Household Structures in
Albanian in the Early 20th century.” Në Household and Family in the Balkans: Two decades of historical family research at University of Graz,përgatitur nga Karl Kasser, 231-254. Wien, Berlin: Lit Verlag.
Hutton, M. Christopher. 2005. Race and the Third Reich: Linguistics, Racial Anthropology and Genetics in the Dialectic of Volk.Cambridge: Polity Press. Klautke, Egbert. 2006. “German “race Psychology” and Its Implementation in
Central Evrope: Egon von Eickstedt and Rudolf Hippius.” Në “Homeland and Blood”: Eugenics and Racial Nationalism in Central and Southeast Evrope 1900-1940, përgatitur nga Marius Turda dhe Paul Weindling, 23-36. New York: CEU Press.
Kruja, Mustafa. 1941. “Karakteret e natyrshme e historike të Shqipnis së Madhe.” Hylli i Dritës, Vjeti XVII, 6-8: 236-246.
Martial, Rene. 1938a. Race, Hérédité, Folie: Etude d’antropolo-sociologie appliquée à l’immigration. Paris: Mercure de France.
Martial, Rene. 1938b. “Ç ‘është raca? Përkthyer nga Jakov Milaj.” Përpjekja shqiptare. Viti. II, (18-24): 386-398.
McMahon, Richard. 2016. The races of Evrope. Construction of National Identities in the Social Sciences, 1839-1939. London: Palgrave Macmillan.
Milaj, Jakov. 2005[1944]. Raca shqiptare: studim historik dhe antropologjik. Tiranë: Uegen.
Oberhummer, Eugen. 1943[1914]. “Rrjedhja ilire e shqiptarve”. Bota Shqiptare. Tiranë: Luigj Gurakuqi.
Penny Glenn dhe Bunzl, Matti, përg. 2003. Worldly provincialism: German anthropology in the age of empire.Michigan: University of Michigan Press.
Pessina, Andre dhe Nicholas C. Vella. 2014. “Archeologia e Fascismo negli archivi di Luigi Maria Ugolini.” Në XVLI Riunione Scientifica-150 ani di preistoria e protostoria in Italia. 395-404, konsultuar për herë të fundit më 04 tetor 2018,
https://www.um.edu.mt/library/oar/bitstream/handl e/123456789/1563 5/OA%20 -%20IT%20- %20Pessina%20A.,%20Vella%20N.%202014%20%E2%80%93%20Arch eologia%20e%20Fascismo%20negli%20archivi%20di%20Luigi%20Maria %20Ugolini.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Reche, Otto. 1943. “Cilsitë racore t’Ilirëvet.” Në Bota Shqiptare: Libër leximi për kursin e naltë të shkollavet të mesme, përgatitur nga Ernest Koliqi, Aleksandër Xhuvani, Kolë Kamsi, Eqrem Çabej, 99-100. Tiranë: Luigj Gurakuqi.
Schwidetzky, Ilse. 1943. “Ilirët e Glasinacit.” Në Bota Shqiptare: Libër leximi për kursin e naltë të shkollavet të mesme, përgatitur nga Ernest Koliqi, Aleksandër Xhuvani, Kolë Kamsi, Eqrem Çabej, 100-102. Tiranë: Luigj Gurakuqi.
Trubeta, Sevasti. 2013. Physical Anthropology, Race and Eugenics in Greece (1880s- 1970). Leiden & Boston: Brill.
Ugolini, Luigi. 1942. “Qytetnimi Ilir.” Bota Shqiptare: Libër leximi për kursin e naltë të shkollavet të mesme, përgatitur nga Ernest Koliqi, Aleksandër Xhuvani, Kolë Kamsi, Eqrem Çabej, 96-98. Tiranë: Luigj Gurakuqi.
Wade, Peter. 2002. Race, Nature and Culture: An anthropological Perspective. London, Sterling: Pluto Press.
Raca, kombi, intelektuali 39