Një tjetër sprovë për krijimin e një modeli shqipeje letrare të përbashkët

(Poema “Mili e Haidhia” e Giuseppe Schirò-it)

Autorët

  • Kristina Jorgaqi

Abstrakti

Pas “eksperimentit” të parë gjuhësor të kryer prej Dhimitër Kamardës për krijimin e një modeli shqipeje letrare të përbashkët, qe përsëri një arbëresh, Zef Skiroi, që bëri përpjekjen e dytë të këtij lloji. Modelin e shqipes së përbashkët ai u përpoq ta realizonte duke përpunuar gjuhën e poemës së vet “Mili e Haidhia”, konkretisht duke e hapur atë gjithnjë e më tepër ndaj shqipes së atdheut të tij historik përmes zëvendësimit të fjalëve, modeleve fonetike dhe gramatikore të arbërishtes me fjalë e struktura të toskërishtes e të gegërishtes. Në artikull ndiqet e analizohet dinamika e këtyre përpjekjeve si dhe shqyrtohen idetë dhe konceptet e Skiroit për krijimin e një varieteti letrar të përbashkët të shqipes. Evidentohen, gjithashtu, arsyet pse Skiroi nuk ia doli ta krijonte, sikurse kishte aspiruar, një model shqipeje letrare të përbashkët si një përzierje ndërdialektore mes toskërishtes, gegërishtes dhe arbërishtes.

Fjalët kyçe:

shqipe letrare, shqipe e përbashkët, arbërisht, toskërisht, gegërisht, përzierje dialektore

Shkarkimet

Download data is not yet available.

Metrics

Metrics Loading ...

References

  1. Camarda, Demetrio. 1866. Appendice al saggio de grammatologia comparata sulla lingua Albanese. Prato.

  2. D’Istria, Dora. 1867. Fylétia e Arbënore prej kanëkatë laoshima, enkëthyeme në shkjipe përej D. Camarda, Prekallëzimë. Livorno.

  3. Fialuer i Rii i Shqypes. 1908. Shkodër.

  4. Giordano, Emanuele. 1963. Fjalor i arbëreshvet t’Italisë. Bari: Edizioni Paoline.

  5. Gurga, Gëzim. 2011. “Idiolekti ‘letrar’ i Kamardës në dritën e veprës Fylétia e Arbënore prej kanëkatë laoshima.” Hylli i dritës, nr.1, 112-124. Shkodër: Provinca Françeskane.

  6. Jorgaqi, Kristina. 2022. “Pionierët e mendimit mbi shqipen e përbashkët.” Në Akte të Kuvendit Ndërkombëtar të Studimeve Albanologjike, vëll. II, Gjuhësi dhe Antropologji, përg. Shaban Sinani, Pullumb Xhufi, 388-406. Tiranë: Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Akademia e Shkencave dhe e Arteve të Kosovës.

  7. Kristoforidhi, Kostandin. 1961. Fjalor shqip-greqisht, përg. Aleksandër Xhuvani. Tiranë: Universiteti Shtetëror i Tiranës, Instituti i Historisë dhe i Filologjisë.

  8. Mandalà, Matteo (përg.). 1997a. Giuseppe Schirò, Opere, I, Kroia, Rapsodie Albanesi. Cosenza: Rubbettino Editore.

  9. Mandalà, Matteo (përg.). 1997b. Giuseppe Schirò, Opere, II, Milo e Haidhe. Cosenza: Rubbettino Editore.

  10. Mandalà, Matteo (përg.). 1997c. Giuseppe Schirò, Opere, VIII, Saggi. Cosenza: Rubbettino Editore.

  11. Mann, Stuart E. 1948. An Historical Albanian-English Dictionary, part I, II. Longmans, Green and Co. Ltd.

  12. Meyer, Gustav. 2007. Fjalor etimologjik i gjuhës shqipe. Tiranë: Botime Çabej. (Përkth. Anila Omari, Etymologisches Worterbuch der Albanesischen Sprache, Strassburg, 1891).

  13. Omari, Anila. 2019. “Dhimitër Kamarda dhe idetë e tij rilindase për gjuhën shqipe.” Në Gjurmime albanologjike. Hulumtime për ndihmesat e disa albanologëve për kulturën shqiptare. Shkodër: Universiteti “Luigj Gurakuqi,” 65-72.

  14. Ressuli, Namik. 1940. “Përpjekje të hershme e të vona për një gjuhë shqipe të përbashkët.” Shkëndija, nr. 4, 17-32. Tiranë.

  15. Ressuli, Namik. 1966. “Giuseppe Schirò fra due letterature.” Në Annuario. Anno Accademico 1965-66: Atti del IV Convegno Internazionale di Studi Albanesi, 145-158. Palermo: Centro Internazionale di Studi Albanesi, Università di Palermo.

  16. Schirò, Giuseppe. 1887. Rapsodie Albanesi. Palermo: Andrea Amenta Editore. (Ribotuar në Giuseppe Schirò, Opere, I, Kroia, Rapsodie Albanesi, a cura di Matteo Mandalà, Rubbettino Editore, 1997, 39-161).

  17. Schirò, Giuseppe. 1890. Milo e Haidhee, Idillio. Në Archivio Albanese, vol. IV, 1-24. Palermo: Tipografia “G. Spinnato.” (Ribotuar në Giuseppe Schirò, Opere, II, Milo e Haidhe, a cura di Matteo Mandalà, Rubbettino Editore, 1997, 3-69).

  18. Schirò, Giuseppe. 1899. “Per l’unificazione dell’Alfabeto Albanese.” La nuova Albania, n.20, Napoli.

  19. Schirò, Giuseppe. 1900. Te dheu i huaj (Nella terra straniera). Palermo: Tipografia “G. Spinnato.” (Ribotuar në Giuseppe Schirò, Opere, II, Milo e Haidhe, a cura di Matteo Mandalà, Rubbettino Editore, 1997, 71-166).

  20. Schirò, Giuseppe. 1907. Mili e Haidhia, Idhill ndë gjuhë shqipe. Napoli: Tipografia Edit. Cav. “Tocco & Salvietti.” (Ribotuar në Giuseppe Schirò, Opere, II, Milo e Haidhe, a cura di Matteo Mandalà, Rubbettino Editore, 1997, 167-282).

  21. Schirò, Giuseppe. 1908. “Appunti di letteratura albanese contemporanea.” Nuova rasegna di letteratura moderna, V.

  22. Schirò, Giuseppe. 1917-1918. “Della lingua Albanese e della sua letteratura anche in rapporto alle colonie albanesi d’Italia.” Në Annuario del Reale Istituto Orientale di Napoli. (Ribotuar në Giuseppe Schirò, Opere, VIII, Saggi, a cura di Matteo Mandalà, Rubbettino Editore, 1997).

  23. Schirò, Giuseppe. 1920. “La terza persona singolare del presente indicativo del verbo ‘jam’.” La Rassegna italo-albanese, n. I, 10-15; n.3-4, 38-44. Palermo.

  24. Tagliavini, Carlo. 1940. La stratificazione del lessico Albanese. Padova.

Downloads

Botuar

2024-12-30

Si të citoni

Jorgaqi, K. (2024). Një tjetër sprovë për krijimin e një modeli shqipeje letrare të përbashkët: (Poema “Mili e Haidhia” e Giuseppe Schirò-it). Studime Filologjike, 77(2), 47–68. Retrieved from https://albanica.al/studime_filologjike/article/view/5971